NLVH Viết bài văn nghị luận cảm nhận về hình ảnh người mẹ trong hai tác phẩm Mẹ của Đỗ Trung Lai và Dáng mẹ của Hà Ngọc Hoàng

Đề bài: Viết bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) cảm nhận về hình tượng người mẹ được khắc họa trong hai văn bản sau:

Lưng mẹ còng rồi
Cau thì vẫn thẳng
Cau-ngọn xanh rờn
Mẹ-đầu bạc trắng

Cau ngày càng cao
Mẹ ngày một thấp
Cau gần với giời
Mẹ thì gần đất!

Ngày con còn bé
Cau mẹ bổ tư
Giờ cau bổ tám
Mẹ còn ngại to!

Một miếng cau khô
Khô gầy như mẹ
Con nâng trên tay
Không cầm được lệ

Ngẩng hỏi giời vậy
-Sao mẹ ta già?
Không một lời đáp
Mây bay về xa.

(Mẹ, Đỗ Trung Lai, Đêm sông Cầu, NXB Quân đội nhân dân, 2000)

Vầng trăng rơi xuống vẫn tròn
Khi mình vốc nước trăng còn trên tay
Mẹ như chiếc lá tre gầy
Thân cò lặn lội cuốc cày sớm trưa

Tiết trời đổi nắng thành mưa
Mẹ chạy chỗ thóc chỉ vừa phơi xong
Hạt khô mẹ bỏ vào nong
Hạt nào thấm nước quạt hong trước nhà

Thế rồi ngày tháng cứ qua
Bố đi công tác xa nhà từ khi
Nỗi buồn theo sóng cuốn đi
Thâm tâm luôn nghĩ làm gì nuôi con

Trăng còn có lúc khuyết tròn
Nghĩ về dáng mẹ vẫn còn vẹn nguyên

(Dáng mẹ – Hà Ngọc Hoàng, Nguồn: thivien.net)

Dàn ý NLVH Viết bài văn nghị luận cảm nhận về hình ảnh người mẹ trong hai tác phẩm Mẹ của Đỗ Trung Lai và Dáng mẹ của Hà Ngọc Hoàng

Mở bài

• Giới thiệu về hình tượng người mẹ trong văn học, đặc biệt là trong thơ ca Việt Nam.
• Nhấn mạnh sự quan trọng của hình ảnh người mẹ trong các tác phẩm văn học, thể hiện tình yêu thương, sự hy sinh và vất vả của mẹ.
• Giới thiệu hai tác phẩm cần phân tích: “Mẹ” của Đỗ Trung Lai và “Dáng mẹ” của Hà Ngọc Hoàng.
• Trình bày mục tiêu phân tích hình tượng người mẹ qua các tác phẩm này để làm nổi bật những giá trị nhân văn trong văn học.

Hình tượng người mẹ trong văn học Việt Nam luôn là một hình ảnh gắn liền với những đức tính cao quý, những hy sinh thầm lặng và tình yêu thương vô bờ bến dành cho con cái. Trong nhiều tác phẩm, hình ảnh người mẹ không chỉ là biểu tượng của tình mẫu tử mà còn là biểu hiện của sự tảo tần, lam lũ và sự kiên cường vượt qua mọi khó khăn. Hai bài thơ “Mẹ” của Đỗ Trung Lai và “Dáng mẹ” của Hà Ngọc Hoàng là hai tác phẩm xuất sắc khắc họa hình ảnh người mẹ qua những cảm xúc và suy nghĩ sâu sắc của các tác giả. Qua đó, chúng ta cảm nhận được sự kính trọng và yêu thương mà các tác giả dành cho người mẹ của mình.

Thân bài: Phân tích, cảm nhận vẻ đẹp của hình tượng người mẹ trong hai tác phẩm

a. Bài “Mẹ” của Đỗ Trung Lai

Đỗ Trung Lai là một nhà thơ nổi bật với những bài thơ mang đậm tính chất triết lý và suy tư. Trong bài thơ “Mẹ”, ông tập trung khắc họa hình ảnh người mẹ qua phương diện vóc dáng, ngoại hình. Những từ ngữ như “lưng còng”, “đầu bạc trắng”, “ngày một thấp” đã trực tiếp miêu tả hình ảnh một người mẹ ngày càng yếu đuối, già nua theo thời gian. Những hình ảnh này không chỉ làm nổi bật sự tảo tần, vất vả của người mẹ mà còn thể hiện sự hi sinh thầm lặng mà mẹ dành cho con.

Hình ảnh cây cau được sử dụng một cách tài tình trong bài thơ như một phép so sánh để làm nổi bật sự đối lập giữa người mẹ và cây cau. Cau ngày càng cao, còn mẹ ngày càng thấp. Cây cau là hình ảnh quen thuộc trong làng quê Việt Nam, tượng trưng cho sự trường tồn và kiên cường, nhưng qua sự so sánh này, hình ảnh người mẹ trở nên càng thêm xót xa khi tuổi tác khiến bà ngày một yếu đi, gần đất xa trời. Những hình ảnh so sánh như “Mẹ – đầu bạc trắng” hay “Mẹ ngày một thấp” không chỉ khắc họa vóc dáng mẹ mà còn bộc lộ tình cảm yêu thương, xót xa và sự tiếc nuối của người con khi nhìn thấy mẹ già đi theo năm tháng.

Cuối bài thơ, câu hỏi tu từ “Sao mẹ ta già?” chính là một sự băn khoăn, trăn trở của người con khi nhận thức được sự tàn phai của thời gian. Đoạn kết này không chỉ thể hiện sự khắc khoải của người con mà còn là sự bày tỏ tình yêu thương sâu sắc đối với mẹ.

b. Bài “Dáng mẹ” của Hà Ngọc Hoàng

Hà Ngọc Hoàng trong bài thơ “Dáng mẹ” đã khắc họa hình ảnh người mẹ không chỉ qua vóc dáng mà còn qua công việc lao động vất vả, gian khổ. Mẹ được miêu tả như chiếc lá tre gầy, thân cò lặn lội cuốc cày sớm trưa. Hình ảnh “thân cò lặn lội” là một ẩn dụ quen thuộc trong ca dao dân gian, nhưng khi được sử dụng trong bài thơ, nó lại mang đến một sắc thái mới, thể hiện sự tảo tần, hy sinh của mẹ trong công cuộc mưu sinh nuôi con. Những hình ảnh rất cụ thể như “mẹ chạy chỗ thóc khi trời mưa” hay “hạt khô mẹ bỏ vào nong” đều làm nổi bật sự cực nhọc trong công việc hàng ngày của người mẹ.

Nỗi buồn trong tâm hồn người mẹ cũng được tác giả khắc họa rất tinh tế. Mẹ lo toan, suy nghĩ về cuộc sống, về con cái, về cơm áo gạo tiền. Những nỗi buồn ấy được tác giả giãi bày qua hình ảnh vầng trăng, một hình ảnh quen thuộc trong văn học, tượng trưng cho sự vẹn nguyên, bền bỉ của tình cảm người mẹ. Tuy thời gian trôi qua, mọi thứ thay đổi, nhưng tình cảm của người mẹ vẫn luôn là một điều không bao giờ phai nhạt trong kí ức của con.

c. So sánh

Điểm giống nhau:

Cả hai bài thơ đều khắc họa hình tượng người mẹ một cách chân thực và cảm động qua những hình ảnh miêu tả vóc dáng, ngoại hình của mẹ. Sự tảo tần, vất vả, hy sinh của người mẹ hiện lên rõ nét qua những hình ảnh về vóc dáng hao gầy, tiều tụy. Đồng thời, cả hai tác giả đều thể hiện trực tiếp tình cảm xót xa, biết ơn và yêu thương mẹ. Các tác giả đều sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, giàu sức gợi và giàu nhạc điệu, vận dụng linh hoạt các biện pháp tu từ, tạo nên một giọng điệu nhẹ nhàng, thiết tha và sâu lắng.

Điểm khác nhau:

– Bài “Mẹ” của Đỗ Trung Lai chủ yếu khắc họa hình ảnh người mẹ qua vóc dáng, sử dụng hình ảnh cây cau làm hình ảnh trung tâm để thể hiện sự đối lập giữa cây cau và người mẹ. Bài thơ sử dụng thể thơ 4 chữ, ngôn ngữ giản dị, giàu tính biểu cảm và nhiều câu cảm thán.

– Trong khi đó, bài “Dáng mẹ” của Hà Ngọc Hoàng khắc họa người mẹ qua nhiều phương diện hơn, không chỉ vóc dáng mà còn qua công việc và thế giới nội tâm. Bài thơ sử dụng thể thơ lục bát với ngôn ngữ giàu giá trị biểu tượng, nhịp điệu hài hòa, cân xứng, tạo ra một không gian cảm xúc sâu lắng hơn.

Đánh giá:

Cả hai bài thơ đều khắc họa hình tượng người mẹ một cách chân thực và cảm động. Qua đó, người đọc cảm nhận được tình cảm yêu thương và kính trọng sâu sắc của các tác giả đối với mẹ. Hình tượng người mẹ trong cả hai tác phẩm không chỉ là biểu tượng của tình mẫu tử mà còn là hình ảnh đẹp của người phụ nữ Việt Nam – với sức sống mãnh liệt, sự kiên cường và lòng hi sinh vô bờ bến. Đây là một vẻ đẹp cao quý mà mỗi chúng ta đều nên trân trọng và gìn giữ.

Kết bài

• Tóm tắt lại những đặc điểm nổi bật trong hình tượng người mẹ trong hai tác phẩm.
• Khẳng định rằng dù mỗi tác phẩm có cách thể hiện khác nhau, nhưng đều thể hiện tình cảm yêu thương, kính trọng đối với mẹ.
• Nhấn mạnh ý nghĩa của hình ảnh người mẹ trong văn học: biểu tượng của sự hy sinh, tình yêu vô điều kiện và động lực cho sự trưởng thành.
• Kết luận về vai trò quan trọng của mẹ trong cuộc đời con cái và trong văn học nói chung.

Hình ảnh người mẹ trong hai bài thơ “Mẹ” và “Dáng mẹ” chính là minh chứng cho tình yêu thương vô bờ bến mà mỗi người con dành cho mẹ của mình. Những hình ảnh về vóc dáng mẹ, những công việc lao động tần tảo, và những suy tư khắc khoải của người mẹ đều thể hiện rõ sự hi sinh, sự kiên cường và tình yêu sâu sắc mà mẹ dành cho con. Những bài thơ này không chỉ là sự tưởng nhớ, tri ân mà còn là lời nhắc nhở chúng ta về lòng biết ơn đối với những gì mà người mẹ đã làm cho chúng ta.