Phân tích bài thơ Chiều sông Thương của Hữu Thỉnh

Đề bài: Phân tích bài thơ Chiều sông Thương của Hữu Thỉnh.

Đi suốt cả ngày thu
vẫn chưa về tới ngõ
dùng dằng hoa quan họ
nở tím bên sông Thương

nước vẫn nước đôi dòng
chiều vẫn chiều lưỡi hái
những gì sông muốn nói
cánh buồm đang hát lên

đám mây trên Việt Yên
rủ bóng về Bố Hạ
lúa cúi mình giấu quả
ruộng bờ con gió xanh

nước màu đang chảy ngoan
giữa lòng mương máng nổi
mạ đã thò lá mới
trên lớp bùn sếnh sang

cho sắc mặt mùa màng
đất quê mình thịnh vượng
những gì ta gửi gắm
sắp vàng hoe bốn bên

hạt phù sa rất quen
sao mà như cổ tích
mấy cô coi máy nước
mắt dài như dao cau

ôi con sông màu nâu
ôi con sông màu biếc
dâng cho mùa sắp gặt
bồi cho mùa phôi phai
nắng thu đang trải đầy
đã trăng non múi bưởi
bên cầu con nghé đợi
cả chiều thu sang sông.

Dàn ý Phân tích bài thơ Chiều sông Thương của Hữu Thỉnh

Mở bài
– Giữa muôn vàn hình ảnh về dòng sông trong thơ ca Việt Nam, sông Thương hiện lên trong thơ Hữu Thỉnh vừa trữ tình vừa đậm chất dân gian, như một khúc ca ngọt ngào về miền quê Kinh Bắc.
– Bài thơ “Chiều sông Thương” là bản hòa ca đầy rung cảm về thiên nhiên, con người và mùa vụ quê nhà. Qua đó, tác giả gửi gắm tình yêu tha thiết với quê hương xứ sở.

Trong kho tàng thơ ca viết về dòng sông quê hương, “Chiều sông Thương” của Hữu Thỉnh mang đến một gam màu riêng – trầm lặng mà sâu sắc, bình dị mà đầy xúc cảm. Không ồn ào, không bi lụy, bài thơ như một bản nhạc đồng quê thấm đẫm hương sắc của mùa thu Kinh Bắc, nơi thiên nhiên, con người và nhịp sống nông thôn hòa quyện làm một. Qua từng hình ảnh gợi mở và chất liệu dân gian mộc mạc, nhà thơ đã vẽ nên một bức tranh quê thân thương, in đậm dấu ấn văn hóa vùng miền và tình yêu tha thiết với đất mẹ.

Thân bài

– Khung cảnh sông Thương trong chiều thu mang vẻ đẹp vừa thực vừa mộng
+ Mở đầu bài thơ là hình ảnh “đi suốt cả ngày thu / vẫn chưa về tới ngõ” – vừa là bước chân của người trở về làng, vừa là bước đi của thời gian chầm chậm giữa không gian cổ kính.
+ Cụm từ “dùng dằng hoa quan họ” gợi ra vẻ e ấp, duyên dáng, đậm sắc văn hóa vùng Kinh Bắc, như níu giữ bước chân người lữ khách.
+ “Nở tím bên sông Thương” là hình ảnh giàu biểu cảm, gợi mùa thu thấm đẫm trong cảnh sắc trữ tình.

– Dòng sông như một sinh thể sống, biết nói, biết kể chuyện quê hương
+ Hữu Thỉnh nhân hóa dòng sông với nhiều cung bậc cảm xúc: “nước vẫn nước đôi dòng / chiều vẫn chiều lưỡi hái”, gợi nhịp điệu lao động và cuộc sống đang diễn ra lặng lẽ mà sống động.
+ “Những gì sông muốn nói / cánh buồm đang hát lên” – hình ảnh cánh buồm như miệng hát của dòng sông, biểu hiện tinh tế tâm hồn người quê gắn bó với sông nước.

– Không gian làng quê hiện lên phong phú, đậm chất dân gian
+ Những địa danh “Việt Yên”, “Bố Hạ” không chỉ xác định địa lý mà còn tạo nên sự gần gũi, thân quen với người đọc.
+ Những hình ảnh như “lúa cúi mình giấu quả”, “ruộng bờ con gió xanh” mang lại cảm giác bình yên, phồn thực – bức tranh mùa màng đầy sức sống.

– Hình ảnh mùa vụ và con người lao động giản dị mà giàu chất thơ
+ Dòng nước “màu đang chảy ngoan” gợi sự yên lành, thuận hòa.
+ Hình ảnh “mạ đã thò lá mới / trên lớp bùn sếnh sang” như một mầm sống, báo hiệu tương lai tốt tươi cho vùng quê.
+ Những người “coi máy nước” với “mắt dài như dao cau” là chi tiết đậm chất dân gian, gợi nét duyên dáng, gắn bó mật thiết với ruộng đồng.

– Dòng sông Thương – biểu tượng của quê hương vừa thực vừa ảo
+ Tác giả như thốt lên đầy xúc động: “ôi con sông màu nâu / ôi con sông màu biếc” – dòng sông mang nhiều lớp nghĩa: dòng thời gian, dòng văn hóa, dòng ký ức.
+ Dòng sông “dâng cho mùa sắp gặt / bồi cho mùa phôi phai” – vừa là nguồn sống, vừa là chứng nhân của đổi thay.

– Kết thúc bài thơ là hình ảnh nên thơ đầy xúc cảm
+ “Nắng thu đang trải đầy / đã trăng non múi bưởi” là sự hòa quyện giữa thiên nhiên và đời sống, giữa ánh sáng và hương vị quê nhà.
+ “Bên cầu con nghé đợi / cả chiều thu sang sông” – một hình ảnh khép lại nhẹ nhàng, để lại dư âm sâu lắng của một buổi chiều yên ả và đầy chất thơ.

Kết bài
– “Chiều sông Thương” không chỉ là một bài thơ về thiên nhiên, mà còn là khúc tình ca của người con tha thiết với đất mẹ.
– Qua hình ảnh dòng sông, Hữu Thỉnh đã vẽ nên một không gian văn hóa, lao động và cảm xúc đậm đà bản sắc dân tộc.
– Bài thơ không ồn ào, không bi lụy, mà lặng lẽ in sâu vào lòng người bằng thứ tình cảm mộc mạc, chân thành và giàu chất thi ca.

“Chiều sông Thương” không chỉ là khúc hát ru dịu dàng của người thi sĩ dành cho quê hương, mà còn là nơi gửi gắm niềm tin và khát vọng về một vùng đất yên bình, trù phú. Những hình ảnh mộc mạc như bông lúa, giọt phù sa, cánh buồm hay đôi mắt dài như dao cau đều trở thành biểu tượng của hồn quê Việt. Đọc bài thơ, ta không chỉ thấy một chiều sông Thương mà còn cảm được nhịp thở của làng quê Việt Nam – nơi dù thời gian trôi đi, tình người và tình đất vẫn lặng lẽ neo lại trong tâm hồn mỗi người.