Đề bài: Em hãy viết một bài văn Nghị luận phân tích đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về nghệ thuật của truyện ngắn Con chó xấu xí- Kim Lân
CON CHÓ XẪU XÍ- KIM LÂN
(Lược dẫn: Vợ của nhân vật xưng “tôi” mua một con chó, nhưng nó rất xấu xí nên chẳng ai dám đến gần. Mấy người quen của nhân vật “tôi” định bụng sẽ giết thịt nó để làm một chầu nhậu, nhưng rồi giặc đến, mọi người đều phải bỏ làng chạy giặc. Vì vướng víu nên gia đình, nhân vật “tôi” đành phải bỏ con chó lại nhà cụ bếp Móm và nhờ cụ nuôi hộ. Trước khi ra đi, vợ của nhân vật “tôi” đã xích con chó vào gốc cây để nó khỏi chạy theo).
“Ắng!… Ắng! Ắng!…” Tiếng con chó lồng lộn, cuống quít đằng sau bước chân tôi. Nó như gọi tôi, nó như kêu cứu, như than khóc, oán trách…
Ra khỏi ngõ tôi thoảng nghe tiếng chị vợ cảnói với chồng:
– Vợ chồng nhà ấy họ đi đấy à? Này, họ bỏ lại con chó cậu ạ.
Và tiếng anh chồng dấm dẳn:
– Đến người cũng chả chắc giữ được nữa là con chó!…
Tôi xóc lại cái quai ba lô, bước theo hút cái bóng nhà tôi đang đi xăm xắm xuống đồi.
[…]
Tiếng con chó từ trong nhà cụ bếp Móm đưa ra vẫn nghe rõ mồn một “Ắng!… Ắng! Ắng!…”. Tiếng con chó da diết, nhọn hoắt xói vào ruột gan tôi. “Thôi để chuyến này về tao nuôi. Tao sẽ nuôi mày, tao không bỏ mày đâu…”.
Tôi nhủ thầm với tôi một lần nữa như vậy.
(Lược một đoạn: sau khi giặc rút, gia đình nhân vật “tôi” về lại làng, nhưng nhân vật “tôi” đã quên bẵng con chó).
Một hôm tôi chợt thấy cặp kính trắng lấp loáng của Đặng “cồn” từ đầu ngõ đi vào, bấy giờ tôi mới giật mình, sực nhớ đến con chó. Tôi quay lại hỏi nhà tôi:
– À, mình này! Con chó nhà ta đâu nhỉ? Mình chưa vào trong cụ bếp dắt nó về à?
Nhà tôi đứng ngẩn ra một lúc. Có lẽ nhà tôi cũng không ngờ rằng tôi đã về bằng ấy ngày giời rồi vẫn không nói chuyện con chó ấy với tôi.
– Nó chết rồi!… – Nhà tôi nói khe khẽ.
– Chết rồi? Làm sao mà chết được?…
Tôi trố mắt lên hỏi lại. Nhà tôi cúi mặt xuống, thở dài:
– Nó chết thương lắm cơ mình ạ. Không phải nó chết trong cụ bếp Móm đâu. Nó về nhà ta nó chết đấy.
Nhà tôi ngừng lại, cắn môi chớp chớp hai mắt nhìn ra ngoài sân. Lát sau, nhà tôi đứng dậy mời Đặng vào trong nhà, rót nước mời anh rồi mới tiếp tục câu chuyện.
Chao ôi! Con chó xấu xí ấy của tôi! Con chó từ lúc mua, đến lúc chết không được một lần vuốt ve! Nó đã chết một cách thảm thương và trung hậu quá. Từ hôm vợ chồng tôi gửi lại nó cho ông cụ bếp Móm, con chó không chịu ăn uống gì. Nó chỉ kêu. Nó kêu suốt ngày, suốt đêm. Một đêm, ông cụ bếp không thấy con chó kêu nữa, thì ra nó đã xổng xích đi đâu mất rồi.
Hôm nghe tin giặc rút, ở trong khe đồn Khau Vắt dọn về, nhà tôi tạt vào nhà cụ bếp Móm định đem con chó về nhân thể, nhưng vào đến nơi thì nó không còn đấy nữa. Lúc ấy nhà tôi cũng yên trí là con chó mất rồi. Chắc chắn nó sẽ lạc vào một trại ấp nào đấy và người ta làm thịt nó.
Nhưng khi nhà tôi về đến nhà, bà con xóm giềng vừa chạy sang láo nháo thăm hỏi thì, ở ngoài vườn sau, có mấy tiếng chó hú lên thảm thương và ghê rợn.
Từ sau bụi dứa rậm rạp, con chó khốn khổ ấy lảo đảo đi ra. Người nó run lên bần bật. Nó gầy quá, chỉ còn một dúm xương da xộc xệch, rụng hết lông. Nó đói quá, đi không vững nữa. Nó đi ngã dụi bên này, dụi bên kia. Rồi nó không còn đủ sức mà đi nữa. Nó nằm bệt trên đất, rúm người lại, lết lết về phía nhà tôi. Lúc ấy cả người nó chỉ còn có cái đuôi là còn ngó ngoáy được để mừng chủ và cái lưỡi liếm liếm vào tay chủ. Khốn nạn con chó! Được gặp chủ nó mừng quá. Từ trong hai con mắt đờ đẫn của nó mấy giọt nước chảy ra. Lát sau thì nó không liếm được nữa, cái đuôi ngoáy yếu dần, yếu dần rồi im hẳn. Nó chết.
Tôi tối sầm mặt lại, vừa thương xót con chó, vừa thấy xấu hổ. Quả thật tôi chỉ là một thằng tồi. Một thằng ích kỷ. Tôi chỉ nghĩ đến mình và vợ con mình. Đến như con chó mình nuôi, mình đối xử với nó có được như cái tình nghĩa của nó đối xử với mình đâu?
[…]
(Trích Con chó xấu xí, Kim Lân, in trong Tuyển tập Kim Lân, Nxb Văn học)
Dàn ý Nghị luận phân tích đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về nghệ thuật của truyện ngắn Con chó xấu xí- Kim Lân
Mở bài
- Giới thiệu truyện ngắn “Con chó xấu xí” của nhà văn Kim Lân – một tác phẩm giàu cảm xúc và chất nhân văn.
- Dẫn ra nội dung cần phân tích: chủ đề nhân văn và những nét nghệ thuật đặc sắc thể hiện qua câu chuyện cảm động về một con vật nhỏ bé nhưng đầy tình nghĩa.
“Con chó xấu xí” là một trong những truyện ngắn xúc động và sâu sắc của nhà văn Kim Lân. Với hình thức kể giản dị mà thấm thía, tác phẩm không chỉ khiến người đọc rung động trước tình cảm trung thành của một con vật, mà còn thức tỉnh lương tri con người khi đối diện với chính sự vô tâm của mình. Bài viết sẽ cùng đi vào phân tích chủ đề và nghệ thuật tiêu biểu trong truyện ngắn này.
Thân bài
1. Tóm tắt truyện
Gia đình nhân vật “tôi” mua một con chó có ngoại hình xấu xí, đối xử lạnh nhạt với nó. Khi chạy giặc, họ bỏ lại nó mà không mảy may nhớ tới. Thế nhưng con chó vẫn vượt đường xa, tìm về nhà cũ, gặp lại chủ rồi mới chết. Cái chết của con vật đã khiến nhân vật “tôi” bừng tỉnh và ân hận sâu sắc.
2. Phân tích chủ đề và thông điệp nhân văn
Truyện ngắn là một lời nhắc nhở nhẹ nhàng mà thấm thía về thói vô cảm và ích kỷ của con người. Qua hình ảnh con chó xấu xí, tác phẩm như dựng lên bóng dáng của những con người bất hạnh, bị hắt hủi và quên lãng. Suốt đời nó chỉ nhận lại sự lạnh nhạt, ghẻ lạnh, đến chết cũng chẳng được một cái vuốt ve.
Vậy mà, con chó ấy lại sống với tất cả tình nghĩa. Khi bị bỏ lại, nó không ăn uống, sau đó còn tìm đường về lại nhà chủ cũ. Dù chỉ còn chút hơi tàn, nó vẫn vui mừng khi gặp lại chủ và rồi mới ra đi. Cử chỉ cuối cùng của nó – cái vẫy đuôi – không chỉ là một hành động bản năng, mà là tiếng nói lặng thầm của một tấm lòng không thay đổi.
Nhân vật “tôi” chính là hình ảnh phản chiếu của phần lớn con người trong xã hội – vô tình, ích kỷ và luôn nghĩ cho bản thân. Khi bỏ lại con chó, nhân vật chỉ nghĩ đến sự vướng víu, rồi quên bẵng đi lời hứa sẽ chăm sóc nó. Nhưng khi nghe vợ kể lại cái chết của con vật, anh chợt tỉnh, chợt nhận ra chính mình đã sống thế nào: ích kỷ, vô ơn và tồi tệ đến nhường nào.
Truyện ngắn không nói lời giáo huấn nào, nhưng để lại trong lòng người đọc một tiếng nói thầm thì mà dai dẳng: khi ta sống vô cảm, chính ta cũng sẽ bị tổn thương bởi sự dằn vặt của lương tâm.
3. Phân tích nghệ thuật đặc sắc
a. Nghệ thuật xây dựng nhân vật
Nhân vật “tôi” được miêu tả sống động trong sự thay đổi nội tâm. Từ vô tình đến day dứt, từ hờ hững đến tự vấn. Những dòng suy nghĩ của anh khi nhận ra sự tử tế của con chó chính là đoạn văn lay động lòng người nhất trong truyện. Câu nói “Quả thật tôi chỉ là một thằng tồi…” là điểm kết, cũng là sự thức tỉnh của lương tâm con người.
Người vợ tuy chỉ xuất hiện thoáng qua nhưng lại thể hiện rõ tấm lòng nhân hậu. Qua lời kể về cái chết của con chó, sự kìm nén xúc động, chị hiện lên như một người phụ nữ có trái tim đầy yêu thương và cảm thông.
Con chó – nhân vật trung tâm – được xây dựng không chỉ như một con vật mà như một biểu tượng. Nó đại diện cho những phận người thiệt thòi, chịu đựng nhưng vẫn yêu thương. Hình ảnh con chó xấu xí vì thế trở thành một tiếng nói đầy chất thơ và nhân bản.
b. Nghệ thuật tự sự
Truyện có cốt truyện đơn giản, nhưng xúc động nhờ những tình huống giàu sức gợi. Tình huống con chó tìm về gặp chủ rồi mới chết là điểm nhấn khiến người đọc không thể nào quên. Chính tình huống này đã làm nổi bật sự đối lập giữa lòng trung thành của con vật và sự thờ ơ của con người.
c. Nghệ thuật kể chuyện
Ngôi kể thứ nhất giúp câu chuyện trở nên chân thực và gần gũi. Nhân vật “tôi” vừa là người kể vừa là người trải nghiệm, nên những cảm xúc hối lỗi, ăn năn được truyền đến người đọc một cách trực tiếp và thấm thía. Bên cạnh đó là sự kết hợp khéo léo giữa tự sự, biểu cảm và cả chút nghị luận, tạo nên một lối kể mộc mạc mà giàu sức lay động.
Kết bài
- Khẳng định lại chiều sâu tư tưởng và giá trị nghệ thuật của truyện: truyện ngắn “Con chó xấu xí” vừa giản dị về hình thức, vừa sâu sắc về nội dung.
- Nêu cảm nhận cá nhân: tác phẩm khiến người đọc phải suy ngẫm về tình yêu thương, lòng trắc ẩn và trách nhiệm trong cách sống với người – với vật – với chính mình.
“Con chó xấu xí” là một truyện ngắn không chỉ hay về nghệ thuật mà còn chứa đựng bài học đạo đức giản dị và sâu sắc. Qua câu chuyện về một con vật nhỏ bé nhưng đầy tình nghĩa, người đọc bỗng nhìn lại mình, để học cách sống tử tế hơn, giàu yêu thương hơn, và đừng bao giờ để lương tâm phải lên tiếng muộn màng.
Bài văn mẫu Nghị luận phân tích đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về nghệ thuật của truyện ngắn Con chó xấu xí- Kim Lân
Bài văn mẫu 1
“Con chó xấu xí” của Kim Lân là một truyện ngắn giản dị mà sâu sắc, như một lời nhắc nhẹ nhưng day dứt về lương tri con người. Dưới hình ảnh một con chó nhỏ bị ghẻ lạnh, bị bỏ rơi, tác phẩm hé mở cả một thế giới nội tâm phức tạp và đầy mâu thuẫn của con người: vừa vô tình, ích kỷ, vừa biết hối lỗi và biết yêu thương.
Câu chuyện xoay quanh một gia đình mua về một con chó có ngoại hình xấu, và chính vì điều đó mà chẳng ai quan tâm, thậm chí còn có ý định giết thịt. Khi chiến tranh xảy ra, họ bỏ chạy, bỏ lại con chó như bỏ lại một vật cản vướng víu. Điều họ không ngờ là con vật trung thành ấy đã vượt đường xa tìm về, gắng sống đến khi gặp lại chủ rồi mới nhắm mắt.
Không khó để nhận ra rằng con chó trong truyện là biểu tượng cho những thân phận nhỏ bé, bất hạnh trong cuộc đời – những người luôn bị coi thường, bị hắt hủi dù chẳng làm điều gì sai. Nhưng vượt lên trên tất cả, nơi những con người ấy vẫn còn cháy sáng một thứ ánh sáng đẹp đẽ: lòng trung thành, sự tử tế, và tình nghĩa trước sau như một.
Hành động trở về rồi chết của con chó đã khiến nhân vật “tôi” – một người tưởng như khô khan, lạnh nhạt – bỗng thức tỉnh. Anh tự gọi mình là “thằng tồi”, là kẻ ích kỷ, là người chưa từng cư xử với con chó bằng một chút tình cảm mà nó xứng đáng. Chính sự thức tỉnh ấy làm nên giá trị nhân văn lớn lao cho tác phẩm. Nó không lên án con người, mà mở ra một cơ hội để con người tự nhìn lại, tự sửa chữa mình.
Với lối kể chuyện từ ngôi thứ nhất, Kim Lân đã tạo ra cảm giác chân thực và gần gũi. Câu chuyện không chỉ kể bằng lời, mà còn kể bằng cảm xúc, bằng sự giằng xé nội tâm. Hơn nữa, tình huống truyện – con chó trở về rồi chết – tuy đơn giản nhưng có sức gợi sâu xa, để người đọc không chỉ thấy thương mà còn thấy buồn, thấy nhói ở trong tim.
“Con chó xấu xí” là một truyện ngắn mang dáng dấp của một lời thú tội, và cũng là một tấm gương soi cho bất cứ ai đã từng vô tâm. Nó nhắc ta rằng, trong cuộc sống, nếu đã từng hắt hủi một tấm lòng trung thành, thì điều còn lại chỉ là sự ân hận không lời.
Bài văn mẫu 2
Có những tác phẩm văn học tưởng như chỉ kể một câu chuyện nhỏ, nhưng lại khiến người đọc suy nghĩ mãi không thôi. Truyện ngắn “Con chó xấu xí” của Kim Lân là một trong những câu chuyện như vậy. Không cần đến những bi kịch to lớn, tác phẩm chỉ kể về một con vật bị bỏ rơi, nhưng đủ sức lay động lòng người bằng cách nói rất đỗi nhẹ nhàng mà thấm thía.
Con chó trong truyện được mua về từ chợ, nhưng vì xấu xí nên bị cả nhà ghẻ lạnh. Người chồng – nhân vật xưng “tôi” – không giấu được thái độ chán ghét. Khi chiến tranh ập tới, cả nhà vội vàng rời đi, bỏ lại con chó mà không một chút bận lòng. Và rồi, trong sự ngỡ ngàng, con vật ấy đã tìm được đường về nhà cũ, gặp lại chủ, vẫy đuôi mừng rỡ rồi mới lịm đi mãi mãi.
Chi tiết ấy khiến người đọc không khỏi chấn động. Một con chó – tưởng chừng vô tri – lại có thể sống tình nghĩa đến vậy, trong khi người – có đủ lý trí và cảm xúc – lại dễ dàng vô tâm, dễ dàng quên lãng lời hứa của chính mình. Câu chuyện như một tấm gương, phản chiếu sự vô tình mà đôi khi con người lẩn tránh.
Nhân vật “tôi” đã trải qua một hành trình nội tâm đầy biến chuyển. Từ thờ ơ, ích kỷ đến hối hận, day dứt. Anh không phải người xấu, nhưng là người quá quen với việc sống vì mình, đến mức quên đi sự tồn tại của một sinh linh từng sống trong nhà, từng chờ đợi anh đến tận hơi thở cuối cùng. Câu nói cuối truyện – “Tôi chỉ là một thằng tồi” – không chỉ là sự nhận lỗi, mà còn là bước đầu để thay đổi.
Truyện ngắn gây ấn tượng không chỉ ở câu chuyện, mà còn ở nghệ thuật kể chuyện tinh tế. Ngôi kể thứ nhất khiến cảm xúc của nhân vật như chảy thẳng vào lòng người đọc. Lời văn giản dị, giàu chất biểu cảm, kết hợp giữa tự sự và cảm xúc nội tâm, tạo nên một không khí chân thực mà không kém phần xúc động.
Qua câu chuyện về con chó xấu xí, Kim Lân không chỉ khiến người đọc cảm thương cho một sinh vật nhỏ bé, mà còn nhắc nhở chúng ta hãy sống tử tế, dù chỉ là với một con vật. Bởi đôi khi, sự vô tâm không làm tổn thương người khác, mà chính là làm tổn thương chính mình.
Bài văn mẫu 3
Trong cuộc sống thường ngày, có những điều nhỏ nhặt mà ta dễ dàng bỏ qua, nhưng khi nhìn lại, lại trở thành vết cứa âm ỉ trong lòng. “Con chó xấu xí” – truyện ngắn của nhà văn Kim Lân – là một câu chuyện như thế. Nhẹ nhàng, lặng lẽ nhưng đầy ám ảnh, truyện đặt ra câu hỏi lớn về lương tri, tình nghĩa và cách chúng ta đối xử với những số phận bị lãng quên.
Gia đình nhân vật “tôi” từng nuôi một con chó xấu xí, nhưng thay vì thương yêu, họ chỉ coi nó như một gánh nặng. Khi giặc đến, họ bỏ lại nó. Ngỡ rằng con chó sẽ biến mất như bao thứ bị quên lãng khác, nào ngờ, nó tìm được đường về nhà, gặp lại chủ rồi chết. Một cái chết đơn sơ, mà làm lòng người quặn thắt.
Con chó ấy, chẳng có gì nổi bật ngoài sự trung thành tuyệt đối. Dù bị bỏ lại, nó không hề oán trách. Dù bị lãng quên, nó vẫn quay về. Chỉ mong được gặp lại chủ, dù chỉ một lần. Nó không đòi hỏi điều gì, chỉ lặng lẽ chờ đợi, rồi lặng lẽ ra đi. Tình nghĩa của nó quá lớn, quá đẹp, khiến người ta phải cúi đầu tự vấn.
Nhân vật “tôi” – người kể chuyện – không phải là kẻ độc ác, nhưng lại là người từng vô tâm. Anh không đối xử tệ với con chó, nhưng cũng chẳng mảy may thương yêu. Và chính sự vô tâm đó, khi bị soi chiếu bằng lòng trung nghĩa của con vật, trở nên lạnh lẽo đến đau lòng. Khi nhận ra điều đó, anh như bừng tỉnh, như thấy bản thân trơ trọi giữa một khoảng trống lớn trong lòng.
Kim Lân kể chuyện bằng một giọng văn mộc mạc, không lên gân, không phô trương. Nhưng càng đọc, người ta càng thấy nặng lòng. Sức mạnh của truyện đến từ tình huống truyện rất đời: một con vật trở về rồi chết. Nhưng đằng sau đó là những tầng ý nghĩa sâu xa về cách con người sống và ứng xử với nhau, với cả những sinh linh yếu ớt nhất.
Câu chuyện khép lại bằng cái chết, nhưng lại mở ra một sự sống khác – sự sống trong lòng người đọc về lòng trắc ẩn, về tình nghĩa, và về một bài học không bao giờ cũ: đừng bao giờ để những điều quan trọng nhất chỉ còn được nhận ra khi đã quá muộn.
