Đề bài: Phân tích bài thơ Bàn giao của Vũ Quần Phương
BÀN GIAO
Rồi ông sẽ bàn giao cho cháu
Bàn giao gió heo may
Bàn giao góc phố
Có mùi ngô nướng bay
Ông bàn giao tháng giêng hương bưởi
Cỏ mùa xuân xanh dưới chân giày
Bàn giao những mặt người đẫm nắng
Đẫm yêu thương trên trái đất này
Ông sẽ chẳng bàn giao những tháng ngày vất vả
Sương muối đêm bay lạnh mặt người
Đất rung chuyển, xóm làng loạn lạc
Ngọn đèn mờ, mưa bụi rơi
Ông chỉ bàn giao một chút buồn
Ngậm ngùi một chút, chút cô đơn
Câu thơ vững gót làm người ấy1
Ông cũng bàn giao cho cháu luôn.
(Theo Vũ Quần Phương2, Văn nghệ quân đội Xuân Giáp Ngọ 2014, tr.86)
Chú thích:
(1) Câu thơ Cắn răng mà chịu thiệt, vững gót để làm người.
(2) Vũ Quần Phương (sinh năm 1940) tên thật là Vũ Ngọc Chúc, quê cha ở Nam Định nhưng ông hầu như sinh sống và gắn bó cả đời với mảnh đất Hà Nội quê mẹ. Ông là một bác sĩ nhưng yêu thích văn chương, ông sáng tác thơ và viết phê bình văn học. Thơ ông giản dị, sâu sắc mà hóm hỉnh, khoa học, suy tưởng mà ăm ắp trữ tình.
Dàn ý Phân tích bài thơ Bàn giao của Vũ Quần Phương
Mở bài:
- Giới thiệu tên bài thơ cùng tác giả, nêu lên cảm nhận chung của bản thân về bài thơ.
- Khẳng định bài thơ là lời tâm tình sâu sắc, thể hiện tình cảm thiêng liêng giữa người ông và đứa cháu, đồng thời gửi gắm thông điệp về sự chuyển giao thế hệ và những giá trị sống quan trọng.
Bài thơ Bàn giao của Vũ Quần Phương là một tác phẩm giàu cảm xúc và triết lý sâu sắc về sự nối tiếp giữa các thế hệ trong gia đình. Qua lời tâm tình của người ông dành cho đứa cháu, tác giả không chỉ gửi trao những hình ảnh thân quen của thiên nhiên, của mảnh đất quê hương mà còn truyền tải những giá trị tinh thần quý giá – những hành trang vô hình giúp con người trưởng thành và vững bước trên đường đời. Bài thơ làm rung động lòng người bởi sự chân thành, giản dị và sâu sắc trong cách thể hiện tình cảm gia đình và trách nhiệm thế hệ.
Thân bài:
- Đặc sắc về chủ đề:
- Bài thơ mở đầu như lời người ông trò chuyện, bàn giao những điều thân quen và thiêng liêng cho đứa cháu nhỏ.
- Điệp ngữ “bàn giao” kết hợp với thủ pháp liệt kê tạo nên dòng chảy liên tục, mạch lạc, thể hiện rõ tấm lòng yêu thương, trách nhiệm của thế hệ trước đối với thế hệ sau.
- Những hình ảnh quen thuộc của thiên nhiên như “gió heo may”, “góc phố mùi ngô nướng” thể hiện sự gắn bó với quê hương, mảnh đất thân thuộc mà ông muốn trao lại.
- Ông không chỉ bàn giao những vật chất mà còn gửi trao những giá trị tinh thần: mùa xuân, hương bưởi, cỏ non, và đặc biệt là “mặt người đẫm nắng” – tượng trưng cho những con người yêu thương, lam lũ, giàu tình nghĩa.
- Những cung bậc cảm xúc đa dạng như “một chút buồn, một chút ngậm ngùi, cô đơn” được ông nhấn mạnh như gia vị không thể thiếu để cháu vững bước làm người.
- Cùng lúc đó, có những điều ông quyết không bàn giao: hình ảnh “sương muối”, “đất rung”, “loạn lạc”, “mưa bụi” – tượng trưng cho những khổ đau, chiến tranh, khó khăn mà ông muốn giữ lại cho riêng mình, không để cháu phải gánh chịu.
- Đặc sắc về nghệ thuật:
- Thể thơ tự do, câu dài ngắn linh hoạt tạo nên giọng điệu tự nhiên, chân thành như lời tâm sự thấm đẫm tình cảm của người ông dành cho cháu.
- Điệp ngữ “bàn giao” lặp lại xuyên suốt bài thơ như một sợi chỉ đỏ, làm nổi bật chủ đề chuyển giao và tấm lòng trìu mến của người ông.
- Ngôn ngữ thơ giản dị, gần gũi, giàu sức gợi hình với những hình ảnh thiên nhiên và con người bình dị nhưng mang ý nghĩa sâu sắc.
- Hình ảnh thơ mang tính biểu tượng cao, vừa chân thực vừa giàu cảm xúc, góp phần làm rõ ý nghĩa và cảm xúc bài thơ.
Kết bài:
- Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ trong việc thể hiện tình cảm gia đình, trách nhiệm thế hệ và truyền tải những bài học sâu sắc về cuộc sống.
- Bài thơ như lời nhắn gửi đầy ý nghĩa tới mỗi người về sự trân trọng, giữ gìn những giá trị truyền thống và những điều tốt đẹp từ thế hệ đi trước.
Qua bài thơ Bàn giao, ta cảm nhận được sức mạnh của tình thân và sự gắn kết giữa các thế hệ. Những hình ảnh giản dị, gần gũi được nhà thơ lựa chọn không chỉ làm giàu thêm cảm xúc mà còn là minh chứng cho những giá trị truyền thống quý báu được gìn giữ và trao truyền. Bài thơ nhắc nhở mỗi chúng ta hãy trân trọng quá khứ, biết ơn những điều cha ông đã để lại và giữ vững phẩm chất, tinh thần để tiếp tục xây dựng tương lai tươi sáng. Đó chính là món quà ý nghĩa nhất mà bài thơ gửi gắm đến người đọc.
Bài văn mẫu Phân tích bài thơ Bàn giao của Vũ Quần Phương
Bài văn mẫu 1
Trong dòng chảy của văn học hiện đại, bài thơ “Bàn giao” của nhà thơ Vũ Quần Phương như một lời tâm sự chân thành và sâu sắc giữa người ông với đứa cháu. Bài thơ không chỉ đơn thuần là sự trao gửi vật chất hay những hình ảnh quen thuộc của thiên nhiên, quê hương mà còn là sự chuyển giao cả về giá trị tinh thần, những bài học làm người từ thế hệ đi trước cho thế hệ mai sau. Tác phẩm mang đậm tính nhân văn, khơi gợi trong lòng người đọc cảm xúc về tình thân, trách nhiệm và sự kế thừa.
Mở đầu bài thơ, người ông như cất lời nhẹ nhàng mà đầy trìu mến:
“Rồi ông sẽ bàn giao cho cháu
Bàn giao gió heo may
Bàn giao góc phố
Có mùi ngô nướng bay”
Điệp ngữ “bàn giao” được lặp đi lặp lại như một sợi chỉ đỏ xuyên suốt bài thơ, kết nối các hình ảnh và cảm xúc với nhau. Những món quà mà ông muốn trao cho cháu không phải là những tài sản vật chất to lớn, mà là những hình ảnh thân thuộc, gần gũi của thiên nhiên, của mảnh đất quê hương – nơi chứa đựng bao kỷ niệm và sức sống. Gió heo may, góc phố thơm mùi ngô nướng không chỉ là những thứ thuộc về vật chất mà còn là những cảm xúc, ký ức đậm đà tình quê, tình người.
Những hình ảnh được ông bàn giao tiếp tục mở rộng trong phần sau của bài thơ:
“Ông bàn giao tháng giêng hương bưởi
Cỏ mùa xuân xanh dưới chân giày
Bàn giao những mặt người đẫm nắng
Đẫm yêu thương trên trái đất này”
Mùa xuân – mùa khởi đầu của mọi sự sống, tượng trưng cho niềm hy vọng, sức sống mãnh liệt. Hương bưởi thoảng nhẹ nhàng, cỏ non xanh mơn mởn như đưa cháu vào một thế giới tràn ngập sức sống và màu sắc. Đặc biệt, những “mặt người đẫm nắng” không chỉ là hình ảnh cụ thể mà còn tượng trưng cho những con người bình dị, lam lũ nhưng chan chứa tình cảm và lòng nhân ái – những giá trị ông muốn cháu luôn giữ gìn trong trái tim.
Ông cũng không quên bàn giao cho cháu những cung bậc cảm xúc:
“Ông chỉ bàn giao một chút buồn
Ngậm ngùi một chút, chút cô đơn
Câu thơ vững gót làm người ấy
Ông cũng bàn giao cho cháu luôn.”
Cuộc đời không chỉ có niềm vui mà còn có nỗi buồn, sự cô đơn. Nhưng chính những cảm xúc ấy là gia vị giúp con người trưởng thành, vững bước trên hành trình đời. Ý thơ khiến ta nhớ tới câu thơ của Lưu Quang Vũ:
“Nếu tất cả đường đời đều trơn láng
Thì chắc gì ta đã nhận ra ta?”
Bên cạnh những điều muốn trao, ông quyết liệt không bàn giao cho cháu những đau thương, những tháng ngày vất vả:
“Ông sẽ chẳng bàn giao những tháng ngày vất vả
Sương muối đêm bay lạnh mặt người
Dát rung chuyển, xóm làng loạn lạc
Ngọn đèn mờ, mưa bụi rơi.”
Đó là những hình ảnh gợi nhắc về chiến tranh, đói nghèo, khổ cực, những mất mát mà thế hệ ông đã trải qua và kiên quyết không để truyền lại cho cháu. Qua đây ta thấy được trách nhiệm của thế hệ đi trước là giữ gìn những điều tốt đẹp để trao lại cho con cháu, để thế hệ sau có thể phát triển bền vững.
Về nghệ thuật, “Bàn giao” sử dụng thể thơ tự do với câu dài ngắn linh hoạt, giọng điệu chân thành, tha thiết, như một cuộc trò chuyện gần gũi, giúp bài thơ dễ dàng đi vào lòng người. Các khổ thơ được phối hợp nhịp nhàng giữa những điều tích cực và tiêu cực, tạo nên sự tương phản nổi bật, giúp làm rõ chủ đề chuyển giao đầy ý nghĩa. Ngôn ngữ giản dị mà giàu sức gợi, những hình ảnh thiên nhiên, con người gần gũi như “gió heo may”, “mùi ngô nướng”, “hương bưởi” không chỉ tạo cảnh vật sinh động mà còn biểu thị sâu sắc tâm trạng, tình cảm của người ông. Thủ pháp điệp ngữ lặp lại “bàn giao” làm sợi dây kết nối ý thơ, thể hiện tình cảm sâu nặng của ông dành cho cháu.
“Bàn giao” là bài thơ giàu giá trị nhân văn và nghệ thuật, khiến ta suy ngẫm về trách nhiệm của mỗi thế hệ trong việc giữ gìn và truyền lại những giá trị văn hóa, truyền thống quý báu. Qua lời tâm tình của người ông, mỗi người chúng ta được nhắc nhở trân trọng quá khứ, biết quý trọng hiện tại và trách nhiệm với tương lai.
Bài văn mẫu 2
Bài thơ “Bàn giao” của Vũ Quần Phương không đơn thuần là lời dặn dò mà còn là sự trao gửi đầy cảm xúc của thế hệ đi trước dành cho thế hệ kế tiếp. Với giọng điệu nhẹ nhàng, giàu hình ảnh, tác giả đã khéo léo truyền tải tình cảm yêu thương, những giá trị sống và cả những hy vọng, trăn trở trước một sự chuyển giao đầy ý nghĩa.
Ngay mở đầu bài thơ, người ông đã mở lời bằng sự chân thành và trìu mến:
“Rồi ông sẽ bàn giao cho cháu
Bàn giao gió heo may
Bàn giao góc phố
Có mùi ngô nướng bay.”
Những câu thơ vừa giản dị, vừa gần gũi với đời sống thường ngày nhưng lại mang nhiều ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Gió heo may, góc phố, mùi ngô nướng là những hình ảnh đặc trưng của miền quê, mang đậm không khí và hương vị của quê hương. Người ông muốn trao cho cháu không chỉ là ký ức quê hương mà còn là sự gắn bó, nguồn cội, là điểm tựa tinh thần vững chắc để cháu lớn lên.
Tiếp theo đó, những giá trị tinh thần quý báu được người ông gửi trao:
“Ông bàn giao tháng giêng hương bưởi
Cỏ mùa xuân xanh dưới chân giày
Bàn giao những mặt người đẫm nắng
Đẫm yêu thương trên trái đất này.”
Mùa xuân là biểu tượng của sự sinh sôi, nảy nở, là thời điểm khởi đầu mới mẻ, tràn đầy sức sống. Hương bưởi, cỏ non xanh mướt gợi ra một thế giới tươi đẹp, ngập tràn sức sống và hy vọng. Những “mặt người đẫm nắng” là hình ảnh ẩn dụ cho những con người lam lũ, chân chất nhưng tràn đầy tình yêu thương và sự kiên trì, những người sẽ cùng cháu đồng hành trên bước đường đời.
Người ông cũng dặn dò cháu về những cung bậc cảm xúc không thể thiếu:
“Ông chỉ bàn giao một chút buồn
Ngậm ngùi một chút, chút cô đơn
Câu thơ vững gót làm người ấy
Ông cũng bàn giao cho cháu luôn.”
Nỗi buồn, sự cô đơn là những trải nghiệm không tránh khỏi trong cuộc sống. Qua đó, ông muốn cháu hiểu rằng, chính những khó khăn, thử thách ấy sẽ giúp cháu trưởng thành và vững vàng hơn. Tinh thần ấy gợi nhớ đến câu thơ của Lưu Quang Vũ:
“Nếu tất cả đường đời đều trơn láng
Thì chắc gì ta đã nhận ra ta?”
Tuy nhiên, có những điều ông kiên quyết không trao cho cháu:
“Ông sẽ chẳng bàn giao những tháng ngày vất vả
Sương muối đêm bay lạnh mặt người
Dát rung chuyển, xóm làng loạn lạc
Ngọn đèn mờ, mưa bụi rơi.”
Những hình ảnh này gợi lên cuộc sống khó khăn, chiến tranh, đau thương – điều ông muốn bảo vệ cháu khỏi để thế hệ mai sau được sống trong bình yên.
Về mặt nghệ thuật, bài thơ sử dụng thể thơ tự do, câu thơ dài ngắn không đều nhưng rất linh hoạt và giàu nhạc điệu, như lời chuyện trò thân mật của người ông. Sự lặp lại của điệp ngữ “bàn giao” tạo điểm nhấn rõ nét, làm sợi dây xuyên suốt bài thơ, thể hiện sự dồn nén tình cảm và ý nghĩa sâu sắc của sự trao gửi. Ngôn ngữ giản dị, gần gũi mà lại giàu sức gợi, hình ảnh thiên nhiên, con người được khắc họa vừa cụ thể vừa mang tính biểu tượng cao.
“Bàn giao” như một món quà tinh thần quý giá, không chỉ dành cho cháu mà còn dành cho mỗi người đọc – lời nhắc nhở về sự kế thừa, trân trọng giá trị truyền thống và ý thức giữ gìn những điều tốt đẹp trong cuộc sống.
Bài văn mẫu 3
Tình cảm gia đình và sự chuyển giao thế hệ được thể hiện rất tinh tế trong bài thơ “Bàn giao” của Vũ Quần Phương. Qua lời tâm tình của người ông với cháu, bài thơ gửi gắm một thông điệp sâu sắc về những giá trị vật chất và tinh thần mà thế hệ đi trước trao lại cho thế hệ kế tiếp. Từ đó, tác phẩm mở ra những suy ngẫm về trách nhiệm, tình yêu thương và sự gắn bó giữa các thế hệ.
Bài thơ bắt đầu bằng lời hứa hẹn bàn giao những điều giản dị nhưng thân thương:
“Rồi ông sẽ bàn giao cho cháu
Bàn giao gió heo may
Bàn giao góc phố
Có mùi ngô nướng bay.”
Những hình ảnh mộc mạc của thiên nhiên và cuộc sống thường ngày được nâng lên thành những món quà quý giá. Người ông trao cho cháu những điều quen thuộc của quê hương, là nguồn gốc và cội nguồn của bản sắc, của tình thân. Điệp ngữ “bàn giao” như nhịp đập liên tục của trái tim, nhấn mạnh tấm lòng tha thiết và ý nghĩa sâu sắc của sự trao truyền.
Ông còn trao gửi những giá trị tinh thần quý báu hơn:
“Ông bàn giao tháng giêng hương bưởi
Cỏ mùa xuân xanh dưới chân giày
Bàn giao những mặt người đẫm nắng
Đẫm yêu thương trên trái đất này.”
Tháng giêng, mùa xuân – biểu tượng của sự đổi mới, sinh sôi. Hương bưởi, cỏ non không chỉ là thiên nhiên mà còn là nguồn cảm hứng và niềm hy vọng. Những “mặt người đẫm nắng” tượng trưng cho con người lao động, chân thành, giàu lòng yêu thương, là những tấm gương mà cháu sẽ gặp trong đời.
Ông cũng không quên dặn dò về những cảm xúc khó tránh trong đời:
“Ông chỉ bàn giao một chút buồn
Ngậm ngùi một chút, chút cô đơn
Câu thơ vững gót làm người ấy
Ông cũng bàn giao cho cháu luôn.”
Chính những giây phút buồn bã, cô đơn là những thử thách giúp con người trưởng thành và vững bước trong cuộc sống. Câu thơ gợi nhớ lời của nhà thơ Lưu Quang Vũ, rằng trải nghiệm chính là điều làm nên bản sắc của con người.
Để cân bằng, người ông kiên quyết không bàn giao những đau thương của quá khứ:
“Ông sẽ chẳng bàn giao những tháng ngày vất vả
Sương muối đêm bay lạnh mặt người
Dát rung chuyển, xóm làng loạn lạc
Ngọn đèn mờ, mưa bụi rơi.”
Đó là những đau khổ, mất mát mà thế hệ ông đã trải qua và không muốn con cháu phải gánh chịu. Điều đó thể hiện trách nhiệm và tình yêu thương sâu sắc.
Về nghệ thuật, thể thơ tự do linh hoạt, ngôn ngữ giản dị nhưng giàu biểu cảm, những hình ảnh sinh động và điệp ngữ được sử dụng khéo léo khiến bài thơ vừa gần gũi, vừa sâu sắc. Giọng điệu như lời kể chuyện của người ông làm cho bài thơ trở nên thân mật, chân thật và dễ chạm đến trái tim người đọc.
“Bàn giao” không chỉ là sự trao gửi vật chất, mà là sự truyền trao những giá trị tinh thần, tình yêu thương và trách nhiệm giữa các thế hệ, góp phần làm giàu thêm tâm hồn người đọc và nhắc nhở chúng ta về sự trân trọng quá khứ cũng như nhiệm vụ vun đắp tương lai.
