Phân tích hình ảnh thơ trong đoạn trích tác phẩm Sở kiến hành của Nguyễn Du

Đề bài: Viết một bài văn nghị luận Phân tích hình ảnh thơ trong đoạn trích tác phẩm Sở kiến hành của Nguyễn Du

Sở kiến hành

(1) Một mẹ cùng ba con

Lê la bên đường nọ

Đứa bé ôm trong lòng

Đứa lớn tay mang giỏ

Trong giỏ đựng những gì?

Mớ rau lẫn tấm cám

Nửa ngày bụng vẫn không

Quần áo vẻ co dúm

[…]

(2)Lần phố xin miếng ăn

Cách ấy đâu được mãi

Chết lăn rãnh đến nơi

Thịt da béo cầy sói

Mẹ chết có tiếc gì!

Thương đàn con vô tội

Nỗi đau như xé lòng

Trời cao có thấu nổi?

[…]

(3)Đêm qua trạm Tây Hà

Mâm cổ sang vô kể

Vây cá hầm gân hươu

Lợn dê mâm đầy ngút

Quan lớn không gắp qua

Các thầy chỉ nếm chút

Thức ăn thừa đổ đi

Quanh xóm no đàn chó

Biết đâu bên đường quan

Có mẹ con đói khổ

Ai vẽ bức tranh này

Dâng lên nhà vua rõ.

(Trích Sở kiến hành – Những điều trông thấy, Nguyễn Du, Nguyễn Hữu Bông dịch, in trong Thơ chữ Hán Nguyễn Du, Nhà xuất bản Văn học, Hà Nội, 1978)

Dàn ý chi tiết

* Mở bài:

– Giới thiệu ngắn gọn về tác giả, tác phẩm

– Vấn đề nghị luận: hình ảnh thơ trong đoạn trích Sở kiến hành của Nguyễn Du..

Nguyễn Du – người được mệnh danh có “con mắt trông thấu sáu cõi, tấm lòng nghĩ suốt ngàn năm” – không chỉ để lại Truyện Kiều bất hủ mà còn sở hữu một di sản thơ chữ Hán chan chứa tinh thần nhân đạo. Trong Sở kiến hành, bài thơ được viết trên đường đi sứ sang Trung Quốc, ông ghi lại những điều tai nghe mắt thấy bằng một giọng thơ đau xót, day dứt. Đoạn trích là bức tranh hiện thực đối lập đến tàn nhẫn giữa cảnh mẹ con người ăn xin khốn cùng và cảnh xa hoa thừa mứa của bọn quan lại, qua đó bộc lộ rõ tấm lòng thương dân sâu nặng cùng thái độ phê phán mạnh mẽ của Nguyễn Du trước những bất công của xã hội đương thời.

* Thân  bài  

– Giới thiệu chung: “Sở kiến hành” là bài thơ bằng chữ Hán được tác giả viết về những điều mắt thấy tai nghe trong đợt đi sứ sang Trung Quốc. Bài thơ chứa đựng những giá trị tư tưởng sâu sắc, qua đó cho thấy được tấm lòng nhân đạo cao đẹp của Nguyễn Du.

– Bài thơ đã vẽ lên trước mắt người đọc hai hình ảnh đối lập:

+ Hình ảnh mẹ con người ăn xin:

++ Một gia đình đông người, nheo nhóc: một mẹ cùng ba con, có đứa còn bé phải ẵm bồng.

++ Họ đang lâm vào cảnh bi đát: rách rưới, đói khát và có nguy cơ chết đói.

++ Tình cảnh ấy khiến người mẹ vô cùng đau xót khi nghĩ đến đàn con của mình.

+ Hình ảnh quan lại:

++ Trong khi ba mẹ con người ăn xin đang lâm vào cảnh đói rách, cận kề bên cái chết thì cuộc sống của bọn quan lại lại thật thừa mứa, xa hoa, lãng phí:

++ Tác giả miêu tả kĩ hình ảnh một mâm cỗ quá sang trọng với đầy những sơn hào hải vị, đối lập hoàn toàn với những thức ăn của mẹ con người ăn mày.

++ Mâm cỗ ngon lành ấy lại bị các quan lại thờ ơ. Cuộc sống của họ quá no đủ, quá dư thừa, nên họ không còn thiết đến những món ăn ấy nữa. Thế nhưng vì tiếp đãi các quan, vì yến tiệc, người ta vẫn phải dọn lên.

++ Nhức nhối nhất là hình ảnh những thức ăn ngon lành ấy bị đổ đi, làm thức ăn cho đàn chó. Hình ảnh đàn chó thì no bụng với những sơn hào hải vị, trong khi đó có những con người thì lại đang đói khát, sắp chết đói đến nơi vừa gợi sự đau xót, vừa khiến người đọc oán giận vô cùng.

– Nghệ thuật: sử dụng thể thơ ngũ ngôn ngắn gọn, hình ảnh miêu tả tỉ mỉ, đậm chất hiện thực, kết hợp hài hoà giữa tự sự và trữ tình, ngôn từ phong phú, tinh tế, giọng thơ tha thiết.

–  Đánh giá:

Bài thơ là bức tranh hiện thực của xã hội Trung Quốc: nhân dân đói khổ lầm than trong khi đó bọn quan lại thì sống xa hoa lãng phí. Qua bài thơ, tác giả thể hiện nỗi lòng đồng cảm đối với nhân dân đói khổ, lên án bọn quan lại ăn chơi sa đọa, đồng thời thể hiện sự mong ước về một xã hội tốt đẹp hơn.

* Kết bài:

– Khẳng định đoạn trích thành công trong việc xây dựng những hình ảnh sâu sắc, ấn tượng

– Bài thơ không chỉ cho ta hiểu hơn về xã hội phong kiến Trung Quốc đương thời, mà còn giúp ta thấy được tấm lòng nhân ái bao la của Nguyễn Du, con người có “con mắt nhìn thấu sáu cõi, tấm lòng nghĩ suốt ngàn năm”.

Đoạn thơ trong Sở kiến hành không chỉ khắc họa những hình ảnh hiện thực sắc lạnh mà còn gửi lại âm vang của một tấm lòng biết xót đau trước nỗi khổ của con người. Từ cảnh mẹ con ăn xin nheo nhóc đến mâm cỗ thừa mứa bị bỏ phí, mỗi chi tiết đều như một nét vẽ khắc sâu vào tâm trí người đọc, tố cáo rõ sự vô cảm và tàn nhẫn của tầng lớp thống trị. Nhờ những hình ảnh chân thực và lay động ấy, ta càng hiểu hơn tầm vóc nhân đạo của Nguyễn Du – người suốt đời đau đớn thay cho những kiếp người nhỏ bé. Và chính từ tiếng nói nhân ái ấy, bài thơ vẫn giữ nguyên giá trị cho đến hôm nay, như lời nhắc về trách nhiệm của mỗi con người trước nỗi khổ của đồng loại.