Phân tích giá trị biểu đạt của phép tu từ chủ yếu trong bài thơ Buổi sáng nhà em

Viết một bài văn ngắn phân tích giá trị biểu đạt của phép tu từ chủ yếu trong bài thơ sau:

Ông Trời nổi lửa đằng đông

Bà Sân vấn chiếc khăn hồng đẹp thay

Bố em xách điếu đi cày

Mẹ em tát nước, nắng đầy trong khau

Cậu Mèo đã dậy từ lâu

Cái tay rửa mặt, cái đầu nghiêng nghiêng

Mụ gà cục tác như điên

Làm thằng Gà Trống huyên thuyên một hồi

Cái Na đã tỉnh giấc rồi

Đàn chuối đứng vỗ tay cười, vui sao!

Chị Tre chải tóc bờ ao

Nàng Mây áo trắng ghé vào soi gương

Bác Nồi Đồng  hát bùng boong

Bà Chổi loẹt quẹt lom khom trong nhà

(Buổi sáng nhà em,Trần Đăng Khoa, 1967)

* Gợi ý làm bài:

– Bài thơ tả cảnh buổi sáng ở làng quê vùng đồng bằng Bắc Bộ. Nhà thơ đã tái hiện lại cảnh thiên nhiên, hoạt động của tạo vật, con vật, cây cối và con người 

– Biện pháp nhân hoá: dùng những từ ngữ vốn để gọi và tả người để gọi, tả sự vật, hiện tượng “ông”, “nổi lửa”, “Bà sân” vấn chiếc khăn hồng”… khiến thế giới con vật, đồ vật hiện lên sinh động như thế giới con người. 

Buổi sáng bắt đầu bằng hình ảnh: “Ông trời… đằng đông” gợi tả hình ảnh mặt trời – ông chủ của ngôi nhà vũ trụ đang thắp lên một ngày mới bằng ánh nắng rự rỡ, chói chang. Ánh nắng ban mai rực rỡ ấy chiếu xuống sân nhà cậu bé Khoa khiến cho Bà Sân như được vấn một chiếc khăn màu hồng tươi đẹp. Đó cũng  là lúc bố mẹ Khoa ra đồng làm việc. Bố cày ruộng, mẹ tát nước. Công việc vất vả của mẹ được miêu tả bằng hình ảnh hết sức nên thơ: Tài liệu của nhung tây “Mẹ em tát nước nắng đầy trong khau”. Ánh nắng hồng lấp lánh trong từng khau nước của mẹ Khoa khiến người đọc liên tưởng tới câu ca dao: 

“Hỡi cô tát nước bên đàng

Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi”

   Những câu thơ tiếp theo miêu tả hoạt động của  các loài vật: Cậu Mèo, mụ Gà và thằng Gà Trống. Tác giả đã tái hiện hình ảnh chú mèo lười rửa mặt bằng ngôn từ vô cùng sinh động, tự nhiên: “Chú mèo… nghiêng”. Cũng lúc này, mụ Gà Mái đang cục tác ầm ĩ, không hiểu là tìm ổ đẻ hay khoe cho cả làng biết mình vừa cho ra đời một quả trứng hồng. Thấy thế, thằng gà trống chẳng hiểu chuyện gì cũng “huyên thuyên một hồi”. Âm thanh  tiếng gà ấy thật thân thuộc, yên bình của vùng thôn quê mỗi sớm mai thức dậy.

  Đôi mắt của cậu bé Khoa dõi ra khu vườn bé nhỏ của gia đình. Kia rồi, cái Na đã mở mắt, dõi nhìn bầu trời trong veo. Hàng Chuối trong vườn xào xạc gió, những chiếc lá bay phần phật trong gió như đang vỗ tây cười.  Và kìa, Chị Tre và Nàng Mây hiện lên mới điệu đà làm sao! Cách dùng nhân hóa kết hợp với cách dùng từ ngữ vốn chỉ hoạt động của người để chỉ hoạt động của vật “chải tóc”, “soi gương” khiến Chị Tre và Nàng Mây hiện lên như những cô gái duyên dáng, điệu đà đang chải chuốt, làm duyên. 

  Hai câu thơ cuối thật hóm hỉnh với hình ảnh “Bác Nồi Đồng” và “Bà Chổi”. Bác Nồi Đồng vui tính đang hát bùng boong trong bếp. Bà Chổi đang loẹt quoẹt  lom khom quét nhà. Qua hai hình ảnh thơ trên ta hình dung ra cậu bé Khoa ngoan ngoãn đang giúp bố mẹ nấu cơm, quét nhà.

   Bằng thể thơ lục bát, cách ngắt nhịp linh hoạt 2/4 và 3/3 ở câu lục ; 2/6 và 4/4 ở câu bát, bài thơ đã tái hiện lại những hoạt động quen thuộc trong không gian làng quê. Qua đó, nhà thơ cho người đọc cảm nhận được thiên nhiên, cuộc sống tươi đẹp, yên bình của một miền quê Bắc Bộ.

Phải là một cậu bé có tâm hồn nhạy cảm, lòng yêu quê tha thiết Khoa mới có thể viết lên những dòng thơ hay đến thế. Nhà thơ cho em thêm yêu, thêm mến mảnh đất quê hương, đất nước mình.