Phân tích so sánh hai nhân vật trong hai đoạn trích Một cơn giận (Thạch Lam) và Mua nhà (Nam Cao)

Đề bài: 

Trong truyện ngắn Một cơn giận (sáng tác năm 1938), Thạch Lam viết về nhân vật Thanh (một nhà văn) như sau:

 Lược một đoạn: Vào một buổi chiều mùa đông, Nhân vật tôi ( tên Thanh) ở tòa báo ra về. Anh lên phố gọi người phu xe và khi mặc cả Thanh rất khó chịu với những lời lải nhải của anh ta. Đang đi thì có một viên cảnh sát kiểm tra. Nếu phu xe bắt khách trong nội thành thì sẽ bị bắt. Anh phu xe khẽ van xin nhưng vì giận dữ nên nhân vật tôi đã trả lời đúng: đi từ phố Hàng Bún. Và anh phu xe bị bắt.

[…] Khi anh phu xe run sợ và hai người cảnh sát đã khuất đầu phố, tôi mới quay đi thong thả trên bờ hè. Cơn giận của tôi đã hết rồi. Sự hối hận dần thấm thía vào lòng tôi, tôi thấy một cái chán nản bực tức rung động trong người.

Tôi rung mình nghĩ đến số phận của anh xe khốn nạn. Ba đồng bạc phạt! Anh ta phải vay cai xe để nộp phạt; nhưng ba đồng bạc nợ ấy, bao giờ anh ta trả xong, sau những ngày nhịn đói, bị cai xe hành hạ, đánh đập vì thù hằn?

Tôi càng nghĩ đến bao nhiêu lại càng khinh bỉ tôi bấy nhiêu. Qua ô Yên Phụ, nhìn thấy những thợ thuyền tấp nập làm việc dưới ánh đèn trong những căn nhà lá lụp xụp, tôi rảo bước đi mau, hình như trông thấy tôi họ sẽ biết cái hành vi khốn nạn và nhỏ nhen đáng bỉ của tôi ban nãy.

Những ngày hôm sau thực là những ngày khổ cho tôi. Lòng hối hận không để tôi yên. Hình như có một cái gì nặng nề đè nén trên ngực làm cho tôi khó thở, và lúc nào hình ảnh anh phu xe cũng hiển hiện ra trước mắt.

Tôi nhất đinh đem tiền đến cho người xe kia để chuộc tội lỗi của mình. Đến phố hàng Bột hỏi dò những người chung quanh xưởng xe, tôi biết được anh xe bị phạt đêm hôm ấy là tên Dư, và ở trong một dãy nhà quá ngã tư Khâm Thiên.

(Trích Tuyển tập Thạch Lam[1], NXB Văn học, 2020, tr.59 – 62)

Còn Nam Cao[2] trong truyện Mua nhà (sáng tác năm 1943) viết về nhân vật tôi (một nhà văn):

 Lược một đoạn: Nhân vật tôi hối hận khi đưa những người bạn về nhà để họ chứng kiến một khung cảnh bừa bộn, túng thiếu. Trận bão tháng 9 đã làm đổ sụp cái nhà của nhân vật tôi. Sau đó tôi quyết định mua nhà của một tên cờ bạc góa vợ đang có 2 đứa con thơ với giá hời vì hắn u mê đỏ đen, bán nhà chỉ vì muốn gỡ gạc lại những gì đã mất.  Ngày tôi đến dỡ nhà, người chủ nhà nằm ườn vì thua bạc hết tiền, hắn quát con sang nhà hàng xóm nằm nhờ.

[…] Một lúc sau, chẳng biết đã gửi em cho ai được, đứa con gái lân la gần tôi, xem dỡ nhà. Tôi có dịp trông gần nó. Nó gầy ốm quá. Cổ tay, cổ chân chỉ con con. Mặt chau chau. Quần áo rách lượt thượt. Răng của nó cứ nhe ra một cách thương hại lắm. Tự nhiên tôi ngán ngẩm. Tôi thở dài một tiếng. Rồi tôi buột mồm hỏi nó:

– Từ sáng tới giờ, em đã có gì ăn chưa?

Nó không đáp, chỉ lắc đầu uể oải. Hình như nó đang bận nghĩ ngợi điều gì. Mắt nó nheo lại.[…] 

Những mè, rui đã xong rồi. Người thợ mộc bắt đầu tháo gỗ. Tiếng dùi đục kêu chan chát. Những tiếng rắn chắc vang lên, lộng óc. Tôi thấy con bé bừng mắt. Nó không nhe răng ra nữa. Đôi môi nó bụm lại. Hai má nó phình ra một chút. Cứ thế, nó chẳng nói chẳng rằng, chạy bình bịch sang nhà hàng xóm. Nó định làm gì vậy? Lòng tôi thắc mắc nỗi lo không rõ rệt. Bỗng tôi nghe một tiếng trẻ con khóc nức nở và hờ:

– Mẹ ơi!…

Tim tôi động một cái giống như bước hụt. Rồi nó đập loạng choạng. Tôi hơi lảo đảo. Bây giờ thì tôi không lẩn trốn những ý nghĩ của tôi được nữa. Tôi ác quá! Tôi ác quá! Tôi phải thú với tôi nhiều rồi… Phải, tôi ác quá, anh Kim nhỉ. Rồi đây, hối hận sẽ toả một bóng đen vào trong cái nhà mới của tôi, rộng rãi và sạch sẽ hơn cái trước.

(Trích https://www.sachhayonline.com/tua-sach/truyen-ngan-nam-cao/mua-nha/922)

Hãy viết bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) so sánh hai nhân vật trong hai đoạn trích trên.

[1] Thạch Lam (1910-1942) thường viết những truyện không có chuyện, chủ yếu khai thác thể giới nội tâm của nhân vật với những cảm xúc mong manh, mơ hồ trong cuộc sống thường ngày. Mỗi truyện của ông như một bài thơ trữ tình, giọng điệu điềm đạm nhưng chứa đựng biết bao tình cảm mến yêu chân thành và sự nhạy cảm của tác giả trước những biến thái của cảnh vật và lòng người. Văn Thạch Lam trong sáng, giản dị mà thâm trầm, sâu sắc.

[2] Nam Cao (1917-1951) trước cách mạng tập trung vào hai đề tài chính: Người trí thức nghèo và người nông dân nghèo. Ông là nhà văn có biệt tài diễn tả, phân tích tâm lí nhân vật. Nam cao là nhà văn có giọng điệu riêng: buồn thương chua chát, dửng dưng lạnh lùng mà đầy thương cảm,…

Dàn ý chi tiết

Văn học hiện thực Việt Nam trước Cách mạng không chỉ ghi lại những mảnh đời nghèo khổ mà còn đi sâu khám phá bi kịch tinh thần của người trí thức tiểu tư sản – những con người mang trong mình lương tri nhưng bị hoàn cảnh xô đẩy vào những lựa chọn đau đớn. Trong truyện ngắn Một cơn giận của Thạch Lam và Mua nhà của Nam Cao, hai nhân vật “tôi” đều là nhà văn, đều trải qua những phút giây hối hận cay đắng sau hành động của chính mình. Một người gây nên bất hạnh cho anh phu xe chỉ vì cơn nóng giận nhất thời; một người xây dựng hạnh phúc riêng trên sự khốn cùng của kẻ khác. Đặt hai nhân vật cạnh nhau, có thể thấy rõ những điểm gặp gỡ và khác biệt trong hành trình tự vấn lương tâm, qua đó làm nổi bật chiều sâu nhân đạo và phong cách riêng của mỗi nhà văn. Như Hoài Thanh từng nhận xét, văn học chân chính là “một tiếng nói của lương tâm”, và ở hai tác phẩm này, tiếng nói ấy vang lên vừa day dứt vừa ám ảnh.

* Triển khai vấn đề nghị luận

-Phân tích ngắn gọn từng nhân vật (chủ yếu là tâm trạng)

– Giống:

+Về nội dung:

. Nhân vật chính là đều là những trí thức tiểu tư sản: nhà văn

. Họ đấu tranh nội tâm trước những hành động mà họ đã gây ra. Cả hai nhân vật đều trải qua quá trình nhận thức và hối hận, day dứt lương tâm.

+ Về nghệ thuật: Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật: tập trung khắc hoạ bối cảnh và những dằn vặt, suy nghĩ của nhân vật, kết hợp phương thức tự sự và biểu cảm…

– Khác:

+ Nhân vật của Thạch Lam thể hiện sự hối hận từ lòng nhân ái và ý thức trách nhiệm với người khác. Hành động tìm kiếm người phu xe để trả lại tiền phạt là minh chứng cho sự thức tỉnh lương tri và mong muốn chuộc lỗi.

+ Nhân vật của Nam Cao lại day dứt vì cảm giác niềm hạnh phúc của bản thân trên nỗi bất hạnh của người khác. Sự ân hận khi con người phải lựa chọn cho bản thân mặc cho nó kiến người khác đau khổ, nhưng không còn cách nào khác.

– Đánh giá:

+ Thông qua 2 nhân vật, 2 tác giả khái quát đặc điểm tiêu biểu của người trí thức trong xã hội cũ: cuộc sống, hoàn cảnh khó khăn, áp lực nhưng vẫn giữ được lương tri.

+ Cả hai nhân vật đều mang lại những bài học quý giá về đạo đức và nhân cách, đồng thời phản ánh một phần hiện thực xã hội và tư tưởng nhân đạo của tác giả.

+ Thể hiện tài năng của 2 nhà văn