Phân tích nét đặc sắc của hệ thống hình ảnh trong bài thơ Mưa mồ hôi – Nguyễn Lãm Thắng

Đề bài: Anh/chị hãy viết một đoạn văn nghị luận (khoảng 200 chữ) Phân tích nét đặc sắc của hệ thống hình ảnh trong bài thơ Mưa mồ hôi – Nguyễn Lãm Thắng

Tiếng gà trưa vàng ươm bên đống rạ

cái nắng đốt người… không gió qua sân

cây phượng đầu làng lửa rơi lả tả

mưa không về nên đất thiêu thân

Núi núi đồi đồi héo cỏ trâu ăn

con châu chấu quỵ chân bên gốc ớt

lũ ve réo mùa tiếng than đổ ngược

từ cành khô rớt xuống râm ran

Che ngày gian nan – tuổi thơ úp nón

quên đời gieo neo – người lớn ra đồng

uống ngụm nước sông mạnh tay cày cuốc

cơn mưa chợt về – cơn mưa mồ hôi…

(“Mưa mồ hôi”, Nguyễn Lãm Thắng, in trong tập thơ Điệp ngữ tình)

Dàn ý chi tiết

1. Mở bài

Giới thiệu bài thơ Mưa mồ hôi của Nguyễn Lãm Thắng – một bài thơ giàu chất hiện thực, miêu tả mùa hè khắc nghiệt ở làng quê.

Nêu vấn đề nghị luận: bài thơ gây ấn tượng mạnh bởi hệ thống hình ảnh chân thực, sống động, qua đó khắc họa cái nắng cháy khô đất trời và sự vất vả của con người lao động.

Giữa những trang thơ viết về làng quê, Mưa mồ hôi của Nguyễn Lãm Thắng hiện lên như một lát cắt nóng bỏng của mùa hè nông thôn – nơi cái nắng không chỉ hun cháy đất trời mà còn hun cháy cả sự nhọc nhằn của con người. Bài thơ níu người đọc lại bằng hệ thống hình ảnh vừa chân thực vừa gai góc, như thể “nắng ròng rã trút xuống từng câu chữ”. Từ tiếng gà trưa vàng ươm đến con châu chấu quỵ chân, từ lửa phượng đỏ đến giọt mồ hôi rơi thành mưa, tất cả kết thành một bức tranh mà ở đó, vẻ đẹp khắc nghiệt của thiên nhiên hòa vào vẻ đẹp bền bỉ của người lao động. Như Nam Cao từng nói: “Văn chương không cần đến những người thợ khéo tay, làm theo một vài kiểu mẫu đưa cho… mà phải là những người biết đào sâu, biết tìm tòi.” Hệ thống hình ảnh trong bài thơ chính là sự tìm tòi đầy xúc cảm như thế.

2. Thân bài

a. Các hình ảnh ở hai khổ đầu – tái hiện cái nóng gay gắt của mùa hè

Tập trung vào chuỗi hình ảnh thiên nhiên bị nắng đốt cháy: tiếng gà trưa “vàng ươm”, “cái nắng đốt người”, “không gió qua sân”, “phượng lửa”, “đất thiêu thân”.

Những hình ảnh động vật kiệt quệ vì nắng: “cỏ héo”, “châu chấu quỵ chân”, “ve réo mùa”, “cành khô”…

Mật độ dày đặc của các hình ảnh nóng – khô – cháy tạo nên bức tranh mùa hè khắc nghiệt, như hút cạn sự sống của làng quê.

Sự phối hợp giữa thị giác (vàng, đỏ, khô), thính giác (tiếng ve, tiếng gà), xúc giác (nắng đốt người) khiến cảnh vật hiện lên đầy sức gợi.

b. Các hình ảnh ở khổ thơ cuối – khắc họa đời sống con người trong cái nắng

Hình ảnh “tuổi thơ úp nón” gợi nét hồn nhiên nhưng cũng hé mở sự vất vả khi phải trốn cái nắng gắt.

Đối lập với tuổi thơ là người lớn “mạnh tay cày cuốc”, vẫn phải lao động ngoài đồng giữa thời tiết khắc nghiệt.

Hình ảnh “uống ngụm nước sông” gợi sự tạm bợ, thiếu thốn nhưng vẫn kiên cường của người nông dân.

Hình ảnh sáng tạo nhất: “cơn mưa mồ hôi”.

Vừa diễn tả cái nắng nóng đến mức mồ hôi tuôn như mưa.

Vừa là biểu tượng của sự lam lũ, cực nhọc nhưng bền bỉ của người nông dân.

Gợi niềm cảm thương và sự trân trọng đối với những con người gắn bó với ruộng đồng, dẫu cuộc sống còn nhiều “gieo neo”.

c. Đánh giá – giá trị của hệ thống hình ảnh

Hình ảnh chân thực, giản dị nhưng giàu sức gợi, phản ánh đúng đời sống nông thôn mùa hè.

Vừa khắc họa thiên nhiên, vừa khắc họa con người, tạo nên cái nhìn đầy cảm xúc và nhân văn.

Hệ thống hình ảnh góp phần bộc lộ tình cảm của tác giả: thương yêu, trân trọng những người lao động nghèo.

3. Kết bài

Khẳng định: hệ thống hình ảnh trong bài thơ là yếu tố làm nên linh hồn tác phẩm.

Qua những hình ảnh nóng bỏng và đầy nhọc nhằn, bài thơ cho thấy vẻ đẹp của con người lao động – bền bỉ, chịu thương, chịu khó – như chính “mưa mồ hôi” tưới mát cuộc đời.

Khi câu thơ cuối bật ra hình ảnh “mưa mồ hôi”, người đọc như lặng đi, nhận ra rằng suốt bài thơ, thiên nhiên và con người không tách rời nhau: cái nắng gắt hun cháy đất trời bao nhiêu thì hun đúc sự bền bỉ của người nông dân bấy nhiêu. Hệ thống hình ảnh mà Nguyễn Lãm Thắng xây dựng không chỉ miêu tả một mùa hè ngột ngạt, mà còn chạm đến tầng sâu của cảm xúc – nơi sự nhọc nhằn hóa thành vẻ đẹp, nơi những giọt mồ hôi hóa thành mạch sống giữ gìn hồn quê. Bài thơ khép lại, nhưng cái nóng, cái khô, cái gieo neo và cả sự kiên cường của con người vẫn còn lắng lại, như một lời nhắc thầm: chính những “cơn mưa mồ hôi” ấy đã tưới mát những mùa màng và nâng đỡ cuộc sống này.