Đề bài: Phân tích bài thơ Hai chữ nước nhà của tác giả Trần Tuấn Khải
Dàn ý Phân tích bài thơ Hai chữ nước nhà của tác giả Trần Tuấn Khải
Mở bài
– Trần Tuấn Khải là một trong những gương mặt tiêu biểu của văn học yêu nước đầu thế kỷ XX, với những sáng tác chan chứa tinh thần dân tộc và khát vọng độc lập tự do.
– Trong số những tác phẩm tiêu biểu của ông, bài thơ “Hai chữ nước nhà” để lại dấu ấn sâu đậm, vừa là lời tự sự, vừa là bản di ngôn thấm đẫm tình cảm của một người cha dành cho con, gói trọn trong đó là tình yêu quê hương tha thiết.
– Bài thơ không chỉ thể hiện tâm trạng của một con người sống trong thời kỳ mất nước, mà còn truyền đi thông điệp mạnh mẽ về lý tưởng sống, trách nhiệm và niềm tin vào thế hệ mai sau.
Trong những năm đầu thế kỷ XX, khi đất nước chìm trong bóng tối của ách đô hộ, văn chương không chỉ là tiếng nói của tâm hồn, mà còn trở thành vũ khí tinh thần lay động lòng người. Trần Tuấn Khải – một trong những cây bút tiên phong của văn học yêu nước thời kỳ này – đã dùng ngôn từ để thắp lên khát vọng độc lập cho dân tộc. Bài thơ “Hai chữ nước nhà” không chỉ là lời tâm tình của một người cha trước giờ chia tay con, mà còn là bản hùng ca âm thầm về tình yêu quê hương, về trách nhiệm và lý tưởng sống mà mỗi thế hệ phải kế thừa. Với giọng thơ nồng nàn, thấm đẫm cảm xúc, tác phẩm là lời thức tỉnh thiết tha gửi tới những ai mang trong tim hai chữ thiêng liêng: “nước nhà”.
Thân bài
1. – Tâm trạng và lời dặn dò của người cha trước lúc chia tay con:
+ Ngay từ những dòng đầu, người cha đã hiện lên trong một khoảnh khắc nghẹn ngào, vừa thương con, vừa lo cho đất nước.
+ Ông mang nặng một tâm sự – giữa lúc thời cuộc rối ren, con thơ lại chưa hiểu được hết nỗi đau mất nước.
+ Lời căn dặn: “Con ơi, con nhớ lấy lời cha – Một chữ nước, hai là nhà đó con” như một mệnh lệnh từ trái tim, nhấn mạnh vào ý thức dân tộc và tình yêu non sông.
2. – Tình yêu nước và trách nhiệm cá nhân:
+ Tình yêu nước trong bài thơ không phải là thứ tình cảm mơ hồ mà rất rõ ràng, cụ thể – được hun đúc từ ý thức giữ gìn độc lập, từ lòng căm phẫn trước cảnh nước mất nhà tan.
+ Người cha nhấn mạnh: yêu nước là phải hành động – phải biết đau nỗi đau của dân tộc, biết sống vì lợi ích của cộng đồng chứ không chỉ riêng bản thân mình.
+ Trách nhiệm đối với đất nước được đặt lên vai thế hệ mới, như một lời nhắc về sứ mệnh thiêng liêng mà mỗi người con đất Việt cần khắc ghi.
3. – Hình ảnh quê hương và sự nhấn mạnh tinh thần chiến đấu:
+ Đất nước hiện lên trong bài thơ không chỉ qua địa danh hay cảnh vật, mà còn qua những hình ảnh thân thương gợi nhớ cội nguồn – mái nhà, ngọn tre, dòng sông…
+ Trần Tuấn Khải không hô hào đánh giặc bằng giáo mác, mà kêu gọi lòng can đảm, ý chí quật cường – cuộc chiến lúc này là cuộc chiến giữ vững tinh thần và phẩm giá.
+ Ý chí không khuất phục và khát vọng giành lại độc lập là cốt lõi làm nên hồn thơ và cũng là sức mạnh tinh thần dân tộc được tác giả truyền tải sâu sắc.
4. – Gửi gắm niềm tin và hy vọng vào thế hệ mai sau:
+ Người cha tuy đau đáu vì vận nước nhưng vẫn ánh lên sự tin tưởng ở con mình, ở lớp người đi sau – những người sẽ vực dậy non sông.
+ Dù hoàn cảnh đen tối, ông vẫn gieo vào lời thơ một niềm hy vọng – rằng chính lòng yêu nước, chính trách nhiệm sẽ là chìa khóa cho ngày mai tươi sáng.
+ Từ nỗi đau, bài thơ khơi dậy khát vọng sống có lý tưởng, để rồi mỗi người Việt khi đọc lại đều thấy mình cần sống xứng đáng với hai chữ “nước nhà”.
Kết bài
– “Hai chữ nước nhà” là một bài thơ chan chứa tình cảm, không chỉ là tiếng lòng của một người cha mà còn là bản tuyên ngôn về tinh thần dân tộc trong thời kỳ nước mất, nhà tan.
– Trần Tuấn Khải đã sử dụng hình ảnh gia đình – cha và con – như biểu tượng của sự tiếp nối truyền thống yêu nước, khơi gợi ý thức trách nhiệm, niềm tự hào và hy vọng vào sự hồi sinh của đất nước.
– Đọc bài thơ, ta không chỉ thấy được khát vọng giành lại độc lập, mà còn được nhắc nhớ rằng: yêu nước là sống có lý tưởng, là không bao giờ để lãng quên hai tiếng “Việt Nam”.
“Hai chữ nước nhà” không chỉ để lại dấu ấn bởi cảm xúc chân thành và hình ảnh giàu tính biểu tượng, mà còn bởi giá trị tư tưởng sâu sắc mà nó mang theo. Qua lời nhắn nhủ đầy xúc động của người cha, Trần Tuấn Khải không chỉ truyền tải tình yêu nước da diết mà còn gửi gắm một niềm tin bền bỉ vào thế hệ trẻ – những người sẽ gìn giữ và dựng xây tương lai dân tộc. Tác phẩm như một ngọn lửa âm ỉ cháy giữa đêm trường mất nước, tiếp thêm sức mạnh tinh thần cho người đọc hôm nay và mai sau. Đó là lời nhắc nhở nhẹ nhàng nhưng kiên quyết: đừng bao giờ để hai chữ “nước nhà” trở nên xa lạ trong trái tim mỗi người con đất Việt.
Bài văn mẫu Phân tích bài thơ Hai chữ nước nhà của tác giả Trần Tuấn Khải
Bài văn mẫu 1
Thơ ca Việt Nam giai đoạn đầu thế kỷ XX không chỉ là nghệ thuật, mà còn là một hình thức kháng chiến, một vũ khí tinh thần mạnh mẽ nuôi dưỡng lòng yêu nước và khát vọng độc lập dân tộc. Trong dòng chảy đó, Trần Tuấn Khải là một trong những tiếng nói đáng trân trọng. Bài thơ “Hai chữ nước nhà”, sáng tác năm 1926 và mở đầu tập Bút quan hoài I, là một trong những tác phẩm tiêu biểu cho tinh thần yêu nước lặng lẽ mà bền bỉ ấy.
Dựa trên hoàn cảnh lịch sử thời kỳ giặc Minh xâm lược nước ta ở thế kỷ XV, tác giả đã mượn câu chuyện giữa Nguyễn Phi Khanh và Nguyễn Trãi để truyền tải tâm tư của mình. Qua hình ảnh người cha bị giặc bắt giải sang phương Bắc, dặn dò con trai quay về để gánh vác đại nghĩa, Trần Tuấn Khải khơi gợi cả một không khí u ám, đau thương của đất nước bị đô hộ. Những câu thơ đầu với mây sầu, gió thảm, chim kêu, hổ thét khiến đất trời như cùng chung nỗi đau mất nước với con người.
Trong không khí ấy, lời người cha vang lên vừa thiết tha, vừa khẩn thiết: “Con ơi con nhớ lấy lời cha khuyên”. Không phải một lời dặn dò thông thường, đó là mệnh lệnh của một người cha, nhưng cũng là tiếng gọi từ lòng dân tộc. Ông không chỉ trao cho con nỗi đau mà còn gửi gắm niềm tin: “Giang sơn gánh vác sau này cậy con”.
Tình yêu nước trong bài thơ không chỉ là cảm xúc, mà là hành động. Là phải biết “nhớ tổ tông khi trước”, biết sống xứng đáng với máu xương mà cha ông đã đổ để bảo vệ từng tấc đất. Hình ảnh “xương rừng máu sông”, “thành tung quách vỡ” không gợi ra sự tuyệt vọng, mà là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ, đòi hỏi thế hệ sau phải đứng dậy, tiếp tục cuộc hành trình giành lại độc lập.
Bài thơ kết thúc bằng một giọng thơ xúc động, đầy nỗi đau xen lẫn hy vọng. “Hai chữ nước nhà” không chỉ là lời của người cha dành cho con, mà còn là lời nhắn nhủ của lịch sử, của cả một dân tộc gửi tới thế hệ tương lai. Những câu thơ chan chứa nước mắt ấy đã trở thành biểu tượng của một thời kỳ đau thương nhưng không khuất phục.
Bài văn mẫu 2
Trong khoảnh khắc thiêng liêng giữa chia ly và nỗi đau mất nước, bài thơ “Hai chữ nước nhà” của Trần Tuấn Khải vang lên như một khúc bi tráng đầy cảm xúc. Sáng tác vào năm 1926 – thời điểm đất nước chìm trong ách thống trị của thực dân Pháp, bài thơ mượn đề tài lịch sử từ thời giặc Minh xâm lược để thể hiện lòng yêu nước, nỗi đau dân tộc và khát vọng độc lập. Câu chuyện về Nguyễn Phi Khanh và Nguyễn Trãi được tái hiện không chỉ như một kỷ niệm lịch sử, mà như một bài học sống động về lý tưởng và trách nhiệm truyền đời.
Ngay từ những dòng đầu, Trần Tuấn Khải đã mở ra một khung cảnh đẫm nước mắt bằng những hình ảnh nhân hóa đầy ám ảnh:
“Chốn ải Bắc mây sầu ảm đạm,
Cõi giời Nam gió thảm đìu hiu.”
Đây không đơn thuần là cảnh sắc, mà là tâm trạng của cả một dân tộc. Cảm giác u ám lan rộng từ trời đất, núi sông cho đến tận đáy lòng người đọc. Trong không gian ấy, một người cha – người từng là trí thức, là chiến sĩ – bị giặc giải đi, vẫn không ngừng hướng về quê hương và con cái.
“Trông con, tầm tã châu rơi,
Chút thân tàn lần bước dặm khơi…”
Không có những lời từ biệt sướt mướt, người cha chỉ để lại cho con lời dặn thiết tha – nhưng cũng là mệnh lệnh thiêng liêng:
“Con ơi! Con nhớ lấy lời cha,
Một chữ nước, hai là nhà đó con.”
Giọng thơ lúc này lặng đi nhưng âm vang trong lòng người đọc lại mạnh mẽ vô cùng. Ông không khuyên con chạy theo mình, mà dặn con quay về, nối tiếp lý tưởng lớn lao: vì dân, vì nước. Đó không chỉ là một lời dạy của cha cho con, mà là tiếng nói của cả tiền nhân, của dân tộc đang bị giày xéo nhưng không chịu khuất phục.
Trong sự ngột ngạt của thời cuộc, bài thơ không ngần ngại lên tiếng tố cáo tội ác của quân thù:
“Bốn phương khói lửa bừng bừng,
Xiết bao thảm họa xương rừng máu sông.”
Từng dòng thơ như rút ra từ máu, khắc họa nỗi tang thương đang bao trùm cả giang sơn. Nhưng không dừng lại ở đó, Trần Tuấn Khải còn khơi dậy lòng tự hào dân tộc:
“Giống Hồng Lạc hoàng tiên đã định,
Giời Nam riêng một cõi này,
Anh hùng hiệp nữ xưa nay kém gì!”
Lịch sử Việt Nam chưa từng thiếu người tài, chưa từng thiếu người dám xả thân vì chính nghĩa. Vì vậy, người con hôm nay càng không thể quay lưng với trách nhiệm.
Bài thơ lắng xuống trong những câu thơ cuối – nơi người cha dù đau đớn vì bất lực, vẫn đặt niềm tin trọn vẹn vào con trai:
“Giang sơn gánh vác sau này cậy con.”
“Hai chữ nước nhà” không chỉ để lại dấu ấn bởi cảm xúc chân thành và hình ảnh giàu tính biểu tượng, mà còn bởi giá trị tư tưởng sâu sắc mà nó mang theo. Qua lời nhắn nhủ đầy xúc động của người cha, Trần Tuấn Khải không chỉ truyền tải tình yêu nước da diết mà còn gửi gắm một niềm tin bền bỉ vào thế hệ trẻ – những người sẽ gìn giữ và dựng xây tương lai dân tộc. Tác phẩm như một ngọn lửa âm ỉ cháy giữa đêm trường mất nước, tiếp thêm sức mạnh tinh thần cho người đọc hôm nay và mai sau. Đó là lời nhắc nhở nhẹ nhàng nhưng kiên quyết: đừng bao giờ để hai chữ “nước nhà” trở nên xa lạ trong trái tim mỗi người con đất Việt.
Bài văn mẫu 3
Khi nhắc đến những bài thơ mang đậm tinh thần yêu nước thời kỳ đầu thế kỷ XX, không thể không nhắc đến “Hai chữ nước nhà” của Trần Tuấn Khải. Được sáng tác năm 1926, bài thơ là một áng văn chính luận bằng thơ thấm đẫm cảm xúc và lý tưởng, mượn hình ảnh cha con Nguyễn Phi Khanh – Nguyễn Trãi để khơi gợi tinh thần đấu tranh giành độc lập và truyền cảm hứng cho thế hệ mai sau.
Phần mở đầu bài thơ, tác giả vẽ nên một bức tranh u ám của đất nước dưới ách đô hộ bằng những hình ảnh thấm đẫm nhân sinh:
“Hổ thét, chim kêu, tan tác giống Lạc Hồng…”
Thiên nhiên không còn là nơi yên bình, mà đã hóa thành biểu tượng của nỗi thống khổ. Trong không gian ấy, người cha già đang bước đi trên con đường lưu đày – thân xác thì yếu đuối, nhưng ý chí vẫn còn nguyên vẹn. Ông quay lại dặn dò con bằng một lời ngắn gọn mà trĩu nặng:
“Con ơi! Con nhớ lấy lời cha,
Một chữ nước, hai là nhà đó con.”
“Chữ nước” đặt trước “chữ nhà” không phải ngẫu nhiên, mà thể hiện sự ưu tiên của lý tưởng quốc gia trên cả tình riêng. Người cha ấy không chỉ lo cho con, mà lo cho cả tiền đồ đất nước. Ông muốn con mình không chỉ là một người sống sót, mà là một người biết sống xứng đáng.
Tác giả không ngần ngại tố cáo tội ác của giặc:
“Thành tung, quách vỡ, non sông biến đổi,
Đất khóc, giời than, giống Lạc Hồng.”
Đó là tiếng than, là nỗi đau, là vết cứa vào lòng tự tôn dân tộc. Nhưng thay vì chìm đắm trong nỗi tuyệt vọng, lời thơ dần chuyển sang hướng khích lệ, khơi dậy truyền thống hào hùng:
“Anh hùng hiệp nữ xưa nay kém gì!”
Người cha không chỉ kể chuyện buồn, ông nhắc về lòng dũng cảm, về di sản bất khuất mà tổ tiên để lại, để truyền lại niềm tin cho con. Mặc dù đã già yếu, không thể hành động, ông vẫn cố gắng thắp lên một ngọn lửa mới:
“Con nên nhớ tổ tông khi trước
Đã từng phen vì nước gian lao.”
Những câu cuối của bài thơ vừa là lời chào vĩnh biệt, vừa là lời ủy thác trách nhiệm cao cả:
“Giang sơn gánh vác sau này cậy con.”
Một câu thơ mà gói trọn cả kỳ vọng, khát khao và nỗi lo. Đó không còn là lời giữa hai cha con, mà là lời của Tổ quốc gửi đến mỗi người dân. “Hai chữ nước nhà” vì thế vượt khỏi khuôn khổ một bài thơ lịch sử, trở thành lời thức tỉnh lương tri, lời gọi thầm vang vọng từ quá khứ đến hôm nay – và mãi về sau.
