Cảm nhận về hai bức tranh thu trong bài thơ Chiều thu (Anh Thơ) và Chiều thu (Tế Hanh)

Đề bài: Trình bày Cảm nhận về hai bức tranh thu trong bài thơ Chiều thu (Anh Thơ) và Chiều thu (Tế Hanh)

Chiều thu (Anh Thơ)

Mây sầm lại trên ao đầy khói lướt
Bụi chuối vàng run đón gió bay qua.
Tiếng dế kêu rì rào bên rãnh nước
Nhịp chuông chiều văng vẳng mái chùa xa.

Trích Chiều thu– Anh Thơ, truy xuất từ https://voh.com.vn/song-dep/tho-ve-mua-thu-489628.html)

Chiều thu (Tế Hanh)

Trời xanh một màu xanh mênh mông

Chiều thu lúa gặt phẳng phiu đồng

Phương tây ánh nắng vừa chia biệt

Đã thấy trăng chào sáng phía đông.

(truy từ xuất https://taodan.vn/tho/te-hanh/chieu-thu-te-hanh-3820.html)

* Chú thích:

Anh Thơ (1921-2005), tên khai sinh là Vương Kiều Ân, là một nhà thơ nữ Việt Nam. Thơ thiên về tả cảnh bình dị, quen thuộc của làng quê xứ Bắc, với những nét vẽ chân thực, tinh tế thấm đượm một chút tình quê đằm thắm pha chút bâng khuâng buồn của Thơ mới.

Tế Hanh (1921-2009), tên khai sinh là Trần Tế Hanh, là một nhà thơ Việt Nam thời tiền chiến. Phong cách sáng tác trong trẻo, mộc mạc, nhẹ nhàng đậm chất chân quê, giản dị, bình yên. Thơ ông rất giàu hình ảnh, màu sắc, thể hiện cảm xúc, suy tư về tình yêu thương, sự trân trọng dành cho quê hương.

Dàn ý chi tiết

I. Mở bài – Giới thiệu vấn đề nghị luận và nêu khái quát tư tưởng của hai tác giả
Mùa thu luôn là đề tài giàu cảm xúc trong thơ ca Việt Nam. Hai áng thơ “Chiều thu” của Anh Thơ và Tế Hanh đã khắc họa nên những bức tranh thu đặc sắc với cảm xúc và hình ảnh khác nhau, nhưng đều phản ánh tình yêu thiên nhiên và tâm hồn nhạy cảm, tinh tế của người nghệ sĩ. Mỗi tác giả mang đến một cách nhìn riêng, đồng thời gửi gắm những tâm tư, tình cảm sâu lắng của mình qua bức tranh mùa thu.

II. Thân bài – Triển khai vấn đề nghị luận

1. Về nội dung:
Điểm giống nhau:

• Cả hai bức tranh đều lấy chiều thu làm đề tài.
• Phương thức bộc lộ cảm xúc: nhân vật trữ tình ẩn danh để khách quan hóa cái nhìn; góc nhìn từ trên xuống, từ gần đến xa; hình thức thể hiện như những bức tranh tứ tuyệt, ngôn từ bình dị, dân dã, hình ảnh chân thực, sống động.
• Mạch thơ: bức tranh cảnh chiều thu đồng thời là bức tranh tâm trạng con người.

Điểm khác nhau:

• Chiều thu của Anh Thơ:
  • Thời gian ngưng đọng, con người vắng bóng, sắc màu u trầm, âm thanh gần xa đan xen.
  • Không gian đắm sâu trong cái tĩnh tại của cảnh, lắng trong tâm tư.
  • Thể hiện tình yêu thiên nhiên tinh tế và nỗi buồn man mác của tác giả.
• Chiều thu của Tế Hanh:
  • Thời gian vận động từ ngày sang đêm nhưng mở ra ánh sáng, cảm giác ấm áp, sức sống căng tràn.
  • Không gian hòa cùng chuyển động của thời gian và sự sống.
  • Thể hiện tình yêu tha thiết với thiên nhiên và con người, niềm hân hoan, niềm tin vào ánh sáng tươi mới của tương lai.

2. Về nghệ thuật:

• Từ ngữ:
  • Anh Thơ dùng từ láy để nhấn mạnh sự tĩnh lặng (Chiều thu của Anh Thơ).
  • Tế Hanh dùng từ láy để diễn tả không gian và vận động của thời gian, sự sống (Chiều thu của Tế Hanh).
• Giọng điệu:
  • Anh Thơ: da diết, u buồn.
  • Tế Hanh: tươi vui, tràn đầy niềm tin.

3. Đánh giá chung:

• Mỗi áng thơ mang vẻ đẹp riêng, thể hiện tài năng độc đáo của tác giả.
• Mỗi áng thơ in dấu ấn một thời đại, phong cách và tâm hồn, góp phần làm giàu thêm văn học dân tộc và khẳng định sức sống mãnh liệt của thơ ca về đề tài mùa thu.

III. Kết bài – Khẳng định giá trị và cảm nhận cá nhân
Qua hai bức tranh thu, người đọc vừa cảm nhận được vẻ đẹp thiên nhiên vừa thấu hiểu tâm hồn tinh tế của các nhà thơ. Anh Thơ đưa ta vào không gian yên tĩnh, trầm lắng, còn Tế Hanh mang đến ánh sáng, sức sống và niềm vui. Mỗi áng thơ đều có giá trị riêng, đồng thời cùng làm giàu thêm kho tàng thơ ca Việt Nam về mùa thu, giúp người đọc hiểu sâu hơn về cách mỗi tác giả gửi gắm cảm xúc và suy tư vào cảnh vật.

Bài văn mẫu tham khảo

Mùa thu từ lâu đã gợi nên trong lòng người nỗi rung động rất riêng – một thứ cảm giác vừa dịu dàng, vừa sâu thẳm, vừa man mác buồn. Trong dòng chảy ấy, “Chiều thu” của Anh Thơ và “Chiều thu” của Tế Hanh hiện lên như hai mảng màu khác biệt trên cùng một khung trời cảm xúc. Cả hai nhà thơ đều sinh năm 1921, cùng sống trong không khí Thơ mới, nhưng mỗi người chọn cho mình một nhịp điệu riêng của tâm hồn để đi vào mùa thu.

Chiều thu (Anh Thơ)
Mây sầm lại trên ao đầy khói lướt
Bụi chuối vàng run đón gió bay qua.
Tiếng dế kêu rì rào bên rãnh nước
Nhịp chuông chiều văng vẳng mái chùa xa.

Chiều thu (Tế Hanh)
Trời xanh một màu xanh mênh mông
Chiều thu lúa gặt phẳng phiu đồng
Phương tây ánh nắng vừa chia biệt
Đã thấy trăng chào sáng phía đông.

Trong thơ Anh Thơ, chiều thu phủ lên không gian một lớp sương mờ buồn tĩnh. “Mây sầm lại trên ao đầy khói lướt” khơi dậy cảm giác trời đang khép dần ánh sáng, chiếc ao quê vương hơi nước mờ, tạo thành một chiều thu bảng lảng khói sương. Cảnh như vừa bước sang một miền khác – lặng im, thâm trầm. “Bụi chuối vàng run đón gió bay qua” đưa đến một nét chấm phá mảnh mai của chuyển động. Bụi chuối vàng ấy không mang sắc tươi mà là sự ngả màu của thời gian, nghẹn lại trong cơn gió nhẹ, gợi cảm giác mong manh, dễ vỡ.

Âm thanh xuất hiện, nhưng là những thanh âm nhỏ nhoi của đời sống quê: “Tiếng dế kêu rì rào bên rãnh nước”. Tiếng dế thường gắn với khung cảnh tĩnh lặng, càng nghe càng thấm sự cô quạnh của buổi chiều đang dần xuống. Đến cuối bài thơ, tiếng chuông chùa ngân vọng: “Nhịp chuông chiều văng vẳng mái chùa xa”. Âm thanh ấy như một nhịp gõ khẽ vào hồn người, khiến nỗi buồn cứ lan dần, rồi nhẹ nhàng neo lại.

Không có bóng dáng con người trong bức tranh, nhưng cảm xúc con người lại thấm vào từng hình ảnh, từng tiếng động. Thu trong thơ Anh Thơ là thu của suy tư, của nỗi buồn man mác, như thể trái tim nhà thơ vừa lặng lẽ gửi gắm nỗi hoài niệm, vừa khẽ sợ mình chạm vào sợi chỉ mỏng manh vừa nối giữa hiện tại và quá khứ.

Khác với Anh Thơ, Tế Hanh vẽ chiều thu bằng ánh sáng, bằng sự sống, bằng nhịp bình yên của lao động quê hương. Câu thơ đầu tiên mở ra một không gian rộng lớn: “Trời xanh một màu xanh mênh mông”. Màu xanh ấy không trầm buồn mà tràn đầy sự trong trẻo, thoáng đãng. Cánh đồng lúa sau mùa gặt hiện lên “phẳng phiu” – gọn gàng, ấm no, như gương mặt người nông dân sau một mùa lao động bội thu.

Khi ánh mặt trời phương tây “vừa chia biệt”, vầng trăng phương đông đã “chào sáng”. Ánh sáng của ngày và ánh sáng của đêm gặp nhau ở khoảnh khắc giao mùa, tạo nên cảm giác thời gian luôn chuyển động, nhưng không chia ly, không tiếc nuối. Cảnh vật trong thơ Tế Hanh căng tràn nhịp sống, không u hoài mà đầy tin cậy vào một vòng tuần hoàn yên ả.

Nếu trong thơ Anh Thơ, mọi cảm xúc như đang chìm dần vào nỗi lặng thinh của tâm hồn thì ở Tế Hanh là sự mở lòng, là nhịp đập của niềm hi vọng. Một buổi chiều khép lại để đêm trăng bắt đầu, ánh sáng không tàn mà chuyển mình sang vẻ đẹp khác.

Anh Thơ dùng nhiều từ ngữ gợi hình ảnh mờ tối, tĩnh lặng: “sầm lại”, “khói lướt”, “run”, “văng vẳng”, tạo nên nhạc điệu chậm rãi, trầm tư. Tế Hanh lại dùng những từ mang ánh sáng và nhịp chuyển động: “mênh mông”, “phẳng phiu”, “chia biệt”, “chào sáng”. Giọng thơ Anh Thơ trầm buồn, sâu lắng; giọng thơ Tế Hanh nhẹ nhàng, tươi dịu.

Mỗi bài thơ là một nhịp tâm hồn, phản chiếu phong cách riêng của mỗi nhà thơ. Anh Thơ thiên về cảm xúc trầm lắng, nhẹ buồn, dùng cảnh để giãi bày nỗi thổn thức nội tâm. Tế Hanh lại lựa chọn góc nhìn tươi sáng, để thiên nhiên nói hộ niềm yêu đời, yêu lao động. Hai bức tranh thu tuy khác nhau về sắc thái cảm xúc nhưng đều góp phần làm phong phú thêm diện mạo thơ ca Việt Nam đầu thế kỉ XX, khẳng định rằng mùa thu không chỉ là sắc lá, là gió heo may mà còn là chiếc gương phản chiếu thế giới nội cảm của con người.

Hai bức tranh ấy, mỗi bức một vẻ, cùng làm nên vẻ đẹp phong phú của thơ ca Việt Nam. Không chỉ giúp người đọc thấy thu trong cảnh vật, mà còn cảm nhận được thu trong lòng người – khi u tịch, khi thanh thản, khi ngân vang, khi lặng lẽ. Và rồi thu nào cũng đẹp, bởi mỗi sắc thu đều đi qua trái tim người thi sĩ để trở nên sâu hơn, lắng hơn, gợi hơn, đẹp hơn.