Phân tích bài thơ quê của mẹ

Có những miền quê ta chưa từng sinh ra, nhưng vẫn neo chặt trong lòng ta bằng ký ức của mẹ. Đó là nơi mẹ đã lớn lên, đã từng lam lũ, từng chạy chân sáo qua những ngày thơ dại, để rồi khi đi xa, tất cả lắng lại thành nỗi nhớ âm thầm mà bền bỉ. Bài thơ Quê của mẹ của Nguyễn Khánh Châu được viết bằng chính mạch cảm xúc ấy. Không phô trương, không cầu kì, bài thơ nhẹ nhàng gợi lại hình ảnh quê hương qua dòng hồi ức của người mẹ, từ đó làm nổi bật tình cảm sâu nặng với nơi chôn nhau cắt rốn. Như ai đó từng nói: “Quê hương không chỉ là nơi ta sinh ra, mà là nơi ta luôn muốn quay về.” Trong bài thơ này, quê hương của mẹ hiện lên vừa giản dị, lam lũ, vừa thấm đẫm yêu thương và ký ức không thể phai mờ.

1. Phân tích nội dung chủ đề:

– Chủ đề ấy trước tiên được thể hiện qua những hình ảnh khắc hoạ và miêu tả quê hương vô cùng giản dị, gần gũi ở khổ thơ mở đầu bài thơ:

+ Dòng thơ đầu được mở ra những câu thơ tựa như là nói mộc mạc “Tôi cùng mẹ trở về thăm quê ngoại”, đó hình ảnh về thăm quê ngoại của nhân vật tôi cùng mẹ. Hình ảnh quê hương mở đầu bài thơ đã được tác giả tái hiện vô cùng sống động.

+ Đó là hình ảnh quê hương được hiện lên với những nét bình dị, thân quen, đậm chất làng quê Việt Nam. Tuy nhiên, trên nền của bức tranh bình dị ấy, ẩn chứa một nét lam lũ, khó nhọc làm cho người đọc cảm thấy xúc động.

+ Cụm từ “tuổi thơ mẹ lặn lội cơ hàn” cùng từ láy “lặn lội” kết hợp cụm từ “cơ hàn” mang đến cho người đọc hình ảnh thật vất vả, cơ cực, lam lũ của thời thơ ấu nơi quê mẹ.

–  Khổ 2: hình ảnh quê hương trong kí ức tuổi thơ của người mẹ

+ Những kỉ niệm tuổi thơ lần lượt hiện ra với những ngày mẹ còn nhỏ. Nghệ thuật liệt kê kết hợp với những hình ảnh miêu tả, liệt kê, nhịp thơ 3/5 đều đặn.

+ Sự đối lập giữa hình ảnh một đứa trẻ bị phạt (mắng, roi) với tâm hồn không sợ hãi, thể hiện sự mạnh mẽ, cứng cỏi của mẹ dù cuộc sống còn nhiều khó khăn- làm nổi bật phẩm chất cường cường và dũng cảm của mẹ trong hoàn cảnh khó khăn.

+ Kỉ niệm tuổi thơ ùa về đầy xúc động, vừa hồn nhiên ngây thơ, tự do vừa gần gũi bình dị, thân thương.

– Khổ 3: Đoạn thơ này tiếp tục khai thác chủ đề về người mẹ và tình cảm đối với quê hương, nhưng ở đây thơ này, tác giả tập trung vào quá trình trưởng thành, rời xa quê hương để mưu sinh và những ký ức, tình cảm vẫn đang in hằn trong người mẹ dù đã đi xa

+ Chữ “lớn lên” thể hiện sự chuyển mình từ tuổi thơ vô lo sang một giai đoạn trưởng thành, đối diện với trách nhiệm và những lựa chọn trong cuộc sống.

+ Cụm từ “bôn ba xuôi ngược” hình ảnh một cuộc sống khó khăn, phải đi đây đi đó để mưu sinh, tìm kiếm cơ hội.

+ Người mẹ rời xa quê hương không chỉ vì những lý do làm cá nhân mà còn vì hoàn cảnh sống khó khăn, “quê nghèo” mẹo lên một nơi không có nhiều điều kiện vật chất, khiến người mẹ phải đi xa để kiếm sống. Tuy nhiên, dù nghèo, quê hương vẫn luôn là một phần quan trọng trong cuộc đời của người mẹ.

– Khổ thơ khắc họa sự khó khăn và sự hy sinh của mẹ khi phải rời xa quê hương. Mặc dù cuộc sống có vất vả, bôn ba xa xứ, nhưng quê hương vẫn luôn hiện hữu trong trái tim của mẹ. “Ký ức” là một biểu tượng mạnh mẽ của quá khứ trong những ngày qua. Từ “trong tim” chỉ rõ rằng ký ức ức về quê hương đã ăn sâu vào lòng mẹ, là một phần không thể tách rời.

=> Qua việc gợi lên hình ảnh đấy, ẩn chứa một niềm xúc động, một niềm tự hào của nhân vật “tôi” khi được trở về thăm nơi chôn nhau cắt rốn của mình.

2. Phân tích nghệ thuật:

+ Thể thơ 8 chữ rất phù hợp với việc diễn tả cảm xúc, suy ngẫm của nhân vật trữ tình.

+ Ngôn ngữ tinh tế mang giá trị biểu cảm cao, gợi lại những cảm xúc sâu lắng. Giọng thơ nhẹ nhàng sâu lắng

+ Hình ảnh thơ gợi cảm xúc qua cách dùng các từ láy, gợi cảm giác gần gũi thân thuộc bình dị.

+ Sử dụng thành công nghệ thuật liệt kê, đối lập,

Khép lại Quê của mẹ, những hình ảnh cánh đồng sâu, bàn tay cước đỏ, tuổi thơ lặn lội và những tháng năm bôn ba vẫn còn lặng lẽ ngân lên trong lòng người đọc. Bài thơ không chỉ kể về quê hương của một người mẹ, mà còn gợi nhắc mỗi chúng ta về cội nguồn của chính mình. Bằng giọng thơ nhẹ nhàng, hình ảnh mộc mạc và cảm xúc chân thành, Nguyễn Khánh Châu đã cho thấy quê hương dù nghèo khó vẫn là nơi in sâu trong tim con người. Đọc bài thơ, ta chợt hiểu hơn lời nhắn gửi giản dị mà sâu xa: dù đi bao xa, ký ức về quê hương vẫn là điểm tựa bền vững nhất trong cuộc đời mỗi người.