Phân tích và đánh giá nội dung đoạn trích Khắc dấu mạn thuyền- Bảo Ninh

Đề bài: Viết bài văn nghị luận Phân tích và đánh giá nội dung đoạn trích Khắc dấu mạn thuyền- Bảo Ninh

KHẮC DẤU MẠN THUYỀN (Bảo Ninh)

Đời tôi, đi đây đó đã nhiều, nhưng lại rất hiếm dịp được thấy Hà Nội. Chỉ một lần thuở bé, rồi một lần hồi chiến tranh, và mấy năm sau này thêm đôi lần nữa. Thành thử, ở Hà Nội, ngoài hồ Hoàn Kiếm với cầu Long Biên, tôi chỉ đại khái biết một ngôi nhà là nhà ga Hàng Cỏ và một con đường là đường xe điện. Nhưng, mặc dù như vậy, mỗi khi nhắm mắt lại nhìn sâu vào những nẻo đường của ký ức, bao giờ tôi cũng thấy hiện lên, tuy rất đỗi mơ hồ, bóng dáng của Hà Nội phố xá. Cái thành phố sâu thẳm, xa lạ, chẳng chút thân thuộc ấy, từ lâu lắm rồi đã lẳng lặng ăn vào đời tôi như là một trong những miền đất thân yêu nhất, dẫu rằng đấy là một tình thân yêu tưởng như không đâu, một duyên nợ hầu như vô cớ. Không hẳn là một nỗi niềm mà chỉ là bâng quơ một cảm giác, không thành một câu chuyện mà chỉ như là một nốt sầu còn vương lại của thời trai trẻ chiến tranh, một thời tuổi trẻ đã hoàn toàn mai một nhưng dư âm vọng suốt đời. Như tiếng mưa rơi. Như tiếng gió lùa. Như tiếng lá rụng. Mà không bao giờ quên.
Từ bấy tới nay, thời gian mất đi đã hai chục năm tròn. Hà Nội thuở đó với Hà Nội bây giờ có lẽ đã như là một trời một vực.
Ngày ấy, từ mặt trận Quảng Trị, tôi lái xe đưa chỉ huy sư đoàn ra họp Bộ tư lệnh đang đóng ở rìa thủ đô. Khi chúng tôi ra tới nơi, thành phố đang ngất trời bom đạn. Đây thực sự là cuộc đụng đầu sống mái, một trận quyết chiến vì lẽ mất còn. Giữa huống cảnh chung nước sôi lửa bỏng như thế, chẳng dám màng gì một chuyến về quê, tôi chỉ xin được rảo vào phố để rải non chục lá thư của anh em đồng đội người Hà Nội đã gửi gắm. Tôi muốn trao thư tận tay các gia đình, để có thể nhận được ngay hồi âm mang ngược vào đơn vị cho lính ta sướng. Lựa ngày Nô-en, cấp trên thuận cho tranh thủ. Hạn đến 0 giờ phải trở về trình diện.
Tôi vào thành phố, dưới mưa chiều. Mưa phùn mùa đông buồn bã. Mái nhà, lòng đường, vòm cây một mầu thẫm ướt. Xe cộ phóng rất nhanh, người đi bộ gấp bước.
Mặc dù không biết phố nào vào với phố nào, lại ôm trong mình những chín lá thư, nhưng thoạt đầu tôi nghĩ không việc gì phải lo. Chỉ cần hỏi tới một địa chỉ, rồi từ đấy lần lượt nhờ người ở địa chỉ trước đưa mình đến địa chỉ sau. Không dè, rốt cuộc, cả chín lá thư tôi đều phải lùa vào phòng qua khe cửa. Ngày hôm ấy, dường như cả Hà Nội đã khoá trái cửa, bỏ nhà đấy mà đi.
Xong được lá thư chót, trời đã tối sầm. Phố dài vắng ngắt ngâm mình trong mưa, tù mù những vùng đèn đường. Tôi hỏi được về Vọng. Một anh dân phòng diện ủng, vận áo tơi bạt, tận tình dẫn tôi đi một đoạn khá xa đường. Đến ngã ba nọ, trước khi chia tay, anh chỉ xuống cặp ray đường tầu điện chạy sát vỉa hè và bảo tôi cứ bám theo đó mà đi là đến.
Sụp mũ cối xuống, dựng cổ áo lên, tôi lần sâu vào trong màn mưa phùn mờ mỏng dưới trời đêm lạnh buốt. Hai vệt ray loáng ướt, chẳng khác nào một lối mòn độc đạo xuyên qua rừng rậm nhà cửa tối đen. Thành phố chiến tranh như bên bờ vực, hun hút hoang vắng. Tôi cắm cúi bước, thui thủi, tê dại. Thăm thẳm nối nhau những chặng đường khuya không ánh sáng đèn, không một bóng bộ hành, không bóng một hàng quán. Hơi thở lạnh ngắt của đêm mưa ngấm vào tận cái dạ dày tôi trống rỗng. Các khớp xương cóng nhức cứng đơ như đang rời cả ra và rơi rụng. Cơn sốt âm ỉ từ chiến trường dâng lên dọc sống lưng, tôi sởn gai ốc, và không ngớt rùng mình. Đầu óc chậm chạp chung chiêng, đầu gối những muốn khuỵu xuống. Đi chưa được mấy đường, tôi đã bắt đầu đếm bước. Màn đêm ướt át như đông lại. Không nhìn thấy gì trước mắt, suýt nữa thì tôi đã xô người tới va mặt vào một cái đầu tầu điện đen ngòm đậu chết cứng giữa lòng đường.
Chuệnh choạng, tôi rẽ lên vỉa hè, rồi lảo đảo tấp vào dưới mái hiên một ngôi nhà. Răng va lập cập trong miệng, tôi tựa lưng vào cánh cửa đóng chặt, rồi từ từ trượt người xuống, ngồi phệt lên cái bậc tam cấp ướt đẫm hơi mưa và lạnh như một cây nước đá. Rét mướt buốt tim, tôi rên hừ hừ và rồi cũng không rên nổi nữa. Cũng không sao ghìm lại được cơn run, cứ run bắn lên, run cầm cập. Thân nhiệt của mình lúc này có lẽ chỉ còn bằng với người đang ngắc ngoải, cái đầu đã tê cóng của tôi lờ đờ nghĩ, không khéo mà khốn đến nơi rồi, không khéo mà là một cơn ác tính. Những người bị sốt rét ác tính nằm chết trên võng giữa rừng sâu, còn mình thì chết ngồi, chắc thế, và sẽ hoá thành tảng đá co ro trước cửa nhà người ta.
Trên đầu tôi, mái tôn rách nát run bần bật. Dưới vẫn mưa gió. Gió phả mưa vào tận thềm. Đã ướt lại ướt thêm một lượt nữa, tôi thở hắt, mặt mày xây xầm. Biết là cần phải dốc toàn lực bình sinh mà đứng dậy và bước đi, song hết rồi, nghị lực đã tê bại. Sinh lực xuống nhanh như mực nước trong một cái bình bị đập vỡ đáy, sự sống trong tôi xoay tròn một vòng và từ từ, lặng lẽ lật nghiêng. Đúng khi đó, sau lưng tôi, cửa kẹt mở. Tôi nghe thấy nhưng mà không ý thức được tiếng động ấy. Cơn choáng ngất gần như là một nỗi yếu mềm, một sự buông lơi, như thể một tiếng thở phào, nhẹ nhàng ru tôi ra khỏi tôi…

Dàn ý Phân tích và đánh giá nội dung đoạn trích Khắc dấu mạn thuyền- Bảo Ninh

Mở bài

• Giới thiệu bối cảnh đoạn trích: một chuyến về Hà Nội trong chiều đông lạnh giá.
• Nêu nhân vật chính: người lính từ mặt trận Quảng Trị.
• Gợi khái quát nội dung chính: hành động trao thư cho đồng đội giữa không gian lạnh lẽo Hà Nội.
• Định hướng cảm nhận: từ hình ảnh người lính để cảm nhận vẻ đẹp tâm hồn và thông điệp nhân văn của tác phẩm.

Chiến tranh qua đi, những người lính không chỉ để lại sau lưng bom đạn mà còn mang theo biết bao ký ức thấm đẫm tình người. Đoạn trích kể về chuyến trở về Hà Nội của một người lính từ mặt trận Quảng Trị đã ghi dấu trong lòng người đọc bởi vẻ đẹp bình dị mà sâu sắc. Qua câu chuyện nhỏ, ta thấy được tình đồng đội gắn bó, lòng nhiệt thành thầm lặng và cả vẻ đẹp lặng lẽ của Hà Nội trong một chiều đông mưa phùn.

Thân bài

* Tóm tắt đoạn trích:

Nhân vật “tôi” – một người lính – có dịp đưa cán bộ ra Hà Nội công tác. Anh tranh thủ vào phố để chuyển giúp đồng đội mấy bức thư gửi cho gia đình. Không quen đường, lại gặp trời mưa phùn, anh vẫn cố gắng hoàn thành việc trao thư. Đến bức cuối cùng thì trời sập tối, cái lạnh khiến cơn sốt quay trở lại và anh ngất xỉu ngay trên hè phố Hà Nội.

* Hình ảnh Hà Nội hiện lên qua đoạn trích:

Không phải là Hà Nội ồn ào, sôi động thường thấy, Hà Nội chiều đông hiện lên thật lặng lẽ và buồn bã. Mưa phùn giăng giăng, mái nhà, vòm cây phủ màu thẫm ướt, xe cộ lướt nhanh, người đi bộ vội vã. Không gian im lìm, tĩnh mịch như thể “cả Hà Nội đã khóa trái cửa, bỏ nhà mà đi”. Cảnh vật gợi cảm giác cô đơn, lạnh lẽo, tạo nên một nền xám trầm cho hình ảnh người lính nổi bật lên đầy xúc động.

* Phân tích nhân vật người lính:

Anh là người từng trải qua chiến trường ác liệt, nhưng lại rất hiếm có dịp về Hà Nội. Trong lần ghé phố, anh không nghĩ đến bản thân, không tranh thủ thăm nhà, mà chỉ xin vào phố để chuyển thư cho đồng đội. Anh muốn tự tay trao thư để có thể mang được hồi âm về đơn vị – một việc làm đầy tình nghĩa.

Dù không quen đường, dù trời mưa gió và rét buốt, anh vẫn ung dung đi khắp phố, không nề hà khó khăn. Sự tận tâm ấy khiến hình ảnh người lính trở nên cao đẹp và đáng kính trọng. Cuối cùng, chính lòng tận tụy khiến anh ngã gục trên vỉa hè – một cái ngất đầy tính biểu tượng cho sự hy sinh âm thầm của người lính.

* Đánh giá nghệ thuật đoạn trích:

Đoạn trích được kể bằng điểm nhìn của nhân vật “tôi”, tạo cảm giác gần gũi và chân thực. Tác giả xây dựng tình huống truyện đơn giản mà đầy sức gợi, giúp bộc lộ phẩm chất nhân vật một cách tự nhiên. Bút pháp tinh tế, giàu cảm xúc; cảnh và người hòa quyện làm nên một truyện ngắn giàu chất thơ, đọng lại trong lòng người đọc lâu dài.

* Cảm nhận và thông điệp:

Qua nhân vật người lính, tác giả nhắn gửi một thông điệp đẹp: sống có trách nhiệm, nhiệt tình và biết hi sinh vì người khác luôn là điều đáng quý. Giữa cuộc sống bộn bề, điều làm nên giá trị con người không nằm ở những điều to lớn, mà chính là những hành động thầm lặng, xuất phát từ trái tim nhân hậu.

Kết bài

• Khẳng định vẻ đẹp nhân vật người lính: giản dị, đầy trách nhiệm và giàu tình người.
• Đánh giá khái quát đoạn trích về nghệ thuật và chiều sâu cảm xúc.
• Nêu cảm xúc cá nhân: xúc động, trân trọng và học được bài học sống đẹp từ hình ảnh người lính ấy.

Đoạn trích đã khắc họa thành công vẻ đẹp của người lính trong thời bình – bình dị mà cao cả, thầm lặng mà sâu sắc. Đồng thời, nó cũng gợi lại trong lòng người đọc một Hà Nội mưa phùn vắng vẻ, đủ để làm bật lên ánh sáng ấm áp của lòng người. Qua câu chuyện ấy, ta thêm tin rằng: điều tử tế, dù nhỏ bé, cũng đủ sưởi ấm cả những ngày đông buốt giá.