Phân tích tâm trạng của chủ thể trữ tình Tôi trong đoạn trích Trở lại trái tim mình (Bằng Việt)

Đề bài:

Bài thơ miêu tả tâm trạng của người đi xa lâu ngày được trở lại thành phố quê hương. Anh/ chị hãy viết đoạn văn nghị luận Phân tích tâm trạng của chủ thể trữ tình Tôi trong đoạn trích Trở lại trái tim mình (Bằng Việt)

Tôi trở lại những bờ đường mùa xuân

Cây già trắng lá

Ôi thành phố tôi yêu kỳ lạ

Cái sống như trăn trở ngày đêm

Tôi lớn lên, lo nghĩ nhiều thêm

Thành phố cũng như tôi đang lớn

Những gác xép bộn bề hy vọng

Những đầu hồi bóng nắng nhấp nhô…

Tôi trở về những ngõ quen xưa

Mỗi ngõ nhỏ giấu một lời tâm sự

Tôi trở lại những lối mòn quá khứ

Có tấm tình ta mắc nợ cha ông

(Nhịp chày sương hay tiếng trống thu không
Nét son đượm trên vòm cong mái cổ)
Tôi trở lại những lối mòn tình tự
Cánh bướm màu hạnh phúc cứ bay đôi
Tiếng ve ran những điệp khúc mùa vui…

…Ôi rất lâu rất lâu
Tôi mới lại đi một ngày thong thả
Thành phố như tim tôi êm ả
Sau rất nhiều gian lao.

(Trích Trở lại trái tim mình – Bằng Việt, Thơ tuyển 1961 – 2001, NXB Văn học, 2003)

Dàn ý chi tiết

– Sự trở về của chủ thể trữ tình Tôi với bao tâm trạng bồi hồi, xao xuyến, bâng khuâng khi được trở lại thành phố quê hương sau thời gian xa cách; với bao kỉ niệm chốn cũ ùa về (những gác xép, những ngõ quen xưa, những lối mòn…)

– Nhân vật Tôi cảm nhận Thành phố cũng như tôi đều ngày càng thay đổi, phát triển; như cách ta lớn lên và trưởng thành; từ đó bộc lộ cảm xúc trào dâng (Ôi thành phố tôi yêu kỳ lại…).

– Thành phố quê hương đã khơi gợi niềm cảm xúc của sự bình yên, thanh thản trong lòng chủ thể trữ tình cũng như những chiêm nghiệm, suy ngẫm sâu sắc trước cuộc đời.

Bài văn mẫu tham khảo

– Giới thiệu vấn đề nghị luận.
Giới thiệu bài thơ Trở lại trái tim mình của Bằng Việt; nêu hoàn cảnh trở về của chủ thể trữ tình “Tôi” sau thời gian xa cách và định hướng phân tích tâm trạng nhân vật trữ tình trong đoạn trích.

Trong hành trình sống của mỗi con người, có những cuộc trở về không chỉ là bước chân quay lại một không gian quen thuộc, mà còn là sự trở về với chính miền sâu thẳm của tâm hồn. Trở lại trái tim mình của Bằng Việt ghi lại khoảnh khắc như thế. Qua đoạn trích, hình ảnh người đi xa lâu ngày trở về thành phố quê hương đã bộc lộ một tâm trạng vừa bồi hồi, xao xuyến, vừa lắng đọng suy tư, cho thấy mối gắn bó bền chặt giữa con người với nơi đã nuôi dưỡng mình trưởng thành.

– Tâm trạng bồi hồi, xao xuyến, bâng khuâng khi trở lại thành phố quê hương.
– Sự trở về gợi lên nhiều cảm xúc đan xen: xúc động, ngỡ ngàng, thân quen.
– Những hình ảnh chốn cũ như “gác xép”, “ngõ quen xưa”, “lối mòn quá khứ” đánh thức kỉ niệm, làm hiện rõ sợi dây gắn bó sâu nặng với thành phố.
– Thành phố hiện lên không chỉ là không gian vật chất mà còn là miền ký ức, miền tâm hồn.

– Tâm trạng chiêm nghiệm khi nhận ra sự thay đổi và trưởng thành của bản thân và thành phố.
– Chủ thể trữ tình nhận ra mình đã “lớn lên, lo nghĩ nhiều thêm”.
– Thành phố cũng “đang lớn”, đang vận động, đổi thay với bao “hy vọng”.
– Cảm xúc trào dâng trong lời thốt lên “Ôi thành phố tôi yêu kỳ lạ”, thể hiện tình yêu sâu sắc và niềm tự hào thầm lặng.

– Tâm trạng thanh thản, bình yên sau những gian lao của cuộc đời.
– Thành phố khơi dậy cảm giác êm ả, an yên trong lòng người trở về.
– Sự thong thả hiếm hoi sau “rất nhiều gian lao” cho thấy chiều sâu suy ngẫm về hành trình sống và trưởng thành.
– Thành phố được cảm nhận như “trái tim”, như điểm tựa tinh thần của chủ thể trữ tình.

– Đánh giá chung.
Tâm trạng của chủ thể trữ tình “Tôi” vừa giàu cảm xúc hoài niệm, vừa thấm đẫm suy tư, thể hiện tình yêu tha thiết với thành phố quê hương và chiều sâu nhân văn trong thơ Bằng Việt.

Tâm trạng của chủ thể trữ tình “Tôi” trong đoạn trích là sự hòa quyện giữa hoài niệm và chiêm nghiệm, giữa xúc động và bình yên. Thành phố quê hương không chỉ là nơi chốn trở về, mà còn là “trái tim” giúp con người tìm lại sự êm ả sau những tháng ngày gian lao. Qua đó, thơ Bằng Việt gợi nhắc một chân lý giản dị: càng đi xa, con người càng thấm thía giá trị của nơi đã in dấu những bước trưởng thành đầu tiên.