Phân tích cảm hứng chủ đạo của bài thơ Dù năm dù tháng (Hoàng Phủ Ngọc Tường)

Đề bài: Viết bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) Phân tích cảm hứng chủ đạo của bài thơ Dù năm dù tháng (Hoàng Phủ Ngọc Tường)

Anh hái cành phù dung trắng

Cho em niềm vui cầm tay

Màu hoa như màu ánh nắng

Buổi chiều chợt tím không hay

Nhìn hoa bâng khuâng anh nói

Mới thôi mà đã một ngày.

Ruộng cấy ta mong cơn mưa

Ruộng gặt ta mong ngọn nắng

Chăm lo cánh đồng tình yêu

Anh đếm từng vầng trăng sáng

Thiết tha anh nói cùng trăng

Mới thôi đã tròn một tháng.

Mùa xuân lên đồi cỏ thơm

Mùa hạ nhìn trời mây khói

Mây tím chân cầu tím núi

Đông xa ngày trắng mưa dầm

Nhìn trời ngẩn ngơ anh nói

Mới thôi mà đã một năm.

Sẽ đến một ngày trắng tóc

Nhưng lòng anh vẫn không nguôi

Thời gian sao mà xuẩn ngốc

Mới thôi đã một đời người.

Dù năm dù tháng em ơi

Tim anh chỉ đập một đời

Nhưng trái tim mang vĩnh cửu

Trong từng giọt máu đỏ tươi.

(Hoàng Phủ Ngọc Tường, Theo Dù năm dù tháng, in trong Hoàng Phủ Ngọc Tường tuyển tập, Nxb Trẻ, Tp.HCM, 2022)

* Chú thích: Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trí thức yêu nước, có vốn hiểu biết sâu rộng trên nhiều lĩnh vực. Ông là nhà văn chuyên về bút kí, đồng thời cũng là một nhà thơ với nhiều sáng tác có giá trị. Các thi phẩm của ông luôn có sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và trữ tình. “Dù năm dù tháng” là một bài thơ thể hiện rõ nét phong cách thơ của ông.

Dàn ý chi tiết

1. Mở bài:

• Giới thiệu tác giả:
  Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trí thức lớn, một nhà văn – nhà thơ tài hoa của nền văn học Việt Nam hiện đại. Ông nổi tiếng với những trang bút kí đậm chất trí tuệ, trữ tình, và cũng là người viết thơ với giọng điệu sâu lắng, đằm thắm, chan chứa suy tư về cuộc đời và con người.
• Giới thiệu tác phẩm:
  Bài thơ “Dù năm dù tháng” thể hiện rõ phong cách của Hoàng Phủ Ngọc Tường – sự hòa quyện giữa cảm xúc và triết lí, giữa trữ tình và suy nghiệm.
• Nêu vấn đề nghị luận:
  Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là niềm nuối tiếc, bâng khuâng trước sự trôi chảy nhanh chóng của thời gian và nỗi day dứt về sự hữu hạn của đời người, song vẫn ẩn chứa trong đó là tình yêu tha thiết, niềm tin mãnh liệt vào sự bất tử của tình yêu và tâm hồn con người.

2. Thân bài:

2.1. Khái quát chung về bài thơ:

• Bài thơ được viết bằng giọng điệu nhẹ nhàng, thủ thỉ, đậm chất trữ tình.
• Mỗi khổ thơ là một lát cắt của thời gian – ngày, tháng, năm, đời người – như một dòng chảy nối tiếp, biểu hiện cảm thức về thời gian, tuổi trẻ và tình yêu.

2.2. Phân tích cảm hứng chủ đạo qua từng chặng thời gian:

• Khổ 1 – Một ngày:
  • Hình ảnh “cành phù dung trắng” – loài hoa sớm nở tối tàn – là biểu tượng của sự mong manh, ngắn ngủi, gợi cảm giác tiếc nuối về thời gian.
  • Câu thơ “Mới thôi mà đã một ngày” vang lên như một lời thở dài, thể hiện sự bàng hoàng của con người trước bước đi quá nhanh của thời gian.
    → Cảm hứng chủ đạo khởi đầu bằng nỗi bâng khuâng trước sự phai tàn và trôi chảy của khoảnh khắc sống.
• Khổ 2 – Một tháng:
  • Hình ảnh “ruộng cấy – ruộng gặt”, “cánh đồng tình yêu” gợi sự lao động, vun trồng và chờ đợi, ẩn dụ cho quá trình bồi đắp tình cảm và cuộc sống.
  • Câu thơ “Thiết tha anh nói cùng trăng / Mới thôi đã tròn một tháng” diễn tả sự ngỡ ngàng khi thời gian cứ âm thầm trôi đi giữa những lo toan và yêu thương.
    → Cảm hứng được mở rộng thành niềm trân trọng những giá trị bình dị, đồng thời nuối tiếc trước vòng quay bất tận của thời gian.
• Khổ 3 – Một năm:
  • Hình ảnh bốn mùa nối tiếp nhau: “xuân lên đồi cỏ thơm”, “hạ nhìn trời mây khói”, “đông xa ngày trắng mưa dầm” – những cảnh sắc tuần hoàn nhưng lòng người vẫn ngẩn ngơ.
  • Câu thơ “Mới thôi mà đã một năm” lặp lại mô-típ “mới thôi” – tạo nên cảm giác thời gian trôi nhanh đến mức không kịp nắm bắt.
    → Cảm hứng thơ đạt tới chiều sâu triết lí: đời người chỉ là khoảnh khắc giữa vòng tuần hoàn bất tận của vũ trụ.
• Khổ 4 – Một đời người:
  • “Sẽ đến một ngày trắng tóc / Nhưng lòng anh vẫn không nguôi” – sự đối lập giữa tuổi tác và cảm xúc, giữa thể xác hữu hạn và tâm hồn vĩnh cửu.
  • “Thời gian sao mà xuẩn ngốc / Mới thôi đã một đời người” – một câu thơ thấm đẫm triết lí: thời gian vô tri, còn con người lại mang nặng tình cảm và ý thức về cái hữu hạn của mình.
    → Cảm hứng chủ đạo đạt tới đỉnh điểm: nỗi tiếc nuối, xót xa về đời người hữu hạn nhưng đồng thời khẳng định vẻ đẹp của tình yêu và tinh thần sống mãnh liệt.
• Khổ 5 – Lời khẳng định:
  • “Dù năm dù tháng em ơi / Tim anh chỉ đập một đời” – thời gian có thể vô tận, nhưng đời người chỉ hữu hạn.
  • Tuy nhiên, “Trái tim mang vĩnh cửu / Trong từng giọt máu đỏ tươi” – là lời khẳng định mạnh mẽ về sức sống bất tử của tình yêu, của lòng nhân hậu và niềm tin vào con người.
    → Bài thơ khép lại trong cảm hứng lạc quan, tin yêu và khẳng định giá trị tinh thần vượt lên trên thời gian.

2.3. Nghệ thuật thể hiện cảm hứng chủ đạo:

• Kết cấu tăng tiến theo thời gian: từ ngày → tháng → năm → đời người – vừa cụ thể, vừa mang tính khái quát triết lí.
• Ngôn ngữ thơ mộc mạc, giản dị nhưng giàu nhạc tính, kết hợp giữa yếu tố tự nhiên và suy tư.
• Giọng thơ trầm lắng, giàu chiêm nghiệm, mang màu sắc triết lí nhân sinh sâu sắc.
• Hình ảnh thơ vừa thực vừa ẩn dụ: hoa phù dung, vầng trăng, cánh đồng, bốn mùa,… tạo nên thế giới biểu tượng về thời gian và kiếp người.

3. Kết bài:

• Khẳng định lại cảm hứng chủ đạo:
  Bài thơ “Dù năm dù tháng” là tiếng nói của một tâm hồn nhạy cảm, luôn rung động trước sự trôi chảy của thời gian và sự hữu hạn của kiếp người, nhưng không bi lụy mà hướng đến niềm tin, sự vĩnh hằng của tình yêu và tinh thần sống.
• Đánh giá ý nghĩa:
  Qua bài thơ, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã gửi gắm triết lí nhân sinh sâu sắc – rằng giữa dòng đời trôi chảy, con người chỉ thật sự “vĩnh cửu” khi biết yêu thương và sống hết mình cho những điều đẹp đẽ.