Phân tích bài thơ Những ngôi sao hình quang gánh

a. Đảm bảo cấu trúc của bài văn nghị luận: Có đầy đủ Mở bài, Thân bài, Kết bài. Mở bài giới thiệu được vấn đề, Thân bài triển khai được vấn đề, Kết bài khái quát được vấn đề.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: Nét độc đáo về nội dung chủ đề và nghệ thuật trong bài thơ “ Những ngôi sao mang hình quang gánh” của nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai.  

Học sinh có thể triển khai theo các cách khác nhau, nhưng về cơ bản cần đảm bảo các ý sau:

+ Giới thiệu được tác phẩm (tên tác giả, tác phẩm…) 

+ Nêu khái quát chủ đề và một vài nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của tác phẩm.

a. Giới thiệu khái quát: Giới thiệu về thể loại/ đề tài/ bố cục của bài thơ/ …

b. Phân tích cụ thể:

Luận điểm 1: Đặc sắc về chủ đề của bài thơ:

– Chủ đề: 

+ Ngợi ca vẻ đẹp và sự trân trọng biết ơn những người đã và đang góp phần gìn giữ nét đẹp văn hóa dân tộc, thấu hiểu và sẻ chia với nỗi vất vả của người lao động.

+…

– Phân tích chủ đề:

*Ngợi ca vẻ đẹp và sự trân trọng biết ơn những người đã và đang góp phần gìn giữ nét đẹp văn hóa dân tộc

+ Chủ đề được thể hiện trước hết qua nhan đề “Những ngôi sao mang hình quang gánh”. Đó là : ca ngợi vẻ đẹp của những người lao động chân chính, họ chính là những “ngôi sao” mang lại niềm hạnh phúc cho mọi người thông qua công sức lao động miệt mài của mình.  (0,5)

+ Chủ đề còn được thể hiện qua hình tượng trung tâm của bài thơ là hình ảnh người bán hàng rong trên  phố. (1,25)

++ gánh về những mùa hoa, mùa quả, cả sắc màu của thiên nhiên. Đó là sự phong phú từ những sản vật của quê hương, là khung cảnh bình yên, thơ mộng của thiên nhien nơi đồng quê

“Họ gánh về cho tôi mùa ổi mùa xoài mùa mận
Mùa sen mùa cốm trên vai
Cả nắng ban mai cả hoàng hôn tím”

++ gánh cả một nét đẹp văn hóa truyền thống.  Người bán rong không chỉ gánh đến cho người mua những mùa hoa mùa quả mùa nắng mùa mưa mà cả những mùa ký ức quê kiểng, mùa hồn cốt dân tộc kết tinh thành văn hóa riêng của người Việt:

“Họ gánh về cổng tôi bao mùa trinh nguyên, những mùa
tôi sẽ quên nếu thiếu họ
Hương nhãn Hưng Yên vừa vào mùa, sen Tây Hồ vừa nở,
cốm làng Vòng vừa trăn trở những hạt xanh
Họ gánh tặng tôi ngọn gió mát lành đồng quê”

*Thấu hiểu và sẻ chia với nỗi vất vả của người lao động (1,0)

++ giá trị những gánh hàng rong chỉ được tính bằng những đồng bạc lẻ.

Người mua mua được cả mùa hoa tươi mùa quả ngọt chỉ bằng những đồng bạc lẻ không đáng kể. Người mua còn phải xót xa cho sự rẻ rúng ấy. Xót xa hơn nữa là những đồng bạc lẻ không đáng kể của người mua khi vào tay người bán thì lại rất đáng kể vì nó thấm đẫm sương đêm thấm đẫm mồ hôi bao ngày để làm nên mùa hoa mùa quả đem bán. Sự đối lập làm nổi bật cái tình của người mua biết ơn người bán – khi họ gánh hoa gánh quả đi bán là gánh hết cả sản phẩm đồng quê đi khiến cho đồng làng mồ côi hun hút gió. Còn con nhỏ của họ chịu cảnh khát thèm làm ra mà thiếu ăn khiến cho lời ru con căng sữa.

Tôi mua được mùa ổi mùa sen bằng đồng bạc lẻ
Đồng bạc lặng lẽ
Thấm đẫm sương đêm thấm đẫm mồ hôi

Sau lưng họ đồng làng mồ côi hun hút gió
Vòng tay ngỏ
Lời ru con căng sữa

++gánh cả nỗi vất vả của cuộc đời

Những ngôi sao của tôi
Gánh trên vai mình hẩm hiu số phận
Vô danh giữa đời thường
Dẫu đôi lúc đặt vào mắt tôi bao tia nhìn mang hình dấu hỏi

Hình ảnh “những ngôi sao…” vừa là đặc ân của tuổi thơ, của hồn người vừa là trăn trở về những ngôi sao số phận, sao chiếu mệnh đó chăng? Quả vậy! Thiên nhiên và cõi đời với vô số những con người vô danh đã tạo nên cuộc sống đầy hương vị, sắc màu. Nhà thơ trân trọng những ngôi sao của mình, bởi họ đã “gánh về” những đồng quà, đã nhắc nhớ thời gian, đã đem lại ngọn gió mát lành cũng như những giá trị tinh thần vĩnh cửu trong lời hát Khó thời đòn gánh đè vai … Nhà thơ cũng thấu hiểu được đằng sau thế giới kì diệu thiêng liêng mà những ngôi sao hình quang gánh góp phần tạo nên là sự nhọc nhằn khó lòng chia sẻ cùng ai được.

…

Lí lẽ và bằng chứng phải phù hợp với chủ đề mình đưa ra

Luận điểm 2: Đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ:

+  Thể thơ: tự do, thích hợp với việc bộc lộ cảm xúc linh hoạt (bộc lộ cảm xúc ở nhiều cung bậc khác nhau)

+ Ngôn ngữ thơ giản dị rất đời thường nhưng cũng đầy sức gợi, đặc biệt là những cặp từ mang màu sắc chơi chữ gần âm như (bạc) lẻ– lặng lẽ, mồ hôi – mồ côi … Đó không đơn thuần là thủ pháp gieo vần của tác giả. Những chữ ấy đặt cạnh nhau vừa có khả năng hiệp vần vừa khiến người đọc phải liên tưởng đến một dụng ý khác, kéo người đọc đắm vào chiều sâu của tư tưởng người viết.

+  Yếu tố quan trọng nhất làm nên vẻ đẹp của bài thơ là hệ thống hình ảnh. Hình ảnh ấn tượng nhất trong toàn bài là những ngôi sao hình quang gánh. Tuy nhiên, cách nói đầy sáng tạo ấy không xuất hiện ngay từ đầu, mà là ở cuối bài – Những ngôi sao của tôi/ Gánh trên vai mình số phận. Để sự xuất hiện của hình ảnh đẹp nhưng đầy trăn trở ấy lắng lại trong trái tim người đọc, bằng giọng thơ giàu chất tự sự, Nguyễn Phan Quế Mai đã sử dụng một hệ thống hình ảnh hết sức tinh tế: nắng ban mai, hoàng hôn tím, đôi dép lê rưng rưng, sương đêm, đồng làng, ngọn gió quê mát lành, vòng tay ngỏ, cơn mơ vùng vằng khát…

+ Bố cục và mạch cảm xúc: theo mạch cảm  xúc của nhân vật trữ tình. Bắt đầu từ nỗi xúc động trước vẻ đẹp của thiện nhiên qua những gánh hàng rong ->  thương xót, thấu hiểu, sẻ chia với những nỗi vất vả  của người bán hàng rong ->Trân trọng, biết ơn những giá trị mà người bán hàng rong đem lại -> Cuối cùng là sự ngợi ca vẻ đẹp cùng sự thấu hiểu sẻ chia nỗi vất vả của người bán hàng rong.

….

– Bài thơ “Những ngôi sao mang hình quang gánh” là thi phẩm kết tinh thành công cả ở phương diện nội dung và nghệ thuật. Với những đặc sắc tiêu biểu của thể thơ tự do, ý nghĩa bài thơ không chỉ dừng lại ở việc miêu tả những gánh hàng rong mà còn hàm ý về việc gìn giữ một nét đẹp văn hóa truyền thống và ngợi ca vẻ đẹp của những con người lao động bình dị

– Liên hệ so sánh:…

e. Chính tả, dùng từ, đặt câu: Đảm bảo quy tắc về chuẩn chính tả, ngữ nghĩa, ngữ pháp của tiếng Việt; Kết hợp các yếu tố miêu tả, biểu cảm để làm nổi bật ý của bản thân với vấn đề cần bàn luận.