Phân tích đánh giá chủ đề và nhân vật trong đoạn trích Bến thời gian- Tạ Duy Anh

Đề bài: Viết bài văn nghị luận Phân tích đánh giá chủ đề và nhân vật trong đoạn trích Bến thời gian- Tạ Duy Anh

BẾN THỜI GIAN (Tạ Duy Anh)

Bà Hảo bị mù cả hai mắt từ khi tôi chưa ra đời. Tôi và cháu nội bà – cái Hoa- cùng sinh một năm. Bà Hảo đón cái Hoa về nuôi mà không chịu ra thị trấn ở với bố mẹ nó. Thế là cái Hoa trở thành bạn thân thuở bé của tôi. Chúng tôi quấn quýt với nhau như hai anh em ruột. Hàng ngày tôi đều sang với cái Hoa và hai đứa thường bí mật bày ra đủ trò tinh quái. Bà Hảo ngồi ở bờ hiên và bà luôn luôn tìm được việc gì đó vừa làm vừa canh chừng chúng tôi. Bà biết khi nào chúng tôi đang ở gần bờ ao, gióng lên một câu thật nghiêm:
– Cả hai đứa quay vào! Cấm chỉ ra bờ ao.
Tôi và cái Hoa chỉ còn biết lấm lét nhìn nhau phục tài bà. Có lần chúng tôi vờ im lặng đến cạnh bà. Đang yên trí là bà Hảo không biế thì tiếng bà thản nhiên cất lên:
– Giận gì nhau mà im như thóc thế?
Chúng tôi phá lê cười. Bà Hảo mắng yêu:
– A, gớm cái quân này, định trêu bà phỏng. Chúng mày có độn thổ bà vẫn biết moi lên như moi khoai ấy.
Chúng tôi bèn mỗi đứa một bên áp vào ngực bà:
– Làm sao bà trông thấy chúng cháu?
– Lớn lên khắc biết – bà Hảo chớp chớp cặp mắt – người ta chẳng ai chỉtoàn gặp rủi đâu.
Chúng tôi chỉ cảm nhận từ lời nói của bà một điều gì đó mơ hồ mà thiêng liêng. Điều chắc chắn là bà Hảo không thể nhìn thấy chúng tôi nếu bà không yêu chúng tôi như những báu vật.
Lớn lên, đứa trước, đứa sau cả tôi và cái Hoa cùng ra thị trấn, cách làng đúng một ngày xe ngựa.
Thời gian đầu chưa quen môi trường mới, cả hai đứa thường xin bố mẹ về làng thăm bà. Khi bác xà ích vui tính và tốt bụng ghìm con ngựa để tôi và cái Hoa nhảy xuống, đã thấy bà Hảo chống gậy chờ sẵn ở đó. Chúng tôi, mỗi đứa một bên dìu bà về nhà. Bà Hảo bào bà đã nghe thấy tiếng lọc cọc, lọc cọc của chiếc xe gõ từ trong giấc mơ của bà những đêm trước. Sau này tôi mới biết, chiều nào bà cũng đợi chúng tôi tại nơi chiếc xe ngựa dừng trả khách ở điểm cuối cùng.
Những chuyến thăm bà Hảo của chúng tôi thưa dần. Cả tôi và cái Hoa đều có lũ bạn và con đường về làng, vẫn chỉ có một ngày xe ngựa, trở nên xa mù mịt. Thảng hoặc có giỗ, tết…chỉ mình cái Hoa theo bố mẹ về. Nhưng nó lại đi ngay. Nó bảo bà Hảo rất nhớ tôi và mong tôi học hành cẩn thận. Ban đầu tôi đón nhận điều đó với một chút ân hận vì không về thăm bà. Nhưng rồi tôi quên dần nhiều thứ trong đó có cái làng hẻo lánh của mình, nơi bà Hảo vẫn ngày đêm nghe tiếng lọc cọc của xe ngựa…
(Lược một đoạn: Sau đó nhân vật tôi cùng Hoa đỗ đại học và ra thành phố. Tôi dần lãng quên làng nhỏ tuổi thơ. Nhưng rồi một ngày, sau những vấp ngã trên đường đời, tôi đã tìm về làng nhỏ năm xưa. Tôi đi trên chiếc xe ngựa thân quen năm nào của bác xà ích và bao kỉ niệm chợt ùa về)
Tôi lại dỏng tai đón nhận thứ âm thanh giống như dao động tắt dần của quả lắc đồng hồ. Lát sau thì bà Hảo hiện ra ở lối rẽ. Bà dò đường một cách chật vật, toàn bộ tinh lực hướng về bến xe ngựa. Không cầm được, tôi lao như tên bắn về phía bà:
– Bà! Tôi nghẹn ngào- cháu bị người ta phản bội rồi…
Bà Hảo lần lần từ đầu đến vai tôi như thể xem bà có đang mơ không rồi cười một cách mãn nguyện:
– Bố mày, lớn thế còn khóc như con nít ấy. Dễ thường suôn sẻ cả có khi nó chả thèm biết bà sống hay chết.
– Làm sao bà biết điều đó? – Tôi hỏi bà bằng nỗi sợ hãi.
– Lớn lên khắc biết – bà Hảo vẫn trả lời tôi như từng trả lời hồi tôi còn bé.
Tôi có cảm giác bà Hảo cũng thuộc số người quyết sống chỉ để làm việc không thể bỏ dở. Bởi vì ngay sau đó bà bảo tôi:
– Từ ngày mai bà có thể chết mà không luyến tiếc điều gì.
Tôi đứng chết lặng, cảm thấy vang lên trong lồng ngực tiếng gõ da diết và tàn nhẫn của thời gian. Trước mắt tôi giờ đây là những bến thời gian trắng xóa mà tôi sẽ phải một mình vượt qua.
(Trích Bến thời gian, Tạ Duy Anh, Truyện ngắn chọn lọc – Tạ Duy Anh, NXB Hội nhà văn)

Dàn ý Phân tích đánh giá chủ đề và nhân vật trong đoạn trích Bến thời gian- Tạ Duy Anh

Mở bài

• Giới thiệu tác giả và truyện ngắn được chọn làm đối tượng phân tích.
• Khơi gợi mạch cảm xúc chính của tác phẩm: sự trở về, tình người và những mất mát âm thầm.
• Nêu vấn đề nghị luận: truyện gợi lên nỗi ám ảnh về thời gian, đồng thời lay động lòng người bằng tình cảm chân thành, nhân hậu giữa người với người.

Trong guồng quay hối hả của cuộc sống hiện đại, đôi khi người ta vô tình bỏ quên những điều bình dị từng nâng đỡ tâm hồn mình thuở nhỏ. Có những nơi chốn, những con người tưởng đã bị lãng quên lại trở thành điểm tựa khi ta mỏi mệt, lạc lối giữa đời. Truyện ngắn mang đậm dấu ấn thời gian và tình người đã đưa người đọc trở về với ký ức, với những điều thân thuộc tưởng đã xa vời. Qua cuộc gặp gỡ bất ngờ giữa nhân vật “tôi” và bà Hảo – người bà của bạn thời thơ ấu, câu chuyện không chỉ tái hiện nỗi day dứt khi quay lại làng xưa, mà còn gợi lên vẻ đẹp của lòng nhân hậu, của tình cảm chân thành và cả sự ám ảnh trước quy luật nghiệt ngã của thời gian.

Thân bài

a. Chủ đề nổi bật của truyện

• Tác phẩm thấm đẫm cảm xúc tiếc nuối và nghẹn ngào về sự trôi chảy của thời gian và sự thay đổi của đời người.
• Đồng thời khơi dậy vẻ đẹp giản dị của tình người – thứ luôn âm ỉ, lặng lẽ nâng đỡ ta khi mỏi mệt, khi vấp ngã.

b. Phân tích các nhân vật trung tâm và mối liên hệ giữa họ

• Nhân vật “tôi” là hình tượng gần gũi, đời thường của một người từng bước rời xa gốc rễ quê hương nhưng lại không thôi day dứt và kiếm tìm điều đã mất.
• Lúc còn nhỏ, anh là đứa trẻ ở làng, thân thiết với bà Hảo – bà nội của bạn mình. Khi rời làng lên thị trấn, rồi sau này học đại học ở thành phố, anh dần quên mất những điều xưa cũ. Đến lúc quay về, anh mới nhận ra mình đã bỏ quên quá khứ nhiều đến thế nào.
• Cuộc gặp lại bà Hảo khiến anh choáng váng. Những ký ức từng mờ nhòe bỗng rõ nét, nhưng thời gian đã trôi đi mất rồi. Anh bàng hoàng, nghẹn ngào, và cũng nhận ra giá trị của những điều tưởng như giản đơn nhất.
• Nhân vật bà Hảo là hình tượng đầy xúc động về một người già lặng lẽ, kiên nhẫn chờ đợi, chất chứa tình thương nhưng không oán trách. Bà như hiện thân cho sự bao dung và bền bỉ của ký ức làng quê.
• Bà không chỉ thương cháu mình mà còn yêu quý nhân vật tôi như cháu ruột. Khi gặp lại, dù đôi mắt đã mù, bà vẫn nhận ra giọng nói của người từng gắn bó với mình. Chính bà, bằng vài lời nhẹ nhàng mà sâu sắc, đã lay dậy phần nhân bản còn ngủ quên trong nhân vật “tôi”.
• Mối quan hệ giữa họ không ồn ào, không ướt át, nhưng lại khiến người đọc lặng người vì sự ấm áp chân thành.

c. Vai trò của nhân vật trong việc truyền tải chủ đề

• Nhân vật “tôi” là người trải nghiệm, là mắt xích kết nối quá khứ và hiện tại. Qua từng thay đổi trong suy nghĩ, người đọc cảm nhận rõ sự chi phối của thời gian, sự lớn lên của một tâm hồn từng thờ ơ và giờ đây đầy day dứt.
• Bà Hảo là nhân chứng sống cho sự thay đổi ấy. Tình cảm bà dành cho nhân vật “tôi” như một sợi chỉ đỏ âm thầm dẫn dắt anh trở về con người thật của mình.
• Chi tiết nhân vật “tôi” nghẹn ngào, lặng người, thậm chí không thể nói nên lời khi gặp lại bà Hảo là một trong những khoảnh khắc lắng đọng nhất. Nó gói ghém đầy đủ cảm thức thời gian và sự hối tiếc muộn màng trước những điều ta từng lãng quên.

Kết bài

• Truyện ngắn đã chạm tới những điều sâu kín trong tâm hồn mỗi người: nỗi nhớ, tình thương, sự trở về và những tiếc nuối không thể nói thành lời.
• Bằng lời kể tự nhiên, giàu cảm xúc, cùng giọng văn bình dị mà thấm thía, tác giả đã dựng nên một thế giới nội tâm đầy tinh tế và nhân văn.
• Qua đó, người đọc thêm trân quý những tình cảm giản đơn trong cuộc sống: sự bao dung, lòng nhân hậu và cả những điều tưởng nhỏ bé nhưng luôn gắn với ta suốt đời.

Truyện ngắn khép lại bằng một cảm giác nghẹn ngào, để lại trong lòng người đọc một dư âm sâu lắng. Bằng giọng kể mộc mạc, tự nhiên, bằng những chi tiết giản dị mà chạm đến đáy sâu cảm xúc, tác giả đã dựng nên một thế giới nơi ký ức và hiện thực gặp nhau, nơi tình người âm thầm tỏa sáng trong những khoảnh khắc rất đời. Câu chuyện ấy không chỉ gợi nhắc về sự trân trọng quá khứ, mà còn là lời nhắn gửi về giá trị của tình cảm, về lòng bao dung và sự trở về với chính mình. Giữa muôn vàn biến động của cuộc sống, điều còn lại đôi khi chỉ là một giọng nói thân quen, một ánh mắt già nua, và một nỗi nhớ không thể gọi thành tên.