Đề bài: Phân tích bài thơ Chợ Tết của Đoàn Văn Cừ
Dải mây trắng đỏ dần trên đỉnh núi,
Sương hồng lam ôm ấp nóc nhà tranh,
Trên con đường viền trắng mép đồi xanh,
Người các ấp tưng bừng ra chợ Tết.
Họ vui vẻ kéo hàng trên cỏ biếc;
Những thằng cu áo đỏ chạy lon ton,
Vài cụ già chống gậy bước lom khom,
Cô yếm thắm che môi cười lặng lẽ.
Thằng em bé nép đầu bên yếm mẹ,
Hai người thôn gánh lợn chạy đi đầu,
Con bò vàng ngộ nghĩnh đuổi theo sau.
Sương trắng rỏ đầu cành như giọt sữa,
Tia nắng tía nháy hoài trong ruộng lúa,
Núi uốn mình trong chiếc áo the xanh,
Đồi thoa son nằm dưới ánh bình minh.
Người mua bán ra vào đầy cổng chợ.
Con trâu đứng vờ rim hai mắt ngủ,
Để lắng nghe người khách nói bô bô.
Anh hàng tranh kĩu kịt quẩy đôi bồ,
Tìm đến chỗ đông người ngồi giở bán.
Một thầy khóa gò lưng trên cánh phản,
Tay mài nghiên hí hoáy viết thơ xuân.
Cụ đồ nho dừng lại vuốt râu cằm,
Miệng nhẩm đọc vài hàng câu đối đỏ.
Bà cụ lão bán hàng bên miếu cổ,
Nước thời gian gội tóc trắng phau phau.
Chú hoa man đầu chít chiếc khăn nâu,
Ngồi xếp lại đống vàng trên mặt chiếu.
Áo cụ lý bị người chen sấn kéo,
Khăn trên đầu đang chít cũng bung ra.
Lũ trẻ con mải ngắm bức tranh gà,
Quên cả chị bên đường đang đứng gọi.
Mấy cô gái ôm nhau cười rũ rượi,
Cạnh anh chàng bán pháo dưới cây đa.
Những mẹt cam đỏ chót tựa son pha.
Thúng gạo nếp đong đầy như núi tuyết,
Con gà trống mào thâm như cục tiết,
Một người mua cầm cẳng dốc lên xem.
Chợ tưng bừng như thế đến gần đêm,
Khi chuông tối bên chùa văng vẳng đánh,
Trên con đường đi các làng hẻo lánh,
Những người quê lũ lượt trở ra về.
Ánh dương vàng trên cỏ kéo lê thê,
Lá đa rụng tơi bời quanh quán chợ.
Dàn ý Phân tích bài thơ Chợ Tết của Đoàn Văn Cừ
I. Mở bài
– Đoàn Văn Cừ là một trong những nhà thơ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại, đặc biệt thành công trong việc khắc họa cuộc sống làng quê Việt bằng chất liệu thơ giàu cảm xúc và hình ảnh sinh động.
– Thơ ông thường nhẹ nhàng, mộc mạc nhưng thấm đẫm tình người, phản ánh sâu sắc những nét văn hóa truyền thống.
– Trong số những bài thơ để lại nhiều ấn tượng sâu sắc, “Chợ Tết” là tác phẩm tiêu biểu.
– Bài thơ không chỉ khắc họa không khí nhộn nhịp của phiên chợ ngày cuối năm mà còn gợi lại những rung động, suy tư và sự gắn bó sâu sắc của con người với ngày Tết cổ truyền.
Trong dòng chảy của thi ca Việt Nam hiện đại, Đoàn Văn Cừ là cái tên không thể không nhắc tới khi nói về những tác phẩm đậm chất làng quê. Ông không tô vẽ cuộc sống bằng những gam màu quá rực rỡ, mà bằng ngôn từ dung dị, chân thành, ông đã khắc họa nên một thế giới mộc mạc, gần gũi và đầy cảm xúc. Một trong những bài thơ tiêu biểu cho phong cách ấy chính là “Chợ Tết” – tác phẩm đưa người đọc trở về với không gian thôn quê vào thời khắc thiêng liêng nhất của năm. Không chỉ đơn thuần là bức tranh về một phiên chợ ngày cuối năm, bài thơ còn là nơi gửi gắm tâm hồn dân tộc, nơi lưu giữ tình cảm, ký ức và truyền thống lâu đời của người Việt.
II. Thân bài
– Khái quát cấu trúc và nội dung bài thơ
– “Chợ Tết” không bị ràng buộc bởi khuôn khổ cố định, mỗi đoạn thơ như một lát cắt sống động tái hiện từng góc nhỏ trong không gian chợ ngày Tết.
– Từng khổ thơ là một gam màu, một thanh âm góp phần làm nên tổng thể hài hòa: từ cảnh vật, âm thanh cho đến những gương mặt người.
– Nội dung bài thơ xoay quanh việc miêu tả cảnh chợ quê ngày Tết – nơi người ta không chỉ đến mua bán mà còn mang theo niềm háo hức, niềm tin và hi vọng vào năm mới.
– Hình ảnh chợ Tết sống động qua ngòi bút nhà thơ
– Cảnh vật được dựng nên bằng những nét vẽ tỉ mỉ, gần gũi: những gánh hàng, những bó mía tím, những mẹt trầu têm cánh phượng, những tiếng rao dòn dã.
– Không khí chợ Tết được hiện lên rộn ràng, đông vui nhưng không vội vã, mà mang đậm chất làng quê truyền thống.
– Con người là linh hồn của chợ: từ em bé háo hức, cụ già trầm ngâm, đến những người mẹ, người chị bận rộn sắm sửa – tất cả đều hiện lên chân thực, sống động.
– Cảm xúc và tâm trạng ẩn sau cảnh chợ Tết
– Tác giả không chỉ miêu tả bằng mắt, mà bằng cả trái tim – vì thế, chợ Tết không đơn thuần là nơi mua bán mà là nơi chất chứa cảm xúc.
– Trong sự nhộn nhịp ấy, người ta vẫn cảm nhận được những phút giây lắng đọng, nơi lòng người hướng về mái nhà, về một cái Tết ấm cúng.
– Đó là sự giao thoa giữa niềm vui và chút hoài niệm – khi năm cũ sắp qua, năm mới sắp đến, ai cũng mang theo những điều chưa trọn và những mong chờ phía trước.
– Ý nghĩa và thông điệp sâu sắc của bài thơ
– “Chợ Tết” không chỉ là bức tranh mùa xuân, mà còn là một bản hòa ca về truyền thống văn hóa Việt Nam.
– Những hình ảnh trong thơ gợi nhớ đến sự sum vầy, đoàn tụ – những điều làm nên hồn cốt của ngày Tết cổ truyền.
– Bài thơ là lời nhắc nhở mỗi người hãy trân trọng những giá trị tưởng như bình thường: phiên chợ quê, nụ cười người mẹ, chiếc bánh chưng xanh – bởi chính những điều đó làm nên cội nguồn văn hóa.
– Nghệ thuật biểu đạt đầy tinh tế
– Ngôn từ giản dị nhưng giàu hình ảnh và nhạc tính – tạo cảm giác như đang được nghe một khúc đồng dao mùa xuân.
– Hình ảnh thơ cụ thể, chân thực mà vẫn lung linh – đưa người đọc bước vào một phiên chợ đúng nghĩa, đầy sắc màu và thanh âm.
– Nhịp thơ linh hoạt, có lúc dồn dập, rộn ràng như tiếng bước chân chợ Tết, có lúc chậm rãi, lắng đọng như suy tư trong lòng người.
III. Kết bài
– “Chợ Tết” không chỉ ghi lại cảnh sắc một phiên chợ ngày cuối năm, mà còn gợi lên cả không khí đoàn viên, khát vọng và tình người của những ngày Tết.
– Qua bài thơ, người đọc không chỉ thấy được bức tranh sống động của một phiên chợ, mà còn cảm nhận được cả hồn quê, hồn người Việt.
– Tác phẩm là sự giao hòa giữa cái thực và cái tình, giữa hiện thực và tâm hồn – khiến người ta nhớ, người ta thương, người ta muốn gìn giữ những giá trị ấy mãi về sau.
– Với mỗi chúng ta, khi đọc “Chợ Tết”, đều sẽ thấy một phần ký ức của mình sống lại – từ phiên chợ quê tuổi thơ cho đến những mùa xuân đoàn viên, đầy yêu thương.
Khép lại “Chợ Tết” của Đoàn Văn Cừ, người đọc như vẫn còn nghe văng vẳng tiếng rao bán hàng, còn thấy nhịp bước người mua kẻ bán rộn ràng trong không gian Tết xưa cũ. Không khí ấy, tình cảm ấy không chỉ được ghi lại bằng lời thơ, mà còn sống động trong từng hình ảnh, từng dòng cảm xúc. Bài thơ đã làm sống lại những giá trị đẹp đẽ của một thời chưa xa – thời mà Tết không chỉ là thời gian, mà là sự sum vầy, là niềm tin vào một năm mới tốt lành. Đọc “Chợ Tết”, ta càng thấm thía ý nghĩa của văn hóa truyền thống, càng thêm yêu, thêm trân quý những điều bình dị nhưng giàu giá trị trong đời sống tinh thần dân tộc.
Bài văn mẫu Phân tích bài thơ Chợ Tết của Đoàn Văn Cừ
Bài văn mẫu 1
Giữa guồng quay vội vã của cuộc sống hiện đại, có những điều dường như chỉ còn tồn tại trong ký ức, trong những hoài niệm cũ. Thế nhưng, thật may mắn khi những hình ảnh ấy, những hương vị xưa cũ ấy lại được lưu giữ vẹn nguyên trong thơ. “Chợ Tết” của Đoàn Văn Cừ là một trong những bài thơ như thế – nơi hội tụ trọn vẹn không khí làng quê Việt mỗi độ xuân về, là bản hòa ca rộn ràng của sắc màu, âm thanh và cảm xúc, là nỗi niềm gửi gắm về một cái Tết xưa đầy thi vị.
Đoàn Văn Cừ là một trong những nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ Mới, nổi bật với mảng thơ viết về nông thôn, đặc biệt là cảnh sinh hoạt làng quê. Nếu như Anh Thơ thường viết về cảnh vật thiên nhiên, Bàng Bá Lân thiên về thiếu nhi, thì Đoàn Văn Cừ lại chọn cho mình hướng đi riêng: tái hiện hồn quê qua những lễ hội, tập tục cổ truyền. “Chợ Tết” là một minh chứng tiêu biểu cho nét bút ấy. Được viết theo thể thơ tám chữ, với 44 câu thơ đầy chất họa và chất nhạc, bài thơ không chỉ tái hiện một phiên chợ cuối năm mà còn gợi lên biết bao xúc cảm lắng đọng trong tâm hồn người đọc.
Ngay từ những câu thơ mở đầu, tác giả đã vẽ nên một khung cảnh thiên nhiên đậm chất hội họa:
“Dải mây trắng đỏ dần trên đỉnh núi
Sương hồng lam ôm ấp mái nhà gianh
Trên con đường viền trắng mép đồi xanh
Người các ấp tưng bừng đi chợ Tết”
Cảnh vật như bừng sáng lên trong làn sương sớm. Màu trắng của mây, màu hồng lam của sương, màu xanh của đồi núi, tất cả được phối hợp nhuần nhị tạo nên một bức tranh mùa xuân ấm áp. Không chỉ có sự tinh tế về thị giác, Đoàn Văn Cừ còn thổi hồn vào thiên nhiên bằng những biện pháp nhân hóa đầy cảm xúc: sương “ôm ấp” mái nhà, đồi “viền trắng”, núi “uốn mình”. Thiên nhiên trong bài thơ không còn là phông nền tĩnh tại mà là một sinh thể sống động, như đang cùng con người háo hức đón mùa xuân đến.
Trên nền cảnh ấy, con người bắt đầu hiện diện, sống động và đa dạng. Có lẽ không bài thơ nào về chợ Tết lại khắc họa con người cụ thể, sinh động và chân thật như trong “Chợ Tết”:
“Họ vui vẻ kéo hàng trên cỏ biếc
Những thằng cu áo đỏ chạy lon xon
Vài cụ già chống gậy bước lom khom
Cô yếm thắm che môi cười lặng lẽ
Thằng em bé nép đầu bên yếm mẹ
Hai người thôn gánh nặng chạy đi đầu
Con bò vàng ngộ nghĩnh đuổi theo sau”
Chỉ với vài câu thơ, một phiên chợ Tết đã hiện lên nhộn nhịp, rộn ràng như một buổi trẩy hội. Đoàn người đi chợ không chỉ là sự di chuyển đơn thuần, mà là một dòng cảm xúc đang lan tỏa. Có trẻ con, có người già, có mẹ bồng con, có cô gái thẹn thùng – mỗi người một dáng vẻ, một cung bậc cảm xúc, khiến bức tranh chợ quê vừa đông vui, vừa tình tứ. Tác giả không sa đà vào mô tả, chỉ cần vài nét phác họa nhưng rất có hồn. Một “cô yếm thắm che môi cười lặng lẽ” đủ để thấy cả sự duyên dáng, e ấp của người con gái làng. Một “con bò vàng ngộ nghĩnh” theo sau cũng làm cho bức tranh trở nên dí dỏm, sinh động hơn bao giờ hết.
Nhưng phiên chợ Tết không chỉ có cảnh người đi chợ, mà còn có những hoạt động đầy sắc xuân. Đoàn Văn Cừ không miêu tả cảnh mua bán tỉ mỉ mà chọn khắc họa những hình ảnh đặc trưng mang đậm dấu ấn Tết cổ truyền:
“Trên ghế gỗ, một ông đồ bạc tóc
Miệng nhẩm đọc, tay viết câu đối đỏ
Bút lông hoa uốn những nét thanh thanh
Như phượng múa, rồng bay, mây lượn gió quanh”
Không khí văn hóa đậm đà hiện lên trong hình ảnh ông đồ viết câu đối. Câu thơ vừa có hình, vừa có động, vừa có nhạc, vừa có thần. Hình ảnh “bút lông hoa uốn những nét thanh thanh” được so sánh với “phượng múa, rồng bay”, gợi sự thanh thoát, uyển chuyển của nghệ thuật thư pháp. Trong chợ không chỉ có người bán hàng, mà còn có nghệ sĩ, có văn nhân, có những con người gìn giữ và trao truyền nét đẹp văn hóa Tết xưa.
Tác giả cũng không quên khắc họa sự phong phú của hàng hóa ngày Tết:
“Người bán gạo đong hàng trong đấu gỗ
Người bán trầu têm cánh phượng màu son
Người bán hoa ngồi bó từng cành nhỏ
Người bán tranh đệm tiếng rao dòn dã”
Từ gạo, trầu, hoa đến tranh, mọi vật đều mang dấu ấn của Tết, của sum họp, của khởi đầu mới. Không khí phiên chợ không chỉ là nơi trao đổi hàng hóa, mà là nơi giao hòa tâm hồn, nơi lan tỏa niềm vui xuân mới. Chợ Tết trong thơ Đoàn Văn Cừ vì thế không phải là một địa điểm, mà là một biểu tượng văn hóa.
Và rồi, khi mặt trời dần ngả bóng, không khí chợ cũng lắng lại. Tác giả khép lại bài thơ bằng một đoạn thơ đầy cảm xúc:
“Chợ tưng bừng như thế đến gần đêm
Khi chuông tối bên chùa văng vẳng đánh
Trên con đường đi các làng hẻo lánh
Những người quê lũ lượt trở ra về
Ánh dương vàng trên cỏ kéo lê thê
Lá đa rụng tơi bời quanh quán chợ”
Không còn tiếng rao, không còn cảnh mua bán, phiên chợ khép lại trong tiếng chuông chùa văng vẳng. Cảnh vật dường như cũng trở nên lặng lẽ, thậm chí thoáng chút hiu hắt. Nhưng chính trong khoảnh khắc đó, cảm xúc lại dâng lên đầy sâu lắng. Phiên chợ tan, nhưng dư âm còn đó. Như Hoài Thanh từng viết: “Những câu ấy đều khép lại một thế giới và mở ra một thế giới: khép một thế giới thực, mở một thế giới mộng.” Cảnh chợ tan cũng là lúc lòng người man mác bâng khuâng – tiếc nuối một niềm vui vừa đi qua, và chờ đón những ngày Tết đang đến thật gần.
“Chợ Tết” là một bài thơ giàu giá trị cả về nghệ thuật lẫn nội dung. Đoàn Văn Cừ đã dùng ngôn từ để khắc họa một bức tranh sống động về làng quê Việt, nơi thiên nhiên và con người hòa quyện trong không khí Tết truyền thống. Bằng ngôn ngữ giàu hình ảnh, với nhịp thơ linh hoạt và cảm xúc chân thành, tác phẩm không chỉ là bản miêu tả đơn thuần mà còn là lời nhắc nhở mỗi người hãy biết trân quý những giá trị văn hóa dân tộc, những ký ức tưởng chừng bình thường nhưng lại đầy thiêng liêng. Và khi khép lại bài thơ, người đọc không chỉ nhớ một phiên chợ, mà nhớ cả một miền quê – với sắc, với hương, với tình người ấm áp, đậm đà bản sắc Việt.
Bài văn mẫu 2
Có những bức tranh vẽ bằng màu, có những bức tranh vẽ bằng ánh sáng. Nhưng cũng có những bức tranh vẽ bằng thơ. Đó là trường hợp của “Chợ Tết” – bài thơ độc đáo của Đoàn Văn Cừ, nơi tác giả không chỉ tái hiện một phiên chợ quê cuối năm bằng ngôn ngữ giàu hình ảnh, mà còn vẽ nên một thế giới sống động đầy màu sắc, âm thanh và cảm xúc. Đọc bài thơ, ta không chỉ thấy được không khí ngày Tết truyền thống mà còn cảm nhận được cả hồn quê Việt Nam được chắt lọc, tinh luyện qua từng dòng thơ.
Đoàn Văn Cừ là nhà thơ Thơ Mới mang màu sắc rất riêng. Trong khi nhiều cây bút thời kỳ này theo đuổi cái tôi lãng mạn thì ông chọn khai thác vẻ đẹp bình dị của làng quê. “Chợ Tết” là tác phẩm kết tinh lối viết đó. Bài thơ không đi sâu vào những triết lý cao siêu, mà bằng cái nhìn tinh tế và tình cảm gắn bó sâu nặng với làng quê, nhà thơ đã dựng lên một phiên chợ Tết thấm đượm hồn quê.
Ngay từ khổ đầu, thiên nhiên đã được khắc họa như một bức tranh hội họa với những mảng màu đan cài đầy tinh tế:
“Dải mây trắng đỏ dần trên đỉnh núi
Sương hồng lam ôm ấp mái nhà gianh
Trên con đường viền trắng mép đồi xanh
Người các ấp tưng bừng đi chợ Tết”
Thiên nhiên hiện lên rạng rỡ và trong lành. Ánh sáng đầu ngày bắt đầu len lỏi vào vạn vật, khiến cảnh vật bừng sáng. Những cụm từ như “sương hồng lam”, “viền trắng”, “đồi xanh” cho thấy sự chăm chút trong việc sử dụng màu sắc của nhà thơ. Có thể nói, ông đã vẽ nên một “bức tranh mùa xuân” với bảng màu thật phong phú. Không gian ấy không tĩnh tại mà chuyển động, khi “người các ấp tưng bừng đi chợ Tết” – dòng người tỏa ra từ khắp các nẻo đường làng như dòng chảy đưa hơi ấm Tết đến từng mái nhà.
Sự chuyển động ấy được tiếp tục miêu tả trong đoạn thơ về đoàn người ra chợ:
“Họ vui vẻ kéo hàng trên cỏ biếc
Những thằng cu áo đỏ chạy lon xon
Vài cụ già chống gậy bước lom khom
Cô yếm thắm che môi cười lặng lẽ…”
Nhà thơ khéo léo dùng những chi tiết đặc sắc để làm nổi bật từng nhân vật trong bức tranh đông đúc ấy. Hình ảnh “thằng cu áo đỏ chạy lon xon” khiến ta nhớ về những đứa trẻ háo hức Tết xưa. Cụ già chống gậy, cô gái che môi cười, em bé nép vào mẹ – mỗi dáng vẻ là một cung bậc, một lát cắt cảm xúc. Tác giả không chỉ miêu tả mà còn để người đọc thấy được cả tâm thế của từng người. Đó là một buổi chợ Tết tưng bừng, không chỉ bởi tiếng rao, mà còn bởi lòng người rạo rực mong chờ.
Với Đoàn Văn Cừ, chợ Tết không chỉ có người đi chợ, mà còn là nơi hội tụ tinh thần Tết cổ truyền. Những mặt hàng được mang ra chợ là những thứ mang đậm hương vị Tết:
“Người bán trầu têm cánh phượng màu son
Người bán tranh đệm tiếng rao dòn dã
Người bán hoa ngồi bó từng cành nhỏ
Người bán cam tươi cười mời mọc khách hàng…”
Tác giả đã vẽ nên một phiên chợ tràn ngập hương vị, sắc màu và âm thanh. Từng gánh hàng, từng sạp chợ, từng câu rao bán như tạo nên một bản hòa tấu rộn ràng đón xuân. Ở đó có người bán trầu têm cánh phượng – nét đẹp rất truyền thống. Có cả người bán tranh, bán hoa, bán bánh, bán gạo… Những gì người dân mang ra chợ không chỉ để trao đổi mà còn để bày tỏ tấm lòng hướng về ngày đoàn viên.
Một điểm đặc biệt trong bài thơ là sự xuất hiện của hình ảnh ông đồ già đang viết câu đối:
“Trên ghế gỗ, một ông đồ bạc tóc
Miệng nhẩm đọc, tay viết câu đối đỏ
Bút lông hoa uốn những nét thanh thanh
Như phượng múa, rồng bay, mây lượn gió quanh”
Hình ảnh ông đồ ngồi viết câu đối giữa chợ không chỉ làm sống lại phong vị văn hóa xưa, mà còn thể hiện sự giao thoa giữa nghệ thuật và đời sống. Câu thơ không chỉ đẹp về hình ảnh mà còn gợi lên một nỗi bồi hồi – giữa phiên chợ ồn ào, vẫn có chỗ cho cái thanh tao, nhẹ nhàng của chữ nghĩa và văn hóa.
Nếu như ở hai khổ đầu, bài thơ sôi động, rộn ràng thì đến khổ cuối, nhịp thơ như chậm lại. Chợ tan, không gian lắng xuống:
“Chợ tưng bừng như thế đến gần đêm
Khi chuông tối bên chùa văng vẳng đánh
Trên con đường đi các làng hẻo lánh
Những người quê lũ lượt trở ra về…”
Cảnh chợ chiều gợi một nỗi buồn nhẹ. Không gian yên ắng, người dần vãn, chỉ còn lại “lá đa rụng tơi bời quanh quán chợ”. Thời khắc ấy như khép lại cả một thế giới náo nhiệt để đưa người đọc về với thực tại – nơi Tết đang gõ cửa, mang theo cả niềm vui lẫn nỗi mong chờ.
Qua bài thơ, người đọc cảm nhận được sự khéo léo trong cách miêu tả, phối hợp màu sắc, âm thanh và chuyển động. Đoàn Văn Cừ không chỉ dựng lại hình ảnh chợ quê mà còn làm sống dậy cả một không khí, một tinh thần Tết xưa đầy thiêng liêng. Bài thơ như một lát cắt văn hóa, một thước phim quay chậm đầy sắc màu mà mỗi khi đọc lại, ta đều thấy một phần ký ức sống dậy.
“Chợ Tết” không chỉ là bài thơ, mà còn là tâm hồn người Việt, là nơi ký ức quê hương lắng đọng. Và trong một ngày giáp Tết, nếu có ai đó tình cờ lật lại trang thơ này, có lẽ trong lòng họ sẽ dậy lên một nỗi niềm rất lạ: nỗi nhớ quê, nhớ một thời đi chợ Tết cùng mẹ, nhớ ánh nắng vàng vắt ngang sân đình, nhớ mùi trầu têm cánh phượng, nhớ giọng rao vang dội giữa khung trời trong vắt.
Bài văn mẫu 3
Trong kho tàng thi ca Việt Nam, có những bài thơ không cần quá nhiều triết lý, cũng chẳng cần dụng ý sâu xa, chỉ bằng sự chân thực và tình cảm mộc mạc đã đủ khiến người đọc phải lặng người suy nghĩ. “Chợ Tết” của Đoàn Văn Cừ là một trong số đó – bài thơ như chiếc gương soi bóng một thời quê xưa yên bình, giản dị, thấm đẫm tình người, tình đất.
Đoàn Văn Cừ thuộc lớp nhà thơ Thơ Mới nhưng không chọn đi theo lối lãng mạn cá nhân như nhiều tác giả cùng thời. Ông tìm đến làng quê, đến nhịp sống nông thôn với tất cả niềm trìu mến và lòng gắn bó. “Chợ Tết” là bài thơ tiêu biểu trong hành trình ấy. Qua 44 câu thơ tám chữ, tác giả không chỉ miêu tả một phiên chợ ngày Tết mà còn khắc họa tâm hồn Việt – sâu lắng, hồn hậu và đầy tình cảm.
Khung cảnh mở đầu bài thơ là một buổi sớm tinh khôi của ngày chợ:
“Dải mây trắng đỏ dần trên đỉnh núi
Sương hồng lam ôm ấp mái nhà gianh…”
Chỉ hai câu thơ đã gợi ra vẻ đẹp thanh khiết của một làng quê trong sương sớm. Màu sắc hiện ra mờ ảo, dịu dàng mà nên thơ, gợi cảm giác yên bình đặc trưng của vùng quê Bắc Bộ những năm tháng xưa. Nhưng không gian ấy không đứng yên, mà dần trở nên sinh động với bước chân người dân làng đổ về chợ:
“Người các ấp tưng bừng đi chợ Tết
Họ vui vẻ kéo hàng trên cỏ biếc…”
Không khí Tết ùa về theo từng bước chân, theo sắc áo, theo tiếng rao, theo cả nụ cười lặng lẽ của cô gái yếm thắm hay dáng lom khom của cụ già. Mỗi con người, mỗi chuyển động đều chất chứa niềm háo hức, niềm mong chờ sum vầy.
Cái hay của bài thơ không chỉ nằm ở hình ảnh mà còn ở cách nhà thơ khơi gợi truyền thống văn hóa. Chợ Tết không đơn thuần là nơi mua bán mà là không gian của nghệ thuật, của lễ nghi, của tâm linh:
“Trên ghế gỗ, một ông đồ bạc tóc
Miệng nhẩm đọc, tay viết câu đối đỏ…”
Giữa phiên chợ đông người ấy, hình ảnh ông đồ già gợi nhắc một nếp Tết cũ – nơi câu đối đỏ treo bên bàn thờ là dấu hiệu báo xuân về, nơi từng con chữ mang theo cả sự tôn kính tổ tiên, sự mong cầu cho năm mới hanh thông. Và những hình ảnh ấy, đáng quý thay, đang dần mai một trong cuộc sống hiện đại.
Kết thúc bài thơ là cảnh tan chợ trong ánh chiều tà:
“Chợ tưng bừng như thế đến gần đêm
Khi chuông tối bên chùa văng vẳng đánh…”
Không gian ấy bỗng chốc lắng lại. Phiên chợ nhộn nhịp đã qua đi, để lại dư âm man mác buồn – buồn của lòng người, của thời gian trôi, của ký ức không thể níu giữ. Nhưng chính sự lắng đọng ấy khiến bài thơ trở nên sâu sắc hơn, bởi sau tiếng cười là sự hoài niệm, sau bước chân là tiếng vọng của những mùa Tết cũ.
“Chợ Tết” không chỉ là bài thơ, mà còn là khúc nhạc hoài niệm về một thời quê yên bình, nơi mỗi ngày Tết không chỉ là mâm cỗ mà là cả một đời sống văn hóa. Và giữa phố xá hôm nay, trong hơi thở gấp gáp của cuộc sống, đọc lại bài thơ của Đoàn Văn Cừ, ta bỗng thấy lòng mình chùng xuống – để thương hơn những điều xưa cũ, để biết ơn một thời giản dị mà giàu tình nghĩa đến lạ thường.
