Phân tích đánh giá nội dung chủ đề và những đặc sắc về hình thức nghệ thuật đoạn thơ sau đây trong bài thơ Ngôi nhà có ngọn lửa ấm của Nguyễn Khoa Điềm

Đề bài: Phân tích đánh giá nội dung chủ đề và những đặc sắc về hình thức nghệ thuật đoạn thơ sau đây trong bài thơ Ngôi nhà có ngọn lửa ấm của Nguyễn Khoa Điềm:

[…]

“Đã mùa thu

Đêm cha quạt cho con chút lửa

Đặt ấm chỗ con nằm

 Trở giấc, lại ngồi lại quạt

Những hòn than lấp lánh lim dim

Mặt con sáng vầng trăng nhỏ

Cha ngồi dáng người thượng cổ

Nhớ mười năm đốt lửa Trường Sơn

Cơn sốt, cơn đói

Người nằm xuống, kẻ còn lưa

Tóc cha sợi đen, sợi bạc

Chợt nhớ lời ru “mùa thu” gió hát

Cha ngồi trầm ngâm thâu đêm…”

(Trích Ngôi nhà có ngọn lửa ấm, Tinh tuyển văn học Việt Nam (Tập 8), NXB Khoa học Xã hội, tr.655)

Chú thích:

Nguyễn Khoa Điềm thuộc thế hệ các nhà thơ thời kì chống Mĩ cứu nước. Thơ ông hấp dẫn bởi sự kết hợp giữa xúc cảm nồn-0PP suy tư sâu lắng của người trí thức về đất nước, con người Việt Nam. Năm 2000, ông được nhận Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.

Bài thơ “Ngôi nhà có ngọn lửa ấm” được sáng tác năm 1984.

Dàn ý chi tiết

c.1. Giới thiệu tác giả, tác phẩm, đoạn trích

– Giới thiệu đôi nét khái quát về tác giả Nguyễn Khoa Điềm;

– Giới thiệu khái quát về bài thơ “Ngôi nhà có ngọn lửa ấm”, đoạn trích và nêu vấn đề nghị luận.

Trong một bài thơ viết về cha, nhà thơ Ba Lan B. Zadura từng viết: “Một người cha chẳng nói nhiều, nhưng những điều ông để lại thường ở lại suốt đời con”. Đọc đoạn thơ trong Ngôi nhà có ngọn lửa ấm của Nguyễn Khoa Điềm, tôi bất giác nhớ đến câu thơ ấy. Thắp sáng cả trang thơ không phải là ngọn lửa trong bếp mà là ngọn lửa âm thầm trong trái tim người cha – người từng “mười năm đốt lửa Trường Sơn”, nay lại lặng lẽ quạt cho con ngủ giữa một mùa thu yên ả. Ở đó, tình cha không ồn ào mà thấm đượm; không phô bày mà lấp lánh như những “hòn than lim dim” trong bóng đêm. Chính khoảnh khắc tưởng chừng rất đời thường ấy đã mở ra chủ đề sâu sắc của bài thơ: sự tiếp nối của yêu thương, ký ức và sự sống qua từng thế hệ.

c.2. Phân tích, đánh giá nội dung chủ đề:

– Chủ đề: đoạn trích viết về chủ đề tình cảm gia đình – Tình cảm cha – con…

– Phân tích đánh giá chủ đề:

+ Ca ngợi tình yêu thương và sự hi sinh thầm lặng của người cha dành cho con…

+ Suy tư, chiêm nghiệm của người cha về thời gian và cuộc đời…

+ Thể hiện sự thấu hiểu, tình yêu thương và lòng biết ơn của “con” – nhân vật trữ tình dành cho cha.

c3. Phân tích, đánh giá những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật:

-Thể thơ tự do phù hợp với việc thể hiện cảm xúc…

– Giọng điệu thủ thỉ, tâm tình như một lời kể, lời tâm sự, có sự kết hợp nhuần nhuyễn yếu tố tự sự và trữ tình…

– Từ ngữ, hình ảnh: mộc mạc, giản dị, mang tính biểu tượng cao như “ngọn lửa” (tình yêu thương, sự sống, ký ức), “dáng người thượng cổ” (sự từng trải, gánh nặng thời gian)…

– Mạch cảm xúc: từ hiện tại về quá khứ và trở lại hiện tại một cách tự nhiên, không gượng ép…

– Biện pháp tu từ: liệt kê, ẩn dụ,… góp phần tạo nên nhịp điệu chậm rãi, trầm lắng, phù hợp với mạch cảm xúc, gợi tà không gian, thời gian lẫn chiều sâu tâm trạng của nhân vật trữ tình …

c4. Đánh giá chung:

Những yếu tố nghệ thuật này vừa giúp tác giả thể hiện cảm xúc chân thành vừa nêu được những suy nghĩ sâu sắc của tác giả về tình cha – một tình cảm âm thầm mà thiêng liêng, có ý nghĩa nhân bản. Tất cả góp phần khẳng định phong cách thơ Nguyễn Khoa  Điềm – kết hợp giữa cảm xúc nồng nàn và suy tư sâu lắng

Khép lại đoạn thơ, hình ảnh người cha “trầm ngâm thâu đêm” cứ còn lại như một vệt sáng bền bỉ trong tâm trí người đọc. Nó khiến ta nhớ lời Nguyễn Đình Thi từng viết: “Tình yêu thương là ngọn lửa giữ ấm con người giữa bốn bề gió lạnh”. Ngọn lửa mà người cha quạt trong đêm không chỉ ủ hơi ấm cho giấc ngủ con thơ mà còn là ngọn lửa của ký ức Trường Sơn, của phẩm chất bền bỉ, của những trải nghiệm đã hun đúc nên giá trị sống. Bằng lối thơ tự do giàu nhạc điệu, hình ảnh giàu sức gợi và mạch cảm xúc miên man, Nguyễn Khoa Điềm đã tạo nên một đoạn thơ vừa thấm thía vừa nhân bản. Đó là nơi ta nhìn thấy sự ấm áp của gia đình Việt Nam và nhận ra rằng, giữa những biến động của đời sống, chính những “ngọn lửa ấm” như thế đã gìn giữ con người khỏi những lạnh lẽo của thời gian.