Phân tích quan niệm Thơ là bó đuốc đốt thiêu, là bàn tay thắp lửa qua bài thơ Nói với con cuối năm của Lưu Quang Vũ

Nhà thơ Lưu Quang Vũ quan niệm: Thơ là bó đuốc đốt thiêu, là bàn tay thắp lửa  . Hãy làm sáng tỏ  nhận định qua  bài thơ :

  Nói với con cuối năm

                (Tặng Lưu Minh Vũ)

Cha lên làng sơ tán thăm con
hoa mận nở trắng vườn
năm sắp hết chợ quê rộn rịp
vàng hương nếp mới lá dong xanh

Hai cha con ngồi trên bờ đê cao
sông chiều ngút khói
gió rạp mình cỏ dại
sau lưng Hà Nội sương mờ
thành phố vừa trải qua
những trận bom huỷ diệt
lòng cha giờ dập nát
những xác người máu loang
biết nói gì với con
đôi mắt trẻ đen tròn ngơ ngác thế
cuộc chiến đã mấy chục năm trời
con mới gần ba tuổi
tia nắng sớm mong manh chùm lá mới
đêm của đời gió bão đã dài lâu

                           (……….)

 cha dạy con mến thương tất cả
rồi tự con sẽ biết căm thù
cha dạy con tin yêu từ ngọn cỏ
rồi mai sau con sẽ nghi ngờ

con sẽ trả lời những câu hỏi đời cha

Con cũng sẽ đặt nhiều câu hỏi mới
lòng cha dẫu héo khô cành mận dại
nhựa âm thầm buốt trắng những chùm hoa
con ơi con hãy tha thứ cho cha
cha chẳng thể nào sống cùng mẹ được
đời cha nắng gắt
mẹ con cần mật ngọt của đồng vui
con khôn lớn trên đời
hãy yêu thương mẹ
và hãy hiểu cho cha

Chiều bên sông gió rét

Con lặng nhìn tít tắp bãi ngô xa

– Bên kia sông là gì hở cha?

(.…..) Cha ôm con vào lòng, con bé bỏng của cha

– Bên kia sông có nhiều bướm nhiều hoa rồi cha con ta sẽ tìm được con đò đi sang bên ấy.

 Chú thích: Nhà thơ Lưu Quang Vũ (1946-1988) quê Phú Thọ. Ông là nhà viết kịch nổi tiếng thập niên 80.

 “Nói với con cuối năm” là bài thơ được Lưu Quang Vũ viết năm 1972, đề tặng Lưu Minh Vũ, con trai đầu của ông. Lúc đó Lưu Minh Vũ mới gần ba tuổi. Bối cảnh ra đời của bài thơ có nhiều điều đặc biệt, trong hoàn cảnh cuộc chiến tranh diễn ra ác liệt, Ông mới trải qua đổ vỡ hôn nhân với nghệ sĩ Tố Uyên

Dàn ý chi tiết

Giải thích ý kiến           

Cắt nghĩa:

– Bó đuốc đốt thiêu: sự đốt cháy,bộc lộ cảm  xúc mãnh liệt, thăng hoa

– Bàn tay thắp lửa: Thơ  thắp lên, khơi dậy  cảm xúc trong lòng độc giả

-> ý kiến khẳng định đặc trưng và giá trị của thơ : Lưu Quang Vũ khẳng định thơ phải được đốt cháy từ những tình cảm mãnh liệt trong lòng tác giả, đồng thời thắp lên ngọn lửa cảm xúc ấy cho độc giả

Lí giải:

*  Bài thơ là bó đuốc đốt lên những cung bậc cảm xúc của người nghệ sĩ:

–  Xuát phát từ đặc trưng của thơ: Thơ là tiếng nói của tình cảm, cảm xúc, nếu không có cảm xúc thì người nghệ sĩ không thể sáng tạo nên những vần thơ hay.

– Văn học phản ánh đời sống con người, với thơ ca cuộc sống không chỉ là hiện thực xã hội bên ngoài mà còn là đời sống tâm hồn, tình cảm phong phú của chính nhà thơ.

– Cảm xúc trong thơ cũng không phải thứ cảm xúc nhàn nhạt. Đó phải là tình cảm ở mức độ mãnh liệt nhất thôi thúc người nghệ sĩ cầm bút sáng tạo. Nhà thơ phải tự đốt cháy cảm xúc của chính mình để tạo nên những vần thơ như có lửa nóng, dạt dào men say.

* Thơ cũng nhen lên ngọn lửa cảm xúc trong lòng bạn đọc:

Xuất phát từ chức năng và giá trị  của thơ : “Thơ  là điệu hồn đi tìm những tâm hồn đồng điệu”. Bạn đọc tìm đến với thơ là tìm đến tiếng nói đồng điệu, đi tìm hồn mình trên trang viết. Nếu những điều nhà thơ viết ra có sức nóng của cảm xúc, cảm xúc ấy sẽ được truyền đến độc giả, nhen lên trong họ những rung động, tình cảm tương ứng. Cảm xúc mà thơ nhóm lên trong lòng độc giả có thể là tình yêu, niềm say mê, hạnh phúc, sự căm thù. Những tình cảm ấy đều phải hướng con người tới cái đẹp, cái thiện.

Phân tích “bài thơ” để làm sáng tỏ ý kiến

“Bài thơ là bó đuốc đốt lên những cảm xúc cảm xúc mãnh liệt , những suy tư nặng trĩu của người cha trong một buổi chiều cuối năm đến thăm con ở làng sơ tán

–  Bài thơ ra đời vào một ngày cuối năm, cái ngày mà con người dù đi xa muôn nẻo cũng gắng tìm cách trở về quê hương, sum họp bên gia đình. Cái ngày gợi sự sum vầy ấm áp, gợi sự tất bật hạnh phúc trong những công việc chuẩn bị đón chào năm mới. Dẫu đang trong thời chiến, những đau thương luôn rình rập con người, nhưng năm hết Tết đến, không khí làng quê vẫn vô cùng chộn rộn. Dường như con người quên đi mọi buồn lo, hiểm họa để hân hoan với thời khắc năm mới đang đến gần. Thế nhưng, trong hoàn cảnh ấy, không khí ấy, nhà thơ và con trai thật lạc lõng, thật bơ vơ. Bởi lẽ, đây là cái chộn rộn, đông vui của “làng sơ tán”, nơi cha đến để “thăm con”, chứ không phải không khí chộn rộn của quê  hương, của gia đình thân thuộc. Vì vậy, có sự côi cút, có sự cô đơn đến trĩu lòng. Hai cha con không hòa vào khung cảnh giáp tết đang đông vui ấy mà chọn không gian khác để tâm sự.

–  Trước con trai thơ ngây và bé bỏng, lòng nhà thơ lòng đang “dập nát” bởi những nỗi đau: nỗi đau đời tư và nỗi đau lớn của toàn dân tộc bỗng trỗi dậy những cảm xúc trái chiều. Vừa xa xót cho con bởi con phải sinh ra và lớn lên trong vòng lửa đạn, phải chịu sự chia lìa cha mẹ do chiến tranh và do cả mẹ cha, lại vừa ấm lòng trở lại bởi sự thơ ngây, đáng yêu con trẻ. Nhưng lớn hơn tất cả là nỗi âu lo. Những lo âu ấy không thể nói được cùng con, Lưu Quang Vũ nói với mình, xa xót với mình. Trẻ thơ luôn là những nạn nhân vô tội nhất của chiến tranh, là những nạn nhân vô tội nhất của sự tan vỡ gia đình. Dẫu nguyên nhân có từ đâu đi nữa, dẫu sự chia tay đối với người lớn có là cần thiết đi chăng nữa, thì những đứa trẻ vẫn là nạn nhân…        

– Sau những tan hoang, đau đớn, sau những đổ vỡ và thất vọng, đối diện với sự thơ ngây thánh thiện, đối diện với niềm tin nguyên sơ và trong trẻo của con, nhà thơ thấy bình tâm trở lại, thấy những ưu phiền được gột rửa. Từ đầu bài thơ, Lưu Quang Vũ chỉ thầm thì nói với chính mình trong tâm trạng buồn bã, cô đơn và đau xót. Khi bên con, bình tâm trở lại, anh mới nói với con.. Thông thường, sau những đổ vỡ, đớn đau, con người hay chán ghét cuộc đời, con người sẽ trở nên khép lòng và nghiệt ngã. Niềm tin sẽ không còn. Nhưng Lưu Quang Vũ lại khác. Trong đau xót, nhà thơ vẫn “dạy con mến thương tất cả” “dạy con tin yêu từ ngọn cỏ”. Lưu Quang Vũ đã tự vượt lên được nỗi đau, vượt lên những “thói thường” để nhìn xa trông rộng, để dạy con cách sống làm người, biết thương mẹ, thấu hiểu nỗi lòng cha… Những lời nói với con là những câu thơ hay nhất của bài:  Lời nói với con cũng là triết lý sống sâu sắc và rất nhân văn

– Bài thơ kết thúc thật ấm áp. Niềm tin lại được nhóm lên, lại cháy sáng: “Bên kia sông” chính là cuộc sống trước mắt, cuộc sống ở thì tương lai. Cuộc sống ấy không còn chia lìa, không có những buồn tủi, đớn đau, Bên kia sông có nhiều bướm nhiều  hoa”. Dẫu cho hiện tại có chua xót, cay đắng đến đâu, nhà thơ vẫn luôn luôn nhìn về phía trước, vẫn có một niềm tin bất diệt ở tương lai. Niềm tin ấy an ủi con, giúp con đứng vững hơn trong nỗi buồn. Buổi chiều cuối năm không còn gió rét, xác xơ, nhà thơ tin rằng cha con ta “sẽ tìm ra được con đường”

b/ Bài thơ đã thắp lên ngọn lửa tình cảm  trong lòng độc giả

– Đó là sự đồng cảm xót xa trước nhưng mất mát đau thương của con người trong chiến tranh- Thấu hiểu nỗi niềm những đứa trẻ sinh ra trong thời chiến, những đứa trẻ lớn lên trong sự đổ vỡ hôn nhân của cha mẹ

– Cảm xúc trân trọng  trước tấm lòng người cha dành cho con : yêu thương, tin tưởng, hướng con đến những điều tốt đẹp trong cuộc sống để sống có ích..

– Giúp con người có niềm tin vào cuộc đời , biết hướng đến những điều tốt đẹp ở phía trước dù hiện tại có nhiều chông gai

* Nghệ thuật : thể thơ tự do, ngắt dòng linh hoạt, bộc lộ  nhiều cung bậc cảm xúc  của người cha dành cho con

– Ngôn ngữ mộc mạc giản dị

– Giọng điệu thủ thỉ  tâm tình

* Đánh giá, nhận xét:

– Ý kiến của Lưu Quang Vũ là đúng , khẳng định được đặc trưng, chức năng giá trị  của thơ ca;  Thơ không chỉ là sự đốt cháy những cảm xúc mãnh liệt trong lòng tác giả mà thắp lên ngọn lửa trong lòng người đọc, hướng con người đến Chân Thiện Mĩ.

– Ý kiến là bài học cho người sáng tác thơ, đồng thời có tác dụng định hướng cho người đọc trong quá trình tiếp nhận.

Yêu cầu đối với người sáng tác và người tiếp nhận:

+ Người sáng tác: tự bồi dưỡng, vun đắp cho mình những cảm xúc chân thành, sâu sắc.

+ Người tiếp nhận: vừa thưởng thức cái hay, cái đẹp của thơ ca; vừa đồng cảm với nỗi lòng thi sĩ, thắp lên ngọn lửa của những cảm xúc nhân văn trong lòng.