Đề 4: Phân tích nhân vật người bà trong bài thơ “Tiếng gà trưa” của nhà thơ Xuân Quỳnh.
Mở bài:
*Giới thiệu nhân vật và nêu ngắn gọn ấn tượng ban đầu của em về nhân vật.
– Nhắc đến Xuân Quỳnh, người ta thường nghĩ tới những vần thơ nhẹ nhàng, sâu lắng của một trái tim phụ nữ đa cảm. Những vần thơ viết về tình cảm gia đình gần gũi, như tình mẹ con, tình bà cháu,… tiếng thơ Xuân Quỳnh thường cất lên với giọng trong trẻo nhưng vẫn thể hiện nét đẹp tâm hồn của một phụ nữ giàu yêu thương.
– “Tiếng gà trưa” thể hiện những cảm nhận tinh tế của nhà thơ về cuộc sống những năm tháng chiến đấu. Không chỉ dừng lại ở đó, khi những kỉ niệm tuổi thơ ùa về cũng là lúc hình ảnh người bà tần tảo, giàu đức hi sinh, có tình yêu thương cháu, yêu quê hương đất nước sâu nặng, thiết tha hiện lên xuyên suốt tác phẩm.
Thân bài:
*Bối cảnh và những mối quan hệ làm nổi bật đặc điểm nhân vật.
– Trên đường hành quân xa, chỉ một tiếng gà trưa bất chợt nghe thấy khi dừng chân bên xóm nhỏ là đã gợi dậy cả một trời thương nhớ. Tiếng gà nhảy ổ làm xao động nắng trưa và cũng làm xao xuyến hồn người. Và cũng chính âm thanh ấy, làm cho những kỉ niệm tuổi thơ đẹp đẽ được khơi dậy, cứ thế như dòng nước mát ùa về. Nghe tiếng gà mà như nghe thấy tiếng quê hương an ủi, vỗ về và tiếp thêm sức mạnh.
– Tiếng gà trưa đã khơi dậy những kỉ niệm đẹp đẽ về người bà. Trong tâm trí người cháu, bà hiện lên thật đẹp và vô cùng bình dị với biết bao sự yêu thương, tảo tần một đời hy sinh thầm lặng.
*Những đặc điểm nổi bật của nhân vật:
Đặc điểm 1: Người bà hiện lên trong dòng cảm xúc của người chiến sĩ là một người bà giản dị, chân chất, mộc mạc nhưng luôn tần tảo, chắt chiu, giàu đức hy sinh thầm lặng.
– Tiếng gà trưa đã gợi nhớ bao kỉ niệm sâu sắc một thời thơ bé sống trong tình yêu thương của bà. Quên sao được lời mắng yêu chân thật, giản dị mà chan chứa bao tình thương của bà: “Gà đẻ mà mày nhìn / Rồi sau này lang mặt”. Bà thương cháu, sợ bị lang mặt, “Cháu về lấy gương soi/Lòng dại thơ lo lắng”. Kỉ niệm rất đỗi đời thường, bình dị mà sâu sắc, chân thật. Giờ đây, đứa cháu đã trưởng thành ao ước trở về thời bé bỏng để lại được nghe tiếng mắng yêu của bà.
– Bà luôn dành dụm, chắt chiu cho cháu những gì tốt đẹp nhất. Những hình ảnh bình dị ấy được thể hiện qua những câu thơ: “Tay bà khum soi trứng/Dành từng quả chắt chiu”. Tay bà nâng niu từng quả trứng không phải chỉ là nâng niu thành quà lao động của mình mà chính là nâng niu, trân trọng từng ước mơ, hạnh phúc nhỏ bé, đơn sơ của cháu.
– Suốt một đời lam lũ, lo toan, bà chẳng bao giờ nghĩ đến bản thân mà chỉ lo cho cháu, bời đứa cháu đối với bà là tất cả. Bà thầm mong đàn gà thoát khỏi nạn dịch mỗi khi mùa đông tới: “Để cuối năm bán gà/Cháu được quần áo mới”. Những câu thơ ấy thể hiện những mong ước nhỏ nhoi, thiết thực của bà là dành dụm để cho cháu có được bộ đồ mới ngày Tết. Lời thơ giản dị mà dồn nén bao cảm xúc. Đó không chỉ là niềm vui trong quá khứ của đứa cháu nhỏ được quà mà còn là niềm xúc động rưng rưng trong hiện tại của người chiến sĩ khi thấm thìa tình cảm của người bà thận thương. Tình cảm của bà dành cho cháu thật ấm áp yêu thương và được nhà thơ Xuân Quỳnh diễn tả qua những vần thơ thật cảm động.
=> Qua những lời thơ chân thành, ta thấy được một hình ảnh người bà vất vả, tảo tần và luôn yêu thương, lo lắng cho cháu, cả một đời hi sinh thầm lặng
Đặc điểm 2: Người bà hiện lên trong dòng cảm xúc của người chiến sĩ là một người bà phúc hậu, yêu thương con cháu, yêu quê hương đất nước
– Cả cuộc đời bà là những lo toan cho con cho cháu. Người cháu nhớ đến hình ảnh bà thật giản dị với “cái quần chéo go”, “cái áo cánh trúc bâu”. Cuộc đời của bà làm lụng vất vả cũng là vì con vì cháu. Bà chẳng nghĩ gì đến bản thân mình. Rồi khi mùa đông tới, trời trở lạnh, bà lại lo lắng đàn gà sẽ chết sẽ không có gì để bán lấy tiền mua quần áo mới cho cháu.
– Tiếng gà, ổ trứng và niềm hạnh phúc mà bà mang lại đã trở thành suối nguồn yêu thương nuôi dưỡng và ghi dấu trong tâm hồn người cháu: “Tiếng gà trưa/ Mang bao nhiêu hạnh phúc/ Đêm cháu về nằm mơ/ Giấc ngủ hồng sắc trứng”. Từ những giấc ngủ bình yên và ẩm áp niềm hạnh phúc trẻ thơ như thế, hình ảnh bà và những kỉ niệm tuổi thơ gắn với tiếng gà đã đi sâu vào tâm thức và trở thành một phần thiêng liêng trong lòng người cháu.
– Bà mang những vẻ đẹp tiêu biểu của người phụ nữ Việt Nam: chịu thương chịu khó, giàu đức hy sinh. Cuộc đời của bà luôn thầm lặng lo cho con, cho cháu, hy sinh cho quê hương đất nước.
– Bà chính là một động lực mạnh, là niềm tin yêu mạnh mẽ để người chiến sĩ hôm nay quyết tâm chắc tay súng: “Cháu chiến đấu hôm nay… Bà ơi, cũng vì bà…” Tiếng gà trưa đã mang đến cho cháu thật nhiều kỉ niệm, nhưng đẹp nhất vẫn là những kỉ niệm khi sống bên bà. Hôm nay, khi cháu đã trưởng thành, tham gia vào cuộc kháng chiến của dân tộc. Người cháu chiến đấu không ngại gian khổ cũng chỉ vì “lòng yêu Tổ quốc” – tình yêu nước, “yêu xóm làng thân thuộc” – tình yêu quê hương và quan trọng nhất là “vì bà” – tình cảm gia đình. Một mục đích chiến đấu thật cao cả biết nhường nào.
Bài thơ mộc mạc, giản dị mà thấm đậm tình bà cháu, nặng tình yêu quê hương đất nước của mỗi người lính đang chiến đấu để bảo vệ Tổ quốc. Tiếng gà cũng là tiếng gọi thân yêu của bà, của mẹ, của quê hương. Tiếng gọi thân yêu ấy như là niềm tin cho người chiến sĩ trong cuộc chiến bảo vệ quê hương yêu dấu.
*Nghệ thuật xây dựng nhăn vật (cách sử dụng chi tiết, ngôn ngữ, biện pháp nghệ thuật..)
– Bài thơ viết theo thể ngũ ngôn – một thể thơ bắt nguồn từ thể hát dặm Nghệ – tĩnh và vẻ dân gian, lại được Xuân Quỳnh sáng tạo, biến cách linh hoạt về số chữ, số dòng thơ nhưng điều đáng nói là nó hồn nhiên, dung dị chân chất như cuộc sống mà vẫn lay động lòng người.
– Cả bài thơ nhắc lại 4 lần 3 chữ “tiếng gà trưa”, nó ngân rung theo mạch cảm xúc tuôn chảy tự nhiên của chủ thể trữ tình và đồng thời có tác dụng liên kết các hình ảnh, sự kiện một cách hợp logic.
– Giọng thơ nhẹ nhàng, sâu lắng và tha thiết. Ngôn từ giản dị, giàu sức biểu cảm. Sử dụng linh hoạt nghệ thuật điệp ngữ đã nhấn mạnh cảm giác, niềm xúc động khi được nghe tiếng gà và nhớ về những kí ức tuổi thơ đẹp đẽ gắn với người bà tảo tần.
*Ý nghĩa của hình tượng nhân vật.
– Đối với người chiến sĩ, chỗ nương tựa trong những năm tháng tuổi thơ của anh chính là người bà già nua, khắc khổ ở một làng quê nghèo. Thiếu vắng tình cảm của mẹ, của cha, người chiến sĩ được bù đắp bởi tình bà. Trong hồi ức người lính, tình cảm của bà hàm chứa cả tình mẹ bao dung, đa mang, thương con hết mực, tình cha nghiêm khắc, nặng sâu. Tấm thân gầy guộc của bà ôm trùm hết thảy mọi thứ tình cảm mà cuộc đời không ưu ái dành cho tuổi thơ người lính. Thương cháu bà dành tất cả tình cảm nồng đượm, lo lắng, chăm chút nhất để mong cháu nên người.
– Người bà trong bài thơ là cội nguồn của yêu thương, bồi dưỡng cho cháu tình yêu gia đình, yêu quê hương, đất nước và thôi thúc người chiến sĩ chiến đấu bảo vệ Tố quốc, bảo vệ xóm làng thân thuộc và bảo vệ những gì gần gũi, quý giá nhất trong cuộc đời cùa anh (là người bà, là tiếng gà, là ổ trứng hồng tuổi thơ…)
III. Kết bài:
*Nêu những bài học, suy nghĩ, ấn tượng sâu sắc mà nhân vật để lại trong tâm trí em.
– Bài thơ “Tiếng gà trưa” của Xuân Quỳnh đã khắc họa hình ảnh người bà hiện lên với những nét đẹp tiêu biểu của người phụ nữ Việt Nam.
– Những tình cảm yêu thương ấm áp nghĩa tình và đức hi sinh thầm lặng mà người bà trong bài thơ dành cho người chiến sĩ đã làm sống dậy trong tâm trí chúng ta về tình cảm gia đình, bồi dưỡng cho chúng ta lòng biết ơn, trân trọng người bà của mình…
