Bàn về quan niệm của PGS.TS. Lê Quang Hưng: Khi nhà thơ thành thực đi đến tận lòng mình thì sẽ gặp trái tim nhân loại

Đề bài:

Bàn về thơ, PGS.TS. Lê Quang Hưng viết: Khi nhà thơ thành thực đi đến tận lòng mình thì sẽ gặp trái tim nhân loại, sẽ chạm tới nỗi lòng của bao người. Dường như thơ càng “riêng” thì lại càng dễ thành “của chung”.

(Lê Quang Hưng, Những quan niệm những thế giới nghệ thuật văn chương, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, tr.63)

Anh /Chị hiểu ý kiến trên như thế nào? Bằng một số tác phẩm thơ đã học hoặc đã đọc, hãy viết bài văn nghị luận (khoảng 1200 chữ) làm sáng tỏ ý kiến trên.

Dàn ý chi tiết

Mở bài: Giới thiệu vấn đề cần nghị luận

Có những câu thơ vừa cất lên đã làm trái tim người đọc rung lên một nhịp rất lạ, như thể trong đó có điều gì quen thuộc mà ta tưởng đã quên từ lâu. Bởi thế, khi bàn về thơ, PGS.TS. Lê Quang Hưng mới khẳng định: “Khi nhà thơ thành thực đi đến tận lòng mình thì sẽ gặp trái tim nhân loại… Thơ càng ‘riêng’ thì lại càng dễ thành ‘của chung’.” Cảm xúc trong thơ vốn khởi đi từ cõi lòng sâu thẳm nhất của người nghệ sĩ — nơi những rung động không thể mượn, không thể làm ra. Thế nhưng, chính những điều rất riêng tư ấy, khi được diễn đạt bằng sự thành thực tuyệt đối, lại hóa thành tiếng nói chung của bao tâm hồn. Đó cũng là quy luật kì diệu của thi ca: càng chân thật, thơ càng mở lối để người đọc tìm thấy mình trong đó, như gặp một tấm gương phản chiếu những trải nghiệm mà ai rồi cũng từng đi qua.

Thân bài:

* Giải thích nhận định: (0,75)

Thơ: là một thể loại văn học thuộc phương thức trữ tình, thể hiện tâm trạng, cảm xúc thẩm mĩ của tác giả thông qua hệ thống ngôn ngữ hàm súc, cô đọng, giàu hình ảnh, nhịp điệu.

Thành thực đi đến tận lòng mình: những cảm xúc chân thành, mãnh liệt nhất của tâm hồn mình.

Riêng, chung: là hai trạng thái của cảm xúc trong thơ. Riêng chính là tình cảm cá nhân, sự cá thể hóa cảm xúc của thơ, còn chung là tiếng nói đồng cảm, đồng điệu với bao tâm hồn trong thơ, là sự gặp gỡ nỗi lòng của bao người.

=> Ý kiến trên đề cập đến đặc trưng cơ bản của thơ và quá trình sáng tạo của người nghệ sĩ: Thơ xuất phát từ cảm xúc riêng, thành thực nhất của người sáng tác, nhưng gặp gỡ cảm xúc của nhiều tâm hồn thơ, là của chung của nhiều thế hệ người đọc.

* Bàn luận: (1,0)

Nhà thơ cần thành thực đi đến tận lòng mình:

+ Thơ ca thuộc phương thức trữ tình, lấy cảm xúc làm điểm tựa, bén rễ từ tình cảm chân thực của người làm thơ.

+ Khi sống thành thực với cảm xúc, tâm hồn nhà thơ mới thăng hoa một cách mãnh liệt nhất, nhà thơ mới có thể nói lên những điều sâu thẳm nhất của tâm hồn mình.

+ Cảm xúc của nhà thơ càng thành thực đến tận lòng mình thì thơ càng hay, càng tạo được sự rung cảm nơi người đọc, sẽ gặp trái tim nhân loại, sẽ chạm tới nỗi lòng của bao người. Nếu không, thơ chỉ là sự lắp ghép ngôn từ hoa mĩ, những cảm xúc giả dối,… không thể tìm được tiếng lòng đồng điệu nơi người đọc.

Thơ càng “riêng” thì lại càng dễ thành “của chung”

+ Tính riêng của thơ là cảm xúc riêng, góc nhìn riêng, cách cảm riêng của người nghệ sĩ, là yêu cầu khắt khe của thơ ca, nghệ thuật và bạn đọc.

+ Từ cái riêng ấy, thơ ca phải chạm được vào cái chung của nhân loại, phải

trở thành tiếng lòng chung của nhiều người.

+ Thơ ca càng riêng, càng độc đáo càng dễ thành của chung, tức là càng được đón đợi, nhận được nhiều sự tri âm đồng điệu.

+ Thơ biểu hiện những cảm xúc, nỗi niềm riêng tư của người nghệ sĩ. Những tác phẩm thơ chân chính bao giờ cũng mang ý nghĩa khái quát về con người và cuộc đời. Những sáng tác đó là cầu nối dẫn đến sự đồng cảm giữa người với người.

* Làm sáng tỏ ý kiến qua một số tác phẩm thơ đã học hoặc đã đọc (3,0)

Trong quá trình bàn bạc, luận giải thí sinh cần biết kết hợp lựa chọn và phân tích cảm nhận một số tác phẩm thơ tiêu biểu, mới mẻ, giàu sức thuyết phục để làm sáng tỏ quan điểm của PGS.TS. Lê Quang Hưng. Học sinh có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau, tuy nhiên, cần làm rõ các luận điểm:

Nhà thơ cần thành thực đi đến tận lòng mình thì sẽ gặp trái tim nhân loại, sẽ chạm tới nỗi lòng của bao người.

Thơ càng “riêng” thì lại càng dễ thành “của chung”.

* Đánh giá, mở rộng: (0.75)

Nhận định của PGS.TS. Lê Quang Hưng khẳng định vai trò quan trọng của hai yếu tố: sự thành thực và nét riêng trong cảm xúc của nhà thơ trong quá trình sáng tạo.

Ý kiến đặt ra bài học quan trọng đối với người sáng tác và người tiếp nhận:

+ Đối với người sáng tác: Sống thật với chính mình, có những tình cảm phong phú, cao đẹp, biết mở rộng tâm hồn mình trước cuộc đời, con người; đồng thời phải là những nghệ sĩ ngôn từ, tạo ra được dấu ấn phong cách nghệ thuật độc đáo, mới mẻ.

+ Đối với người đọc: Biết cảm nhận, thấu hiểu và trân trọng những tâm tư, tình cảm, tiếng lòng mà nhà thơ gửi gắm trong mỗi vần thơ, để từ đó bồi đắp tâm hồn, tình cảm của mình, tri âm và đồng sáng tạo với người nghệ sĩ.

Kết bài: Khẳng định vấn đề cần nghị luận

Ý kiến của Lê Quang Hưng gợi nhắc ta về bản chất sâu xa của thơ ca: bắt đầu từ trái tim người viết nhưng kết thúc ở trái tim người đọc. Những vần thơ càng xuất phát từ nỗi niềm riêng tư, càng được viết bằng sự thành thực không phòng bị, thì lại càng dễ trở thành tiếng nói chung của con người qua nhiều thế hệ. Chính điều đó làm nên sức sống của thơ: nó không chỉ ghi lại cảm xúc của một cá nhân, mà còn kết nối những tâm hồn xa lạ bằng một nhịp đồng điệu thầm kín. Người viết có trách nhiệm sống thật, cảm thật để tạo ra những câu thơ có khả năng lay động; còn người đọc cần mở lòng để nghe trong tiếng thơ ấy một phần tiếng nói của chính mình. Và khi nhà thơ chạm đến phần chân thành nhất của lòng mình, họ cũng đồng thời chạm vào nơi sâu nhất của nhân loại — nơi thơ ca tìm thấy giá trị bền vững nhất.