Phân tích đoạn trích trong truyện Những đứa con trong gia đình – Nguyễn Thi

Đề bài: Viết bài văn nghị luận (khoảng 400 chữ) Phân tích đoạn trích trong truyện Những đứa con trong gia đình – Nguyễn Thi

(Lược phần đầu: Việt là một chiến sĩ Giải phóng quân, xuất thân từ một gia đình nông dân có mối thù sâu nặng với Mĩ – nguy: ông nội và bố Việt đều bị giặc giết hại; mẹ Việt vừa phải vất vả nuôi con vừa phải đương đầu với những đe doạ, hạch sách của bọn giặc, cuối cùng cũng chết vì bom đạn. Gia đình chỉ còn lại Việt, chị Chiến, thằng Út em, chủ Nam, và một người chị nuôi đi lấy chồng xa. Truyền thống cách mạng vẻ vang của gia đình và những đau thương mất mát nặng nề do tội ác của Mĩ – nguy gây ra đối với gia đình Việt đều được chủ Nam ghi chép vào một cuốn sổ của gia đình.

Việt và Chiến hàng hát tòng quân đi giết giặc. Việt nhỏ tuổi, đồng đội gọi thân mật là cậu Tư. Anh rất gắn bó với đơn vị, đặc biệt là với tiểu đội trưởng Tánh, như tình ruột thịt. Ở anh luôn luôn sôi nổi một tinh thần chiến đấu. Anh quyết lập được nhiều chiến công để cùng chị Chiến trả thù cho ba má. Trong trận chiến đấu ác liệt tại một khu rừng cao su, Việt đã hạ được một xe bọc thép của địch nhưng bị thương nặng và lạc đồng đội. Việt ngất đi tỉnh lại nhiều lần. Mỗi lần tỉnh lại, dòng hồi ức lại đua anh trở về với những kĩ niệm thân thiết đã qua: kỉ niệm về má, chị Chiến, chú Năm, về đồng đội và anh Tánh,…)

Một loạt đạn súng lớn văng vẳng dội đến ầm ĩ trên ngọn cây. Rồi loạt thứ hai… Việt ngóc dậy. Rõ ràng không phải tiếng pháo lễnh lăng của giặc. Đó là những tiếng nổ quen thuộc, gom vào một chỗ, lớn nhỏ không đều, chen vào đó là những dây súng nổ vô hồi vô tận. Súng lớn và súng nhỏ quyện vào nhau như tiếng môi và tiếng trống đình đánh dậy trời dậy đất hỏi Đồng khởi. Đúng súng của ta rồi! Việt muốn reo lên. Anh Tánh chắc ở đó, đơn vị mình ở đó. Chà, nổ dữ, phải chuẩn bị lựu đạn xung phong thôi! Đó, lại tiếng hụp hùm… chắc là một xe bọc thép vừa bị ta bắn cháy. Tiếng súng nghe thân thiết và vui lạ. Những khuôn mặt anh em mình lại hiện ra… Cái cằm nhọn hoắt ra của anh Tánh, nụ cười và cái nheo mắt của anh Công mỗi lần anh động viên Việt tiến lên… Việt vẫn còn đây, nguyên tại vị trí này, đạn đã lên nòng, ngón cái còn lại vẫn sẵn sàng nổ súng. Các anh chờ Việt một chút. Tiếng máy bay vẫn gầm rú hỗn loạn trên cao, nhưng mặc xác chúng. Kèn xung phong của chúng ta đã nổi lên. Lựu đạn ta đang nổ rộ…

Việt đã bò đi được một đoạn, cây súng đẩy đi trước, hai cùi tay lôi người theo. Việt cũng không biết rằng mình đang bò đi nữa, chính trận đánh đang gọi Việt đến. Phía đó là sự sống. Tiếng súng đã đem lại sự sống cho đêm vắng lặng. Ở đó có các anh đang chờ Việt, đạn ta đang đổ lên đầu giặc Mĩ những đám lửa dữ dội, và những mũi lê nhọn hoắt trong đêm đang bắt đầu xung phong..

(Truyện và kí, NXB Văn học Giải phóng, 1978)

*  Hoàn cảnh sáng tác: “Những đứa con trong gia đình” là một trong những tác phẩm tiêu biểu viết về cuộc kháng chiến chống Mĩ của nhân dân Nam Bộ. Đoạn trích trên nằm ở phần thứ nhất văn bản khi Việt bị thương ở chiến trường, ngất đi tỉnh lại nhiều lần. Lần thứ tư Việt tỉnh dậy, Việt lắng nghe mọi âm thanh, chờ đồng đội đến và sẵn sàng chiến đấu)

Dàn ý chi tiết

* Mở bài:

– Giới thiệu và nêu nhận xét khái quát về đoạn trích:

Giữa những trang văn viết về cuộc kháng chiến chống Mĩ, Nguyễn Thi đã chọn kể câu chuyện bằng chính mạch máu gia đình Nam Bộ. Những đứa con trong gia đình không chỉ có tiếng súng, mùi thuốc đạn, mà còn có hơi thở của truyền thống, của thù nhà nợ nước, của sông dòng lịch sử chảy qua từng đứa con. Hình ảnh Việt bị thương giữa đêm rừng cao su nhưng tai vẫn căng nghe tiếng súng đơn vị, lòng vẫn sôi lên khí thế “đánh dậy trời dậy đất hỏi Đồng khởi” đã làm sáng lên vẻ đẹp của một tâm hồn trẻ tuổi mà kiên cường. Trong khoảnh khắc giữa cái sống và cái chết ấy, Việt không thấy sợ mà chỉ thấy nhớ đồng đội, nhớ má, và khắc khoải muốn “trả thù ba má” – một ý chí kiêu hãnh của đứa con đến từ gia đình “dài như một dòng sông”.

* Thân bài:

– Khái quát chung        

Những đứa con trong gia đình là một trong số những truyện ngắn xuất sắc nhất của Nguyễn Thi, được viết ngay trong những ngày chiến đấu ác liệt khi ông công tác ở tạp chí Văn nghệ Quân giải phóng. Đoạn trích nằm ở phần thứ nhất văn bản khi Việt bị thương ở chiến trường, ngất đi tỉnh lại nhiều lần. Lần thứ tư Việt tỉnh dậy, Việt lắng nghe mọi âm thanh, chờ đồng đội đến và sẵn sàng chiến đấu

– Phân tích nội dung chủ đề của đoạn truyện dựa trên các dẫn chứng trích ra từ đoạn truyện.

+ Tóm tắt đoạn trích: Chuyện kể về hai chị em Chiến – Việt, những đứa con trong một gia đình có nhiều mất mát, đau thương: cha bị Pháp chặt đầu hồi chín năm, mẹ vừa bị đại bác Mĩ bắn chết. Khi hai chị em Chiến – Việt trưởng thành, cả hai đều giành nhau tòng quân. Nhờ sự đồng tình của chú Năm, cả hai đều được nhập ngũ và ra trận.Trong trận đánh ác liệt tại một khu rừng cao su, Việt diệt được một xe bọc thép đầy Mĩ và sáu tên Mĩ lẻ nhưng anh cũng bị thương nặng, lạc đồng đội, một mình nằm lại chiến trường khi còn ngổn ngang dấu vết của đạn bom và chết chóc. Việt ngất đi, tỉnh lại nhiều lần. Mỗi lần tỉnh lại, Việt hồi tưởng về gia đình, về những người thân yêu như mẹ, Chú Năm, chị Chiến… .Đoạn trích thể hiện lần tỉnh dậy thứ tư của Việt trong đêm thứ hai. Tuy mắt không nhìn thấy gì, tay chân đau buốt, tê cứng nhưng Việt vẫn trong tư thế sẵn sàng chiến đấu và cố gắng từng tí một lê về phía có tiếng súng của quân ta vì phía đó “là sự sống”.

+ Hình tượng các nhân vật:

• Truyền thống yêu nước mãnh liệt, căm thù ngùn ngụt bọn xâm lược và tinh thần chiến đấu cao đã gắn kết những con người trong gia đình với nhau: “Chuyện gia đình nó cũng dài như sông, để rồi chú chia cho mỗi đứa một khúc mà ghi vào đó. Gia đình kiên cường chịu nhiều đau thương trong chiến tranh: ông nội bị giặc giết, cha của Việt bị giặc chặt đầu, má bị trúng đạn của Mĩ, thím Năm bị giặc bắn chết. Đau thương đã nhen nhóm ngọn lửa căm thù trong mỗi thành viên.

(Chú Năm: đại diện cho truyền thống và lưu giữu truyền thống. Chị Chiến: người lớn hơn Việt. Là người luôn yêu thương và nhường nhịn em, trừ việc đi tòng quân.)

• Tập trung khắc họa nhân vật Việt
• Nhân vật Việt là người dũng cảm, gan dạ, luôn sẵn sàng trong tư thế chiến đấu
• Việt là người có tinh thần đồng đội và luôn nghĩ về đồng đội của mình
• Việt là người giàu tình cảm, yêu thương gia đình
• Trong hoàn cảnh ngặt nghèo, Việt vẫn luôn nhớ về má, về gia đình, về chị Chiến về cha,…

->Truyền thống gia đình Việt: một lòng thủy chung son sắt với cách mạng

=> Truyện kể về những người con trong một gia đình nông dân Nam Bộ có truyền thống yêu nước, căm thù giặc, thủy chung son sắt với quê hướng cách mạng. Chính sự gắn bó sâu nặng giưa tình cảm gia đình với tình yêu nước, giưa truyền thống gia đình với truyền thống dân tộc đã tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn của con người Việt Nam, dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước.

– Giá trị nghệ thuật

+ Nghệ thuật xây dựng tình huống truyện độc đáo

+ Nghệ thuật trần thuật (nghệ thuật kể chuyện) qua dòng hồi tưởng của nhân vật góp phần giúp nhân vật bộc lộ tính cách của mình và tác phẩm đậm chất trữ tình

+ Ngôn ngữ bình dị, phong phú, giàu giá trị tạo hình và đậm chất Nam Bộ

+ Chi tiết được chọn lọc vừa cụ thể vừa giàu ý nghĩa gây ấn tượng mạnh đến người đọc, làm nổi rõ góc cạnh của cuộc sống

* Kết bài:

Khẳng định vị trí ý nghĩa, giá trị của tác phẩm, liên hệ mở rộng, …

Lưu ý: Học sinh có thể có cách làm bài sáng tạo nhưng phải phù hợp với chuẩn mực đạo đức và pháp luật

Đêm rừng lặng như nín thở, nhưng chỉ một tràng súng của đơn vị là đủ để Việt tỉnh dậy, bò đi từng tấc đất, hướng về phía “sự sống”. Hình ảnh ấy khiến người đọc hiểu rằng sức mạnh của Việt không chỉ đến từ huân chương hay trận mạc, mà đến từ chính sợi dây truyền thống nối từ ông nội, ba má, chị Chiến đến anh: dòng sông không bao giờ cạn. Bởi thế, Những đứa con trong gia đình không chỉ ca ngợi người lính, mà còn ca ngợi cái gốc đã vun bồi nên người lính ấy. Và khi Việt tiếp tục lết đi, lựu đạn sẵn trong tay, mắt mù tạm thời nhưng trái tim thì bừng sáng, ta nhận ra một chân lí mà Nguyễn Thi gửi gắm: yêu nước đôi khi không phải lời hô hào lớn, mà là sự bền bỉ bò về phía tiếng súng, bò về phía Tổ quốc ngay cả khi chính mình đang ngã xuống.