Phân tích nhân vật trong Chuyện chiếc ấm sứt vòi để làm sáng tỏ quan niệm: Nhà văn sáng tạo nhân vật để gửi gắm tư tưởng

Đề bài: 

Có ý kiến cho rằng: “Nhà văn sáng tạo ra nhân vật để gửi gắm một tư tưởng, tình cảm nào đó…”.

Em hiểu ý kiến trên như thế nào? Hãy Phân tích đặc điểm nhân vật trong truyện ngắn Chuyện chiếc ấm sứt vòi của tác giả Trần Đức Tiến để làm sáng tỏ ý kiến trên.

Dàn ý chi tiết

Trong hành trình sáng tạo văn chương, nhà văn không chỉ dừng lại ở việc kể một câu chuyện hay phác họa một số phận. Họ dựng nên nhân vật như dựng nên những tấm gương phản chiếu đời sống, để gửi gắm nỗi niềm, tư tưởng và khát vọng thầm kín nhất của mình. Ý kiến cho rằng “Nhà văn sáng tạo ra nhân vật để gửi gắm một tư tưởng, tình cảm nào đó…” vì thế chạm đến bản chất sâu xa của nghệ thuật tự sự: mỗi nhân vật đều là nơi trú ngụ của những giá trị nhân văn mà người viết muốn trao gửi cho đời. Đọc truyện ngắn “Chuyện chiếc ấm sứt vòi” của Trần Đức Tiến, ta càng nhận rõ điều ấy qua hình tượng chiếc ấm nhỏ bé nhưng giàu phẩm chất, qua hình bóng người chủ quán nước dung dị mà trung hậu. Từ những hình tượng tưởng chừng giản đơn, tác giả đã khơi mở bao suy ngẫm đẹp đẽ về phẩm giá và những giá trị bền vững của con người.

* Giải thích ý kiến:

• Nhà văn: là người sáng tạo ra các tác phẩm văn học có giá trị.
• Nhân vật: là những đối tượng được đề cập đến trong tác phẩm.

=> Ý kiến khẳng định: Qua việc xây dựng nhân vật trong tác phẩm văn học, nhà văn muốn gửi gắm vào đó những bài học về đạo đức, thẩm mĩ hoặc tình cảm của bản thân. Từ đó bồi đắp tâm hồn tình cảm đẹp đẽ hướng tới giá trị nhân văn nhân đạo.

* Bàn luận:

• Khẳng định sự đúng đắn của ý kiến trên.
• Văn học là sản phẩm nghệ thuật bằng ngôn từ phản ánh hiện thực khách quan qua lăng kính chủ quan của tác giả. Khi đến với độc giả, ở từng thời kì khác nhau lại có những cách tiếp nhận khác nhau. Nhưng có thể nói, tất cả đều tựu trung ở những giá trị mà tác phẩm đó mang lại.
• Nhà văn không chỉ kể chuyện mà còn gửi gắm tư tưởng, tình cảm, thông điệp qua nhân vật.
• Nhân vật văn học mang dấu ấn của nhà văn, thể hiện thế giới quan, lý tưởng và cảm xúc của tác giả.

* Chứng minh: Phân tích đặc điểm các nhân vật trong tác phẩm để làm rõ tư tưởng, tình cảm của tác giả gửi gắm:

(HS có thể lựa chọn phân tích một nhân vật hoặc phân tích hết các nhân vật trong tác phẩm nhưng phải làm nổi bật được vấn đề cần nghị luận)

– Hoàn cảnh xảy ra câu chuyện:

+ Câu chuyện kể về một cái ấm pha trà cũ, bị sứt một miếng nhỏ, được ông chủ quán nước nghèo sử dụng.

+ Một ngày nọ, có vị khách lạ đến, nhận định chiếc ấm là đồ cổ quý giá, sẵn sàng trả giá cao để mua lại.

+ Ông chủ quán nước, hiểu được giá trị thực sự của chiếc ấm, đã từ chối lời đề nghị hấp dẫn.

=> Bối cảnh gợi sức hút cho câu chuyện, mang đến những bài học có ý nghĩa trong cuộc sống. Không phải mọi thứ đều được đánh giá qua vẻ bề ngoài hay danh tiếng, mà quan trọng là giá trị thực chất bên trong.

Đặc điểm các nhân vật:

+ Ông chủ quán nước:

++ Ban đầu, ông nghĩ chiếc ấm chỉ là vật dụng bình thường, nhưng lâu dần, ông và khách hàng đều yêu thích nó.

++ Khi nghe vị khách lạ nói chiếc ấm là đồ cổ, ông không bị cám dỗ bởi tiền bạc, mà lắng nghe chiếc ấm.

++ Ông hiểu được “suy nghĩ” của ấm, từ chối bán với lý do: “Tôi không thể vì tiền mà phụ họ được.”

-> Là người trung thực, coi trọng tình nghĩa hơn vật chất, trân trọng giá trị, đức hy sinh của những đồ vật bên cạnh đồng hành với mình. Ông đề cao giá trị tinh thần hơn cả tiền bạc.

+ Chiếc ấm (HS cần phát hiện ra đây là nhân vật nhà văn tập trung khắc họa và gửi gắm tư tưởng, tình cảm):

++ Bề ngoài: xấu xí, khiếm khuyết, vẫn được chủ quán dùng vì chưa có điều kiện thay mới.

++ Nhưng luôn nỗ lực khẳng định giá trị của bản thân; tận tụy, cống hiến hết mình.

++ Trung thực, biết tự trọng.

-> Chiếc ấm đại diện cho những con người có khiếm khuyết nhưng vẫn nỗ lực, tận tụy, sống có ích.

+ Người khách lạ:

++ Có sở thích sưu tầm đồ cổ quý hiếm nhưng “gà mờ”, chưa có hiểu biết sâu sắc và kinh nghiệm sống.

-> Không phải lúc nào vẻ ngoài bóng bẩy hay những lời đồn đại cũng phản ánh giá trị thật.

Về nghệ thuật:

+ Sử dụng ngôi kể thứ ba; cốt truyện ngắn gọn, đậm màu cổ tích; ngôn ngữ giản dị lối kể chuyện tự nhiên, hấp dẫn.

+ Nhân vật là đồ vật (chiếc ấm) được nhân cách hóa có suy nghĩ, cách

ứng xử như con người …

Tư tưởng, tình cảm của tác giả:

+ Tư tưởng: Tác phẩm gửi gắm thông điệp về sự trung thực, tự trọng; coi trọng tình nghĩa; ý thức rõ về giá trị của bản thân; tinh thần cống hiến hết mình cho công việc cho dù còn có những khiếm khuyết; không nên chạy theo danh lợi phù phiếm mà cần biết quý trọng những giá trị chân thực.…

+ Tình cảm: Thể hiện sự trân trọng với những con người biết nỗ lực hoàn thiện và khẳng định giá trị bản thân; cảm phục đối với những ai giữ vững bản thân, không bị dao động bởi danh lợi; …

Đánh giá khái quát về nhân vật, khẳng định tính đúng đắn của ý kiến;

Liên hệ và rút ra bài học

• Người sáng tác cần tạo ra những tác phẩm giàu tư tưởng và tình cảm để giúp người đọc hiểu sâu sắc về giá trị cuộc sống.
• Việc tiếp nhận tác phẩm văn học không chỉ dừng lại ở giải trí hay cảm xúc nhất thời, mà quan trọng là biết chiêm nghiệm, đánh giá và áp dụng những bài học nhân văn vào cuộc sống.

Bài học trong cuộc sống

Từ câu chuyện tưởng như rất đỗi bình dị về một chiếc ấm sứt vòi, Trần Đức Tiến đã để lại cho người đọc nhiều suy ngẫm lặng lẽ mà thấm thía: giá trị của con người không nằm ở vẻ ngoài hay danh tiếng, mà ở sự tận tụy, trung thực và biết tự trọng. Những nhân vật trong truyện, dù là người hay đồ vật được nhân cách hóa, đều trở thành tấm gương để nhà văn gửi gắm tư tưởng nhân văn sâu sắc – rằng điều đáng quý nhất là sống có nghĩa tình, không để bản thân bị cuốn theo những mê hoặc của vật chất phù phiếm. Ý kiến “Nhà văn sáng tạo ra nhân vật để gửi gắm tư tưởng, tình cảm” vì thế được minh chứng một cách thuyết phục. Văn học chỉ thật sự có sức sống khi nhân vật mang theo thông điệp giúp người đọc soi chiếu chính mình và hiểu thêm về cuộc đời. Bởi vậy, người sáng tác luôn cần viết bằng sự chân thành và tấm lòng hướng thiện, còn người đọc cần biết chiêm nghiệm để những bài học trong tác phẩm trở thành ánh sáng dẫn đường trong đời sống thường ngày.