Phân tích đoạn trích Nhà mẹ Lê – Thạch Lam

Đề bài: Viết bài văn Phân tích đoạn trích Nhà mẹ Lê – Thạch Lam   

NHÀ MẸ LÊ

       Mẹ con bác ta ở một căn nhà cuối phố, cái nhà cũng lụp xụp như những căn nhà khác. Chừng ấy người chen chúc trong một khoảng rộng độ bằng hai chiếc chiếu, có mỗi một chiếc giường nan đã gẫy nát. Mùa rét thì giải ổ rơm đầy nhà, mẹ con cùng nằm ngủ trên đó, trông như một cái ổ chó, chó mẹ và chó con lúc nhúc. Đối với những người nghèo như bác, một chỗ ở như thế cũng tươm tất lắm rồi. Nhưng còn cách kiếm ăn? Bác Lê chật vật, khó khăn suốt ngày cũng không đủ nuôi chừng ấy đứa con. Từ buổi sáng tinh sương, mùa nực cũng như mùa rét, bác ta đã phải trở dậy để đi làm mướn cho những người có ruộng trong làng. Những ngày có người mướn ấy, tuy bác phải làm vất vả, nhưng chắc chắn buổi tối được mấy bát gạo và mấy đồng xu về nuôi lũ con đói đợi ở nhà. Đó là những ngày sung sướng. Nhưng đến mùa rét, khi các ruộng lúa đã gặt rồi, cánh đồng chỉ còn trơ cuống rạ dưới gió bấc lạnh như lưỡi dao sắc khía vào da, bác Lê lo sợ, vì không ai mướn bác làm việc gì nữa. Thế là cả nhà nhịn đói. Mấy đứa nhỏ nhất, con Tý, con Phún, thằng Hy mà con chị nó bế, chúng nó khóc lả đi mà không có cái ăn. Dưới manh áo rách nát, thịt chúng nó thâm tím lại vì rét, như thịt con trâu chết. Bác Lê ôm ấp lấy con trong ổ rơm, để mong lấy cái ấm của mình ấp ủ cho nó.

(Trích Nhà mẹ Lê, Tuyển tập Thạch Lam, NXB Văn học, 2015, trang 28-29)

* Thạch Lam (1910 – 1942), sinh tại Hà Nội, trong một gia đình công chức gốc quan lại. Ông là cây bút viết truyện ngắn tài hoa. Ông thường viết về cuộc sống cơ cực, bế tắc của người dân nghèo và những vấn đề bình dị mà nên thơ trong cuộc sống.

Truyện ngắn Nhà mẹ Lê sáng tác năm 1930 là một trong những tác phẩm nổi tiếng của Thạch Lam về chủ đề gia đình cổ điển của văn học Việt Nam.

Dàn ý chi tiết

Giới thiệu khái quát về truyện ngắn Nhà mẹ Lê và đoạn trích truyện; Nêu ý kiến khái quát về đoạn trích.

Trong văn xuôi Việt Nam trước Cách mạng, Thạch Lam là cây bút đặc biệt bởi ông không tìm đến những bi kịch ồn ào mà lặng lẽ đi vào những phận người bé nhỏ, sống âm thầm giữa đói nghèo và khổ cực. Nhà mẹ Lê là một truyện ngắn tiêu biểu cho phong cách ấy. Qua hình ảnh một người mẹ nghèo cùng mười một đứa con nheo nhóc trong căn nhà lụp xụp cuối phố, đoạn trích đã tái hiện chân thực cuộc sống cùng cực của người lao động trong xã hội cũ. Không chỉ dừng lại ở việc phản ánh hiện thực, tác phẩm còn làm sáng lên vẻ đẹp bền bỉ của tình mẫu tử – thứ tình cảm giản dị mà thiêng liêng, đủ sức sưởi ấm con người ngay cả trong những ngày đói rét nhất.

Phân tích làm rõ chủ đề và một số nét đặc sắc về nghệ thuật của đoạn truyện

2.1. Nêu nội dung chính của đoạn truyện:

Đoạn trích “Nhà mẹ Lê” kể về cuộc sống khó khăn, cơ cực của gia đình nhà mẹ Lê, một người nông dân nghèo trong xã hội cũ. Đó là cảnh gia đình đông con với 11 đứa con nheo nhóc, là căn nhà lụp xụp giải ổ rơm đầy nhà trông như ổ chó. Một mình mẹ Lê phải vật lộn lo lắng chống chọi với cái đói, cái rét để nuôi đàn con. Cảnh đàn con khóc đói, vài đứa đi mót lúa để có chút thức ăn khiến cho nỗi đau nghèo khổ hiện rõ.

2.2. Nêu chủ đề của đoạn truyện:

* Ý nghĩa nhan đề

– Nhan đề “Nhà mẹ Lê”: Hai tiếng “mẹ Lê” chứ không phải “chị Lê” hay “cô Lê” cho thấy tác giả muốn đề cao vai trò của người phụ nữ ấy trong gia đình cũng như giá trị mà câu chuyện mang tới. Mẹ Lê vừa là nhân vật chính vừa đóng vai trò quan trọng trong việc giữ gìn gia đình và đối mặt với những khó khăn trong cuộc sống.

-> Nhan đề có vai trò quan trọng, hé mở tư tưởng, chủ đề của tác phẩm, đồng thời tạo sự tò mò, hấp dẫn người đọc.

* Phân tích nhân vật mẹ Lê để làm rõ chủ đề:

– Mẹ Lê là người phụ nữ nghèo khổ, có số phận đáng thương: ngoại hình khắc khổ, đông con, nghèo đói …

-> Truyện phản ánh bức tranh cuộc sống khốn khó của những người dân phố chợ nghèo trước cách mạng.

– Mẹ Lê là người phụ nữ giàu tình yêu và đức hi sinh: mẹ Lê âm thầm chịu đựng gian khổ, dù khổ cực đến đâu cũng không kêu ca, âm thầm chịu đói chịu rét để nuôi con…

-> Truyện ca ngợi vẻ đẹp của người phụ nữ giàu tình yêu thương và đức hi sinh, ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng bất diệt.

* Nêu chủ đề, thông điệp của đoạn truyện:

– Hãy mở rộng tấm lòng yêu thương, đồng cảm, sẻ chia với những mảnh đời bất hạnh; Hãy trân trọng vẻ đẹp của con người, nhất là vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ Việt Nam.

– Tình mẫu tử là tình cảm thiêng liêng, bất diệt, tạo nên sức mạnh vô cùng

2.3. Một số đặc sắc nghệ thuật:

– Cốt truyện đơn giản: xoay quanh những ngày tháng vất vả, khổ cực kiếm ăn nuôi con của mẹ Lê.

– Nghệ thuật xây dựng nhân vật: nhân vật được khắc hoạ trên những phương diện ngoại hình, cử chỉ, miêu tả tâm lí nhân vật đặc sắc để làm nổi bật tính cách và số phận nhân vật (Bằng chứng).

– Lời kể: ngôi kể thứ ba khiến lời kể khách quan, chân thực, phạm vi kể rộng, từ đó bộc lộ sự đánh giá, nhận xét.

– Giọng kể ngậm ngùi, chua xót khơi gợi lòng cảm thương sâu sắc nơi người đọc.

3. Khẳng định lại giá trị, ý nghĩa của tác phẩm; ấn tượng của bản thân về tác phẩm

Đoạn trích Nhà mẹ Lê khép lại mà nỗi xót xa vẫn còn ở lại trong lòng người đọc. Hình ảnh người mẹ gầy guộc ôm con trong ổ rơm không chỉ là một chi tiết hiện thực, mà đã trở thành biểu tượng cho đức hi sinh thầm lặng của biết bao người phụ nữ nghèo trong xã hội cũ. Bằng giọng văn chậm rãi, ngậm ngùi và đầy nhân ái, Thạch Lam đã giúp người đọc nhìn thấy cái đói, cái rét, nhưng đồng thời cũng nhận ra ánh sáng của tình thương chưa bao giờ tắt. Tác phẩm vì thế không chỉ mang giá trị hiện thực sâu sắc, mà còn gợi lên một lời nhắc nhở nhẹ nhàng: trong bất cứ hoàn cảnh nào, tình mẫu tử vẫn là nguồn sức mạnh bền bỉ nhất nâng đỡ con người vượt qua nghịch cảnh.