Phân tích đánh giá nội dung và những đặc sắc về nghệ thuật trong đoạn thơ Chiếc lá đầu tiên – Hoàng Nhuận Cầm

Đề bài: Viết bài văn nghị luận ( khoảng 600 chữ) Phân tích đánh giá nội dung và những đặc sắc về nghệ thuật trong đoạn thơ Chiếc lá đầu tiên – Hoàng Nhuận Cầm

Em thấy không, tất cả đã xa rồi

Trong tiếng thở của thời gian rất khẽ

Tuổi thơ kia ra đi cao ngạo thế

Hoa súng tím vào trong mắt lắm mê say

 

Chùm phượng hồng yêu dấu ấy rời tay

Tiếng ve trong veo xé đôi hồ nước

Con ve tiên tri vô tâm báo trước

Có lẽ một người cũng bắt đầu yêu

 

Muốn nói bao nhiêu, muốn khóc bao nhiêu

Bài hát đầu xin hát về trường cũ

Một lớp học bâng khuâng màu xanh rủ

Sân trường đêm – Rụng xuống trái bàng đêm.

 

Nỗi nhớ đầu anh nhớ về em

Nỗi nhớ trong tim em nhớ về với mẹ

Nỗi nhớ chẳng bao giờ nhớ thế

Bạn có nhớ trường, nhớ lớp, nhớ tên tôi?

 

“Có một nàng Bạch Tuyết các bạn ơi

Với lại bảy chú lùn rất quấy”

“Mười chú chứ, nhìn xem, trong lớp ấy”

(Ôi những trận cười trong sáng đó lao xao).

(Trích “Chiếc lá đầu tiên” – Hoàng Nhuận Cầm, Theo Tình bạn tình yêu thơ, NXB Giáo dục, 1987)

* Chú thích

– Hoàng Nhuận Cầm sinh ngày 7 tháng 2 năm 1952 tại Hà Nội.

– Năm 1971, ông nhập ngũ, đã từng chiến đấu trong Sư đoàn 325B ở mặt trận Quảng Trị. Năm 1975, ông trở lại học nốt chương trình đại học và đến năm 1981 làm việc tại Hãng Phim truyện Việt Nam. Ông chuyển sang làm việc cho Đài Truyền hình Việt Nam trong một thời gian ngắn rồi quay trở lại Hãng Phim truyện Việt Nam năm 2005. Ông sống tại Hà Nội, là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, và cùng vợ lập hãng phim tư nhân Điệp Vân.

–  Bài thơ Chiếc lá đầu tiên đã gợi lên trong lòng mỗi người bao nhiêu kỷ niệm của những năm tháng học trò đầy hồn nhiên và vui tươi. Để rồi khi đó nhà thơ đã bước vào mùa thu của cuộc đời nhưng vẫn nhuốm màu thời gian.

Dàn ý chi tiết

Mở bài:

– Giới thiệu bài thơ và tác giả:

– Nêu vấn đề cần nghị luận (có thể nêu cụ thể bằng cách: khái quát nội dung và nét nghệ thuật chính của bài thơ)

2. Thân bài

Nhan đề

– “Chiếc lá đầu tiên” tượng trưng cho sự bắt đầu của một tình yêu chớm nở, cho những kỷ niệm đầu tiên.

– Hình ảnh lúc ban đầu sẽ để lại cho con người những kỷ niệm, dấu ấn khó phai.

Chủ đề

– Chủ đề của tác phẩm: ca ngợi những tình cảm trong sáng, tốt đẹp của con người: trân trọng những kỉ niệm tuổi thơ, tình yêu tuổi học trò và mái trường

Mạch cảm xúc và điểm nhìn của nhân vật trữ tình

– Cảm xúc chủ đạo: nỗi nhớ da diết của nhân vật trữ tình về những năm tháng tuổi thơ gắn liền với những kỉ niệm dưới mái trường.

– điểm nhìn của nhân vật trữ tình: từ điểm nhìn của hiện tại hướng về quá khứ với những kỉ niệm khó phai của tuổi học trò, của những ngày tình yêu mới chớm nở.

Vẻ đẹp của nhân vật trữ tình được thể hiện qua: Hình ảnh, từ ngữ, nhịp thơ và biện pháp tu từ

* Nỗi nhớ về thuở ấu thơ gắn với tình yêu trong sáng đầu đời.

– Hai câu thơ đầu là cảm xúc của nhân vật trữ tình về khoảng thời gian tươi đẹp với nhân vật “em”:

+ “Em thấy không, tất cả đã xa rồi”: thể hiện sự tiếc nuối về khoảng thời gian đã xa, về quá khứ tươi đẹp ngày ấy.

+ “Trong tiếng thở của thời gian rất khẽ”: biện pháp nhân hóa qua từ:”tiếng thở” kết hợp với từ “rất khẽ” gợi liên tưởng về sự chuyển động vô cùng nhẹ của thời gian, dường như thời gian trôi qua rất nhanh.

– Câu thơ “tuổi thơ kia ra đi cao ngạo thế” gợi ra sự trôi chảy của thời gian. Tuổi thơ là khoảng thời gian tươi đẹp, một đi không trở lại => Thể hiện sự hoài niệm, tiếc nuối của nhân vật trữ tình.

– Nỗi nhớ về những hình ảnh gắn liền với tuổi học trò: “hoa súng tím”, “chùm phượng hồng”, “tiếng ve”,

+ “Hoa súng tím vào trong mắt lắm mê say”: trong đôi mắt của nhân vật trữ tình, bông hoa súng mang đến cảm giác say đắm, thích thú.

+ “Chùm phượng hồng yêu dấu ấy rời tay”: hoa phượng nở báo hiệu một năm học chuẩn bị kết thúc

=> Gợi ra cảm giác bồi hồi, nhớ thương một thời “yêu dấu” đã qua.

+ “Tiếng ve”: âm thanh đặc trưng của mùa hạ, cũng là mùa chia tay mái trường, thầy cô. Biện pháp nhân hóa “con ve tiên tri vô tâm báo trước” đã cho thấy sự bàng hoàng, tiếc nuối đến ngỡ ngàng của nhân vật trữ tình.

=> Dòng cảm xúc của nhân vật trữ tình đang trôi về mùa hè năm ấy, về lần đầu mình biết yêu.

– “Có lẽ một người cũng bắt đầu yêu”: Những rung động đầu đời của học trò.

→ Cái tình cảm ấy là mối tình đầu, tình yêu đầy nồng nàn của đời người. Trong đó còn chứa đựng cả tình bạn, tình yêu và cũng có cả tình người

* Nỗi nhớ bạn bè và thầy cô năm xưa:

– Điệp cấu trúc “Muốn nói bao nhiêu, muốn khóc bao nhiêu” => Nhấn mạnh vào cảm xúc mãnh liệt, dâng trào của nhân vật trữ tình khi nhớ về trường cũ.

– “Một lớp học bâng khuâng màu xanh rủ”: diễn tả tâm trạng luyến tiếc, nhớ thương của nhân vật trữ tình.

– “Sân trường đêm – Rụng xuống trái bàng đêm”: Không gian tĩnh lặng bị xao động bởi trái bàng rụng xuống.

– Điệp cấu trúc “nỗi nhớ” diễn tả ấn tượng sâu đậm về kỷ niệm tuổi học trò, đỉnh điểm của sự xúc động và nỗi nhớ.

– Ở khổ thứ tư có sự thay đổi về cách xưng hô:

+ “Anh”: gửi gắm tâm tư, tình cảm với “em”.

+ “Tôi”: chia sẻ cảm xúc với “bạn”, với tất cả mọi người, trong đó có “em”.

=> Đại từ nhân xưng “ta”, “tôi”, “anh” thực chất vẫn là một, đó là chủ thể trữ tình trong các mối quan hệ khác nhau.

– Câu hỏi tu từ “Bạn có nhớ trường, nhớ lớp, nhớ tên tôi”: nhân vật trữ tình hỏi “bạn”, hỏi mọi người liệu có còn nhớ đến mái trường, nhớ đến mình hay không.

→ Nỗi niềm trăn trở quen thuộc khi con người đối diện với sự chảy trôi của thời gian, khiến cho mọi kỉ niệm đều trở thành kí ức.

– Ở khổ thơ thứ năm, tác giả dẫn nguyên văn lời thoại nhằm thể hiện cảm xúc theo lối gián tiếp. Ba dòng thơ đầu cho thấy sự tươi vui, đùa nghịch của tuổi học trò. Đến câu thơ cuối, nhân vật như không kìm nén được cảm xúc mà phải thốt lên: “Ôi những trận cười trong sáng đó lao xao”. Tác giả đan xen các mẩu đối thoại mang yếu tố tự sự vào mạch trữ tình, kết hợp giữa biểu cảm gián tiếp và trực tiếp khiến cho lời thơ trở nên linh hoạt và kỉ niệm cũng được khắc họa rõ nét, đáng nhớ hơn.

=> Đoạn thơ đã tái hiện lại một cách sinh động khung cảnh lớp học vui vẻ, ngây thơ. Nơi ấy có “một nàng Bạch Tuyết” – chính là cô giáo và “những chú lùn rất nghịch” là những cô cậu học sinh tinh quái, đáng yêu. Trong không gian ấy, vọng lên những tiếng cười “rộn ràng”, trong sáng của cả cô và trò, giúp xua đi bầu không khí căng thẳng của những tiết học. Qua đoạn thơ, ta nhận thấy đúng là “Nhất quỷ, nhì ma, thứ ba học trò”. Với tác giả, tuổi học trò với những ngày tháng hồn nhiên, vô tư cắp sách đến trường, được học tập, được vui chơi cùng bạn bè và thầy cô có lẽ là quãng thời gian đáng nhớ nhất trong cuộc đời

Đánh giá

Về nội dung:

– Đoạn thơ thể hiện nỗi nhớ thương da diết và niềm khắc khoải của nhân vật trữ tình khi nhớ về trường xưa, thầy cô, bạn cũ.

– Đồng thời, khơi gợi cho người đọc những kỷ niệm tươi đẹp, trong sáng, hồn nhiên thuở học trò.

 Đánh giá về nghệ thuật:

– Hình ảnh gần gũi, thân thuộc.

– Từ ngữ giàu sức gợi hình, gợi cảm.

– Biện pháp tu từ: so sánh, nhân hóa, điệp ngữ độc đáo

Nét độc đáo, hấp dẫn riêng của đoạn thơ.

– Bài thơ phản ánh một chủ đề hết sức quen thuộc.

– Tuy nhiên với hoàn cảnh sáng tác đặc biệt: bài thơ được viết trong 10 năm, cho nên những những cảm nhận của nhà thơ có sự đan xen giữa cảm xúc với những suy ngẫm sâu lắng về thời gian, về cuộc đời và những giá trị đi theo năm tháng, để chúng ta nhận ra những giá trị đích thực cần phải trân quý.

3. Kết bài: Khẳng định giá trị của tác phẩm