Phân tích đánh giá nội dung và một số nét đặc sắc nghệ thuật trong đoạn trích Làm bạn với bầu trời–Nguyễn Nhật Ánh

Đề bài: Phân tích đánh giá nội dung và một số nét đặc sắc nghệ thuật trong đoạn trích Làm bạn với bầu trời–Nguyễn Nhật Ánh

Làm bạn với bầu trời

[…] – Sao ba[1] hay đánh mắng em vậy anh?- Thằng Tèo ngồi nhấp nhổm trên lưng anh, ngây thơ hỏi.
– Chắc tại ba say rượu.
– Tại sao ba say rượu?
– Thì tại ba…uống rượu.
– Tại sao ba uống rượu?
Đối với Tí, đó là câu hỏi quá khó. Ở tuổi của Tí, làm sao nó biết được người lớn có vô số lý do để tìm đến hơi men, trong đó có lý do mượn rượu giải sầu. Tí không biết. Nhưng nó biết một câu tục ngữ nó vẫn nghe người lớn nói. Thế là nó vui vẻ giải thích cho em nó:
– Người ta thường nói “Thương cho roi cho vọt, ghét cho ngọt cho bùi” đó em.
– Vậy ba đánh em là vì ba thương em hả anh?
– Chứ gì nữa.
– Nhưng ba đánh đau quá anh à. – Tèo sờ tay xuống mông xuýt xoa – Em muốn ba thương em in ít thôi. Như vậy ba sẽ nhẹ tay hơn.
Nghe em nói mà thằng Tí rơm rớm nước mắt. Nó lớn hơn thằng Tèo bốn tuổi nên nó cũng khôn hơn. Ngay cả nó, nó cũng đâu có muốn ba nó thương nó theo kiểu ba nó thương thằng Tèo. Nó chỉ nói để em nó vui. Tự nhiên, nó thấy ân hận. Nó có cảm giác như nó đang dối gạt em mình. Tí không dám đưa tay gạt nước mắt, sợ thằng Tèo biết nó khóc. Nó xốc thằng bé trên lưng, lếch thếch đi. Tí cứ đi, đi mãi. Nó cũng chẳng biết đi đâu, chỉ khi nào mỏi chân thì thả thằng em xuống.
Suốt tuổi ấu thơ của mình, những chuyện mắng mỏ hay đòn roi mà thằng Tèo phải chịu một cách bất công cứ lặp đi lặp lại. Nhưng Tèo không cảm thấy khổ tâm lắm. Nó nghĩ đó là cách ba nó thương nó dù đối với nó, kiểu thương của ông thật kỳ cục và thật lòng thì nó thích ba nó thương nó theo kiểu mẹ nó thương nó hơn.[…] Tí ngồi nhìn em, đầu nghĩ lung. Thỉnh thoảng nó phẩy tay đuổi mấy con ruồi đậu trên chóp mũi của thằng bé.
Tèo vẫn ngủ say trong nắng hè oi ả. Nó nằm mơ thấy ba nó bớt thương nó hơn. Ba nó không còn đánh nó nữa. Nếu hôm nào say xỉn, ba nó lỡ tay đánh nó thì cũng chỉ giả vờ giơ cây roi lên thật cao nhưng khi quất roi xuống mông nó, ba nó quất nhẹ hều. Y như gãi ngứa.
[…] Thằng Tí thấy thằng Tèo vừa ngủ vừa cười, bụng không biết thằng này mơ thấy gì mà vui vẻ thế. Thắc mắc xong, nó lại ngạc nhiên: Ờ, chẳng khi nào nó thấy thằng Tèo tỏ ra buồn bã. Nó vẫn sống hồn nhiên như cây cỏ, xem chuyện nó bị ba ghẻ lạnh, đánh mắng là chuyện tự nhiên, không gì phải sầu não.
Nghĩ tới nghĩ lui một hồi, Tí sung sướng phát hiện ra chân lý: Chắc tại thằng Tèo là đứa có tâm hồn trong sáng, mơ mộng. Trong mắt một đứa như vậy, cuộc sống bao giờ cũng đẹp.
(Trích Làm bạn với bầu trời- Nguyễn Nhật Ánh, Nhà xuất bản Trẻ, 2019)

Dàn ý Phân tích đánh giá nội dung và một số nét đặc sắc nghệ thuật trong đoạn trích Làm bạn với bầu trời–Nguyễn Nhật Ánh

Mở bài: Dẫn dắt và nêu vấn đề nghị luận

• Giới thiệu tác giả Nguyễn Nhật Ánh, khái quát về truyện dài Làm bạn với bầu trời.
• Xác định rõ vấn đề nghị luận là nội dung và nghệ thuật của đoạn trích.

Nguyễn Nhật Ánh là nhà văn của tuổi thơ, của những câu chuyện giản dị nhưng đủ sức làm lay động trái tim người đọc ở mọi lứa tuổi. Truyện dài Làm bạn với bầu trời là một tác phẩm như thế – nơi những giấc mơ, nỗi đau và cả hy vọng của trẻ thơ hiện lên đầy sống động qua góc nhìn của nhân vật Tèo, một cậu bé sống trong bệnh viện. Đoạn trích được đưa ra trong đề bài đã ghi lại nhiều dấu ấn về mặt nội dung và nghệ thuật, cho thấy tài năng quan sát cũng như khả năng chạm đến tầng sâu cảm xúc của nhà văn.

Vấn đề nghị luận

• Đoạn trích trong đề bài không chỉ cho thấy chiều sâu nội dung mà còn cho thấy những sáng tạo trong cách kể chuyện. Đây là một minh chứng rõ nét cho tài năng kể chuyện của Nguyễn Nhật Ánh, thể hiện qua cách ông khơi gợi suy nghĩ từ những điều bình dị nhất.

Phân tích giá trị nội dung của đoạn trích

• Ý cần đạt: Làm rõ chủ đề, thông điệp nhân văn và tư tưởng tích cực của đoạn trích. Phân tích sâu cảm xúc nhân vật và điều tác giả muốn gửi gắm.
• Trước hết, đoạn trích gợi mở chủ đề quen thuộc nhưng không bao giờ cũ: tuổi thơ và những cảm xúc đầu đời. Trong hoàn cảnh có phần đặc biệt của nhân vật chính, người đọc vẫn bắt gặp được tinh thần lạc quan, khát vọng sống và tình bạn trong trẻo.
• Đoạn trích cũng gửi gắm thông điệp nhẹ nhàng mà sâu sắc: hạnh phúc không nằm ở sự đầy đủ bên ngoài, mà đến từ cách ta cảm nhận và sống cùng những điều giản dị. Đó là cách nhà văn khơi dậy tình yêu cuộc sống, đặc biệt từ góc nhìn của những em nhỏ, khiến người đọc không khỏi lắng lại để suy ngẫm.

Phân tích đặc sắc nghệ thuật

• Ý cần đạt: Phân tích hiệu quả của điểm nhìn trẻ thơ, ngôn ngữ kể chuyện tự nhiên và cách xây dựng nhân vật chân thực.
• Điểm nhìn xuyên suốt của một đứa trẻ giúp câu chuyện trở nên chân thật, tự nhiên mà vẫn đầy cảm xúc. Thế giới hiện lên không phải qua sự lý trí của người lớn, mà bằng ánh nhìn ngây thơ, trong sáng của trẻ con – khiến mọi chi tiết đều trở nên gần gũi và sống động.
• Lối kể chuyện mộc mạc, giản dị nhưng cuốn hút là một điểm mạnh khác của đoạn trích. Ngôn ngữ đời thường, không cầu kỳ, như lời thủ thỉ của một đứa trẻ, lại chạm đến trái tim người đọc một cách nhẹ nhàng.
• Cuối cùng, sự thành công còn nằm ở cách xây dựng nhân vật. Nhân vật được khắc họa qua lời thoại, hành động và cả những suy nghĩ rất “trẻ con”, nhưng lại khiến ta đồng cảm sâu sắc. Điều đó cho thấy sự tinh tế trong quan sát và khả năng nhập vai xuất sắc của nhà văn.

Khẳng định lại giá trị nội dung và nghệ thuật

• Đoạn trích là một lát cắt tiêu biểu cho phong cách viết đặc trưng của Nguyễn Nhật Ánh. Vừa gần gũi về nội dung, vừa cuốn hút về cách thể hiện, đoạn văn ngắn gọn nhưng mang lại nhiều suy ngẫm lâu dài cho người đọc.

Kết bài: Suy nghĩ và bài học rút ra

• Khẳng định lại vai trò tích cực của đoạn trích, bày tỏ cảm nhận cá nhân về tác phẩm và rút ra bài học nhân văn

Thế giới trong văn chương Nguyễn Nhật Ánh không ồn ào mà dịu dàng, tinh tế. Nó nhắc ta rằng, dù trong hoàn cảnh khó khăn nhất, con người – đặc biệt là trẻ em – vẫn có thể giữ được niềm tin và sự lạc quan nếu biết sống tử tế và yêu thương. Những câu chữ tưởng như đơn giản ấy lại là bài học sâu sắc về cách làm bạn với cuộc sống, với bầu trời, và trên hết là với chính trái tim mình.