Đề bài: Phân tích đánh giá nội dung và một số nét đặc sắc nghệ thuật trong đoạn trích Làm bạn với bầu trời–Nguyễn Nhật Ánh
Làm bạn với bầu trời
[…] – Sao ba[1] hay đánh mắng em vậy anh?- Thằng Tèo ngồi nhấp nhổm trên lưng anh, ngây thơ hỏi.– Chắc tại ba say rượu.
– Tại sao ba say rượu?
– Thì tại ba…uống rượu.
– Tại sao ba uống rượu?
Đối với Tí, đó là câu hỏi quá khó. Ở tuổi của Tí, làm sao nó biết được người lớn có vô số lý do để tìm đến hơi men, trong đó có lý do mượn rượu giải sầu. Tí không biết. Nhưng nó biết một câu tục ngữ nó vẫn nghe người lớn nói. Thế là nó vui vẻ giải thích cho em nó:
– Người ta thường nói “Thương cho roi cho vọt, ghét cho ngọt cho bùi” đó em.
– Vậy ba đánh em là vì ba thương em hả anh?
– Chứ gì nữa.
– Nhưng ba đánh đau quá anh à. – Tèo sờ tay xuống mông xuýt xoa – Em muốn ba thương em in ít thôi. Như vậy ba sẽ nhẹ tay hơn.
Nghe em nói mà thằng Tí rơm rớm nước mắt. Nó lớn hơn thằng Tèo bốn tuổi nên nó cũng khôn hơn. Ngay cả nó, nó cũng đâu có muốn ba nó thương nó theo kiểu ba nó thương thằng Tèo. Nó chỉ nói để em nó vui. Tự nhiên, nó thấy ân hận. Nó có cảm giác như nó đang dối gạt em mình. Tí không dám đưa tay gạt nước mắt, sợ thằng Tèo biết nó khóc. Nó xốc thằng bé trên lưng, lếch thếch đi. Tí cứ đi, đi mãi. Nó cũng chẳng biết đi đâu, chỉ khi nào mỏi chân thì thả thằng em xuống.
Suốt tuổi ấu thơ của mình, những chuyện mắng mỏ hay đòn roi mà thằng Tèo phải chịu một cách bất công cứ lặp đi lặp lại. Nhưng Tèo không cảm thấy khổ tâm lắm. Nó nghĩ đó là cách ba nó thương nó dù đối với nó, kiểu thương của ông thật kỳ cục và thật lòng thì nó thích ba nó thương nó theo kiểu mẹ nó thương nó hơn.[…] Tí ngồi nhìn em, đầu nghĩ lung. Thỉnh thoảng nó phẩy tay đuổi mấy con ruồi đậu trên chóp mũi của thằng bé.
Tèo vẫn ngủ say trong nắng hè oi ả. Nó nằm mơ thấy ba nó bớt thương nó hơn. Ba nó không còn đánh nó nữa. Nếu hôm nào say xỉn, ba nó lỡ tay đánh nó thì cũng chỉ giả vờ giơ cây roi lên thật cao nhưng khi quất roi xuống mông nó, ba nó quất nhẹ hều. Y như gãi ngứa.
[…] Thằng Tí thấy thằng Tèo vừa ngủ vừa cười, bụng không biết thằng này mơ thấy gì mà vui vẻ thế. Thắc mắc xong, nó lại ngạc nhiên: Ờ, chẳng khi nào nó thấy thằng Tèo tỏ ra buồn bã. Nó vẫn sống hồn nhiên như cây cỏ, xem chuyện nó bị ba ghẻ lạnh, đánh mắng là chuyện tự nhiên, không gì phải sầu não.
Nghĩ tới nghĩ lui một hồi, Tí sung sướng phát hiện ra chân lý: Chắc tại thằng Tèo là đứa có tâm hồn trong sáng, mơ mộng. Trong mắt một đứa như vậy, cuộc sống bao giờ cũng đẹp.
(Trích Làm bạn với bầu trời- Nguyễn Nhật Ánh, Nhà xuất bản Trẻ, 2019)
Dàn ý Phân tích đánh giá nội dung và một số nét đặc sắc nghệ thuật trong đoạn trích Làm bạn với bầu trời–Nguyễn Nhật Ánh
Mở bài: Dẫn dắt và nêu vấn đề nghị luận
- Giới thiệu tác giả Nguyễn Nhật Ánh, khái quát về truyện dài Làm bạn với bầu trời.
- Xác định rõ vấn đề nghị luận là nội dung và nghệ thuật của đoạn trích.
Nguyễn Nhật Ánh là nhà văn của tuổi thơ, của những câu chuyện giản dị nhưng đủ sức làm lay động trái tim người đọc ở mọi lứa tuổi. Truyện dài Làm bạn với bầu trời là một tác phẩm như thế – nơi những giấc mơ, nỗi đau và cả hy vọng của trẻ thơ hiện lên đầy sống động qua góc nhìn của nhân vật Tèo, một cậu bé sống trong bệnh viện. Đoạn trích được đưa ra trong đề bài đã ghi lại nhiều dấu ấn về mặt nội dung và nghệ thuật, cho thấy tài năng quan sát cũng như khả năng chạm đến tầng sâu cảm xúc của nhà văn.
Vấn đề nghị luận
- Đoạn trích trong đề bài không chỉ cho thấy chiều sâu nội dung mà còn cho thấy những sáng tạo trong cách kể chuyện. Đây là một minh chứng rõ nét cho tài năng kể chuyện của Nguyễn Nhật Ánh, thể hiện qua cách ông khơi gợi suy nghĩ từ những điều bình dị nhất.
Phân tích giá trị nội dung của đoạn trích
- Ý cần đạt: Làm rõ chủ đề, thông điệp nhân văn và tư tưởng tích cực của đoạn trích. Phân tích sâu cảm xúc nhân vật và điều tác giả muốn gửi gắm.
- Trước hết, đoạn trích gợi mở chủ đề quen thuộc nhưng không bao giờ cũ: tuổi thơ và những cảm xúc đầu đời. Trong hoàn cảnh có phần đặc biệt của nhân vật chính, người đọc vẫn bắt gặp được tinh thần lạc quan, khát vọng sống và tình bạn trong trẻo.
- Đoạn trích cũng gửi gắm thông điệp nhẹ nhàng mà sâu sắc: hạnh phúc không nằm ở sự đầy đủ bên ngoài, mà đến từ cách ta cảm nhận và sống cùng những điều giản dị. Đó là cách nhà văn khơi dậy tình yêu cuộc sống, đặc biệt từ góc nhìn của những em nhỏ, khiến người đọc không khỏi lắng lại để suy ngẫm.
Phân tích đặc sắc nghệ thuật
- Ý cần đạt: Phân tích hiệu quả của điểm nhìn trẻ thơ, ngôn ngữ kể chuyện tự nhiên và cách xây dựng nhân vật chân thực.
- Điểm nhìn xuyên suốt của một đứa trẻ giúp câu chuyện trở nên chân thật, tự nhiên mà vẫn đầy cảm xúc. Thế giới hiện lên không phải qua sự lý trí của người lớn, mà bằng ánh nhìn ngây thơ, trong sáng của trẻ con – khiến mọi chi tiết đều trở nên gần gũi và sống động.
- Lối kể chuyện mộc mạc, giản dị nhưng cuốn hút là một điểm mạnh khác của đoạn trích. Ngôn ngữ đời thường, không cầu kỳ, như lời thủ thỉ của một đứa trẻ, lại chạm đến trái tim người đọc một cách nhẹ nhàng.
- Cuối cùng, sự thành công còn nằm ở cách xây dựng nhân vật. Nhân vật được khắc họa qua lời thoại, hành động và cả những suy nghĩ rất “trẻ con”, nhưng lại khiến ta đồng cảm sâu sắc. Điều đó cho thấy sự tinh tế trong quan sát và khả năng nhập vai xuất sắc của nhà văn.
Khẳng định lại giá trị nội dung và nghệ thuật
- Đoạn trích là một lát cắt tiêu biểu cho phong cách viết đặc trưng của Nguyễn Nhật Ánh. Vừa gần gũi về nội dung, vừa cuốn hút về cách thể hiện, đoạn văn ngắn gọn nhưng mang lại nhiều suy ngẫm lâu dài cho người đọc.
Kết bài: Suy nghĩ và bài học rút ra
- Khẳng định lại vai trò tích cực của đoạn trích, bày tỏ cảm nhận cá nhân về tác phẩm và rút ra bài học nhân văn
Thế giới trong văn chương Nguyễn Nhật Ánh không ồn ào mà dịu dàng, tinh tế. Nó nhắc ta rằng, dù trong hoàn cảnh khó khăn nhất, con người – đặc biệt là trẻ em – vẫn có thể giữ được niềm tin và sự lạc quan nếu biết sống tử tế và yêu thương. Những câu chữ tưởng như đơn giản ấy lại là bài học sâu sắc về cách làm bạn với cuộc sống, với bầu trời, và trên hết là với chính trái tim mình.
Bài văn mẫu Phân tích đánh giá nội dung và một số nét đặc sắc nghệ thuật trong đoạn trích Làm bạn với bầu trời–Nguyễn Nhật Ánh
Bài văn mẫu 1
Nguyễn Nhật Ánh luôn khiến người đọc yêu mến bởi những trang viết dung dị mà thấm đẫm nhân văn. Với “Làm bạn với bầu trời”, ông một lần nữa mang đến một câu chuyện không chỉ dành cho thiếu nhi mà còn là món quà tinh thần cho những ai từng đi qua một tuổi thơ không trọn vẹn. Ở đó, Tèo – nhân vật chính – hiện lên như một nốt nhạc trong trẻo giữa những gam màu buồn của số phận. Đoạn trích đầu truyện là bức tranh sống động về tinh thần lạc quan và tình yêu cuộc sống của cậu bé ấy.
Tèo không may mắn như bao đứa trẻ khác. Cậu phải chịu đựng nỗi đau thể xác từ một tai nạn khiến đôi chân không còn lành lặn. Xa mẹ từ nhỏ, chẳng hề biết mặt cha ruột, cuộc sống của Tèo như một chuỗi dài những thiếu thốn và thiệt thòi. Nhưng điều đáng quý là ở trong hoàn cảnh đó, cậu không hề gục ngã hay than thân trách phận. Tèo vẫn cười, vẫn mơ ước, vẫn tìm thấy niềm vui trong từng khoảnh khắc nhỏ bé như ngắm mây, nhìn chim bay, cảm nhận những hạt mưa.
Sự sống động trong tâm hồn Tèo khiến người đọc xúc động. Cậu không chỉ lạc quan mà còn truyền năng lượng tích cực đến người xung quanh. Nhìn qua đôi mắt ấy, bầu trời không chỉ là bầu trời – nó là bạn, là không gian chứa đựng những tưởng tượng ngọt ngào và cả hy vọng được vươn lên, được sống tự do. Chính tình yêu thương, trí tưởng tượng phong phú và sự hài hước đã giúp Tèo vượt qua bóng tối của cuộc đời.
Về nghệ thuật, Nguyễn Nhật Ánh tiếp tục phát huy thế mạnh trong cách viết nhẹ nhàng, ngôn ngữ giàu chất thơ và hình ảnh giàu sức gợi. Lối kể chuyện ở ngôi thứ ba giúp người đọc có cái nhìn toàn diện hơn về Tèo, đồng thời tạo nên khoảng cách vừa đủ để cảm nhận sự khách quan lẫn cảm xúc chân thành. Mỗi hình ảnh, mỗi câu văn đều như thấm vào lòng người một thứ ánh sáng dịu dàng, dễ chịu.
Tác phẩm không ồn ào, không bi lụy, mà nhẹ nhàng lay động trái tim người đọc. Qua nhân vật Tèo, Nguyễn Nhật Ánh gửi gắm thông điệp sống tích cực, biết ơn và yêu thương ngay cả khi cuộc đời không mỉm cười với mình. Khi khép lại trang sách, ta chợt nhận ra: hóa ra hạnh phúc thật ra rất gần, chỉ cần một trái tim biết yêu, biết hy vọng như Tèo là đủ.
Bài văn mẫu 2
Giữa những ồn ào của văn chương hiện đại, Nguyễn Nhật Ánh vẫn giữ cho mình một lối đi riêng: nhẹ nhàng, giản dị mà thấm đẫm tình người. “Làm bạn với bầu trời” là minh chứng cho điều đó. Câu chuyện về Tèo – một cậu bé không may mắn về thể chất – đã chạm đến trái tim người đọc bởi chính cách cậu nhìn đời bằng ánh mắt trong veo và lạc quan. Đoạn trích phần đầu tác phẩm là một lát cắt nhỏ nhưng lại chứa đựng rất nhiều thông điệp đẹp.
Cuộc sống của Tèo vốn không bằng phẳng. Cậu sinh ra đã thiếu vắng cha, lớn lên trong vòng tay của bà, rồi bị tai nạn khiến đôi chân tàn tật. Với nhiều người, đó sẽ là bi kịch. Nhưng với Tèo, đó chỉ là một chặng dừng trên con đường khám phá cuộc sống. Cậu chọn cách mỉm cười, chọn kết bạn với bầu trời, chọn nhìn cuộc đời bằng ánh mắt yêu thương. Cậu không than vãn, không tuyệt vọng. Cậu chỉ lặng lẽ sống, lặng lẽ mơ, lặng lẽ tô màu cho thế giới của riêng mình.
Thế giới ấy được dựng nên từ trí tưởng tượng phong phú và trái tim nồng hậu. Cậu bé tám tuổi ấy có thể cảm nhận từng cánh chim, từng đám mây, từng giọt mưa như thể đó là phép màu của riêng mình. Cậu biến mỗi ngày thành một hành trình mới, dù là hành trình nằm yên một chỗ. Điều ấy không chỉ khiến người đọc xúc động, mà còn khiến ta phải nhìn lại chính mình, xem ta đã sống đủ sâu, đủ tử tế, đủ biết ơn như Tèo hay chưa.
Về mặt nghệ thuật, đoạn trích sử dụng giọng văn mộc mạc, trong sáng, mang đậm hơi thở trẻ thơ. Việc lựa chọn điểm nhìn ngôi thứ ba đã giúp nhân vật Tèo trở nên rõ nét và đa chiều. Từng hình ảnh như bầu trời, mưa, bướm, cánh chim… không chỉ mang tính tả thực mà còn biểu tượng cho sự tự do và mơ ước được vươn lên trong cuộc sống.
Khi khép lại trang sách, cảm giác đọng lại không phải là nỗi buồn mà là sự dịu dàng. Nguyễn Nhật Ánh đã gieo vào lòng người đọc một hạt mầm của lòng tin, của hy vọng và cả sự tử tế. Và ta hiểu rằng, đôi khi không cần bước đi xa, chỉ cần ngước lên bầu trời và mỉm cười – ta đã sống một ngày trọn vẹn.
Bài văn mẫu 3
Có những trang văn không cần lời nói lớn tiếng, không cần bi kịch giằng xé, chỉ nhẹ nhàng chạm khẽ mà khiến lòng ta rung động. “Làm bạn với bầu trời” của Nguyễn Nhật Ánh chính là một tác phẩm như vậy. Đoạn trích mở đầu câu chuyện là một khoảnh khắc tinh khôi, nơi nhân vật Tèo xuất hiện với đầy đủ vẻ đẹp tâm hồn và sức sống nội tâm mãnh liệt.
Tèo là đứa trẻ chịu nhiều bất hạnh. Không cha, thiếu mẹ, tai nạn khiến đôi chân không còn lành lặn. Thế nhưng, cậu bé ấy không sống trong buồn bã hay oán trách. Cậu sống bằng đôi mắt, bằng trí tưởng tượng, bằng sự cảm nhận từng chuyển động nhỏ nhất của thế giới quanh mình. Đối với Tèo, bầu trời là người bạn thân thiết, là niềm vui, là nơi duy nhất giúp cậu bay xa khỏi giường bệnh.
Cách Tèo yêu cuộc sống khiến ta không thể không xúc động. Cậu quan sát mây trôi, chim bay, bướm lượn, mưa rơi – tất cả đều được nhìn bằng ánh mắt đầy trìu mến và nâng niu. Cậu tự viết nên một thế giới của riêng mình – nơi không có bóng tối, không có nước mắt, chỉ có hy vọng và sự trong sáng. Cậu sống nhẹ nhàng nhưng kiên cường, sống nhỏ bé nhưng đầy yêu thương.
Ngôn ngữ trong đoạn trích giống như giọng nói của một người kể chuyện đang thì thầm. Những câu văn ngắn, trong sáng và giàu hình ảnh tạo nên một không gian dịu dàng, dễ chịu. Lựa chọn điểm nhìn ngôi thứ ba giúp người đọc bước vào thế giới của Tèo một cách chân thực mà vẫn giữ được sự lặng lẽ cần thiết để cảm nhận.
Nguyễn Nhật Ánh không vẽ nên một Tèo hoàn hảo. Ông chỉ kể về một cậu bé với đầy đủ nỗi đau và giấc mơ. Nhưng chính điều đó lại khiến nhân vật trở nên gần gũi và chân thật. Đọc “Làm bạn với bầu trời”, ta không chỉ yêu mến Tèo, mà còn học cách sống bao dung hơn, trân trọng hơn từng điều nhỏ bé trong cuộc sống.
