Đề 4: Hương nhãn (Trần Đăng Khoa)
Hàng năm mùa nhãn chín
Anh em về thăm nhà
Anh trèo lên thoăn thoắt
Tay với những chùm xa
Năm nay mùa nhãn đến
Anh chưa về thăm nhà
Nhãn nhà ta bom giội
Vẫn dậy vàng sắc hoa
Mấy ngàn ngày bom qua
Nhãn vẫn về đúng vụ
Cùi nhãn vừa vào sữa
Vỏ thẫm vàng nắng pha
Em ngồi bên bàn học
Hương nhãn thơm bay đầy
Ve kêu rung trời sao
Một trời sao ban ngày
Vườn xanh biếc tiếng chim
Dơi chiều khua chạng vạng
Ai dắt ông trăng vàng
Thả chơi trong lùm nhãn
Đêm. Hương nhãn đặc lại
Thơm ngoài sân trong nhà
Mẹ em nằm thao thức
Nhớ anh đang đi xa…
1968
Bài làm
Bài thơ “Hương nhãn” của Trần Đăng Khoa đã mang đến cho tôi những xúc cảm đặc biệt, vừa ngọt ngào vừa man mác buồn. Từng câu thơ như một dòng chảy ký ức, đưa người đọc trở về với những mùa nhãn chín rộ, gợi lên hình ảnh tuổi thơ đầy ấm áp bên gia đình. Hình ảnh người anh, trong ký ức của em nhỏ, từng trèo lên cây hái nhãn, nay đã vắng bóng vì cuộc chiến. Điều đó tạo nên một nỗi trống trải, tiếc nuối, nhưng cũng làm nổi bật tinh thần bất khuất, chịu đựng của những người ở lại. Hình ảnh cây nhãn bị bom giội nhưng vẫn “dậy vàng sắc hoa” mang ý nghĩa sâu sắc, biểu tượng cho sức sống mãnh liệt, không chịu khuất phục của con người Việt Nam trước nghịch cảnh. Hương nhãn thơm ngát lan toả trong từng câu thơ, bao phủ cả không gian, từ “bên bàn học” đến “sân nhà,” làm nổi bật sự gắn bó sâu đậm giữa thiên nhiên và con người. Kết thúc bài thơ là hình ảnh người mẹ thao thức nhớ thương người con trai nơi chiến trường hiện lên như một biểu tượng của tình mẫu tử thiêng liêng. Đây là một trong những đoạn thơ gây xúc động mạnh nhất, gợi nhớ đến nỗi lo lắng và chờ mong của những người mẹ Việt Nam trong thời kỳ chiến tranh. “Hương nhãn” không chỉ là lời kể về một mùa nhãn chín, mà còn là câu chuyện về tình quê hương, tình gia đình và sức mạnh tiềm tàng của con người Việt Nam. Nếu như nội dung bài thơ “Hương nhãn” của Trần Đăng Khoa gợi lên những ký ức thân thương và nỗi niềm sâu lắng về quê hương trong thời chiến, thì nghệ thuật sử dụng trong bài thơ lại càng làm nổi bật và truyền tải trọn vẹn những cảm xúc ấy đến người đọc. Tác giả sử dụng thể thơ năm chữ với nhịp điệu nhẹ nhàng, tạo sự lắng đọng và cảm xúc sâu sắc cho người đọc. Trần Đăng Khoa đã khéo léo kết hợp các biện pháp tu từ như nhân hóa và ẩn dụ để làm cho hình ảnh cây nhãn trở nên sống động, gợi lên sức sống kiên cường, mạnh mẽ. Cây nhãn “bom giội / Vẫn dậy vàng sắc hoa” không chỉ là biểu tượng cho sự mạnh mẽ của thiên nhiên mà còn là hình ảnh ẩn dụ cho tinh thần bền bỉ của con người Việt Nam. Hình ảnh và ngôn từ trong bài thơ rất giản dị nhưng giàu cảm xúc, làm nổi bật cảnh sắc làng quê với mùi hương nhãn ngào ngạt và những âm thanh quen thuộc như tiếng ve kêu. Giọng điệu của bài thơ nhẹ nhàng, trầm lắng, xen lẫn chút man mác buồn, tạo nên một âm hưởng vừa êm đềm, vừa khắc khoải. Tất cả những yếu tố này đã hòa quyện với nhau, tạo nên một tác phẩm không chỉ đẹp về nội dung mà còn ấn tượng về mặt nghệ thuật, để lại dấu ấn khó quên trong lòng người đọc. Khép lại bài thơ “Hương nhãn”, tôi cảm nhận rõ rệt sự ấm áp, sâu lắng trong từng câu chữ, gợi lên tình yêu thương gia đình, ký ức tuổi thơ và sức sống kiên cường của con người, thiên nhiên giữa chiến tranh. Qua bài thơ, ta càng trân trọng những giá trị bình dị, tình yêu thương vô bờ, nhắc nhở mỗi chúng ta phải luôn ghi nhớ và giữ gìn những gì quý báu nhất giữa muôn vàn thử thách của cuộc sống.
