Phân tích và đánh giá nội dung và nghệ thuật bài thơ Đợi mưa trên đảo sinh tồn của Trần Đăng Khoa

Đề bài: Anh/chị hãy viết bài văn (khoảng 600 chữ) Phân tích và đánh giá nội dung và nghệ thuật bài thơ Đợi mưa trên đảo sinh tồn của Trần Đăng Khoa.

Chúng tôi ngồi trên đảo Sinh Tồn
Bóng đen sẫm như gốc cây khô cháy
Mắt đăm đăm nhìn về nơi ấy
Nơi cơn mưa thăm thẳm xa khơi
Ánh chớp xanh lấp loáng phía chân trời…

Ôi ước gì được thấy mưa rơi
Mặt chúng tôi ngửa lên như đất
Những màu mây sẽ thôi không héo quắt
Đá san hô sẽ nảy cỏ xanh lên
Đảo xa khơi sẽ hóa đất liền
Chúng tôi không cạo đầu, để tóc lên như cỏ
Rồi kháo nhau
Bữa tiệc linh đình bày toàn nước ngọt
Ôi ước gì được thấy mưa rơi
Cơn mưa lớn vẫn rập rình ngoài biển
Ánh chớp xanh vẫn lấp loáng phía chân trời…
Ôi ước gì được thấy mưa rơi
Chúng tôi sẽ trụi trần, nhảy choi choi trên mặt cát
Giãy giụa tơi bời trên mặt cát
Như con cá rô rạch nước đón mưa rào
Úp miệng vào tay, chúng tôi sẽ cùng gào
Như ếch nhái uôm uôm khắp đảo
Mưa đi! Mưa đi! Mưa cho táo bạo
Mưa như chưa bao giờ mưa, sấm sét đùng đùng
Nhưng làm sao mưa cứ ngại ngùng
Chập chờn bay phía xa khơi…

Chúng tôi ngồi ôm súng đợi mưa rơi
Lòng thắc thỏm niềm vui không nói hết
Mưa đi! Mưa đi! Mưa cho mãnh liệt
Mưa lèm nhèm, chúng tôi chẳng thích đâu
Nhưng không có mưa rào thì cứ mưa ngâu
Hay mưa bụi… mưa li ti… cũng được
Mặt chúng tôi ngửa lên hứng nước

Một giọt nhỏ thôi, cát cũng dịu đi nhiều
Ôi hòn đảo Sinh Tồn, hòn đảo thân yêu
Dẫu chẳng có mưa, chúng tôi vẫn sinh tồn trên mặt đảo
Đảo vẫn sinh tồn trên đại dương đầy gió bão
Chúng tôi như hòn đá ngàn năm, trong đập nhịp tim người
Như đá vững bền, như đá tốt tươi…

Mưa vẫn dăng màn lộng lẫy phía xa khơi
Mưa yểu điệu như một nàng công chúa
Dù mưa chẳng bao giờ đến nữa
Thì xin cứ hiện lên thăm thẳm cuối chân trời
Để bao giờ cánh lính chúng tôi
Cũng có một niềm vui đón đợi…

Đảo Sinh Tồn, quần đảo Trường Sa
Mùa khô 1981

(Đợi mưa trên đảo sinh tồn, Trần Đăng Khoa, Bên cửa sổ máy bay, NXB Tác phẩm mới, 1985)

Chú thích:

Tiểu sử

– Trần Đăng Khoa sinh ngày 24 tháng 4 năm 1958.

– Quê làng Trực Trì, xã Quốc Tuấn, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương.

– Là một nhà thơ, nhà báo, biên tập viên Tạp chí Văn nghệ Quân đội, hội viên của Hội Nhà văn Việt Nam.

– Hiện nay, ông giữ chức Phó Bí thư Đảng ủy Đài Tiếng nói Việt Nam.

Sự nghiệp văn học

Nhà thơ Trần Đăng Khoa bắt đầu sáng tác từ rất sớm, năm 8 tuổi ông đã có một số sáng tác được in trên báo.

Tác phẩm

– Từ góc sân nhà em, 1968.

– Góc sân và khoảng trời, tập thơ, 1968, tái bản khoảng 30 lần, được dịch và xuất bản tại nhiều nước trên toàn thế giới

– Bên cửa sổ máy bay, tập thơ, 1986.

– Bài “Thơ tình người lính biển” đã được Hoàng Hiệp phổ nhạc…

Giải thưởng

– Giải thưởng thơ của báo Thiếu niên Tiền phong các năm 1968, 1969, 19711

– Giải nhất báo Văn nghệ năm 1982

– Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật năm 2001.

Phong cách sáng tác

Trần Đăng Khoa là một trong những cây bút tài hoa trước năm 1975. Các sáng tác của ông đã đem lại dấu ấn sâu đậm trong trái tim người yêu văn chương, với bức tranh phong cảnh quê hương, thiên nhiên đã ánh lên vẻ đẹp giàu sức sống, sinh động, thể hiện cảm xúc chân tình của người con đã trải qua nhưng nốt thăng trầm với đất nước.

Dàn ý chi tiết 

Mở bài

– Giới thiệu tác giả Trần Đăng Khoa và bài thơ “Đợi mưa trên đảo Sinh Tồn”
– Khái quát hoàn cảnh sáng tác bài thơ: bài thơ được sáng tác trong những năm kháng chiến chống Mỹ, khi tác giả là lính trẻ trên đảo Sinh Tồn, nơi thiếu nước sinh hoạt trầm trọng.
Nêu chủ đề chính của bài thơ: ca ngợi tinh thần lạc quan, niềm tin vào cuộc sống và ý chí kiên cường của người lính đảo trước khó khăn, thử thách.

Thân bài

Khát vọng mong chờ mưa:
– Hình ảnh đảo Sinh Tồn hiện lên trong nắng hạn: “cháy rụt”, “nứt nẻ”, “không một giọt nước”, “từng hòn sỏi cũng bỏng rát”.
Tâm trạng của người lính: “khát khao”, “mong mỏi”, “ngóng đợi” từng giọt mưa.
– Hình ảnh ẩn dụ so sánh: “mưa như muối”, “mưa như châu báu”, thể hiện giá trị quý giá của nước trong hoàn cảnh thiếu thốn.
2. Niềm tin và ý chí kiên cường:
Dù không có mưa, người lính vẫn giữ niềm tin vào cuộc sống: “dẫu chẳng có mưa, chúng tôi vẫn sinh tồn”.
Hình ảnh “đảo vẫn sinh tồn”, “chúng tôi như hòn đá ngàn năm” thể hiện sức sống mãnh liệt, ý chí kiên cường của người lính.
Lòng yêu nước, ý thức trách nhiệm được thể hiện qua hình ảnh “như đá vững bền, như đá tốt tươi”, “giữ vững đảo tiền tiêu”.
3. Khát vọng về hòa bình:
– Hình ảnh “cánh chim báo tin vui” mang đến niềm hy vọng về hòa bình.
– Niềm khao khát được trở về quê hương, được sum họp với gia đình.

III. Kết bài

Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ

– Nội dung: thể hiện tinh thần lạc quan, niềm tin vào cuộc sống và ý chí kiên cường của người lính đảo trước khó khăn, thử thách.
Nghệ thuật: sử dụng hình ảnh ẩn dụ, so sánh độc đáo, ngôn ngữ giản dị, mộc mạc mà giàu sức gợi.
–  Bài thơ là tiếng nói chung của những người lính đảo trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, đồng thời là bài ca về lòng yêu nước, ý chí kiên cường và niềm tin vào cuộc sống của con người Việt Nam. – Có những sáng tạo về ý tưởng hoặc có sự độc đáo về diễn đạt.

Bài văn mẫu tham khảo

Nhắc đến Trần Đăng Khoa, người yêu thơ Việt không thể quên hình ảnh một “thần đồng thi ca” với Góc sân và khoảng trời đầy hồn nhiên, trong trẻo. Nhưng khi đến với Đợi mưa trên đảo Sinh Tồn, ta bắt gặp một Trần Đăng Khoa trưởng thành với chiều sâu của người lính biển thấm đẫm trong từng câu chữ. Bài thơ được sáng tác năm 1981 tại đảo Sinh Tồn – một trong những hòn đảo tiền tiêu của Tổ quốc trong quần đảo Trường Sa. Trong hoàn cảnh khắc nghiệt, thiếu nước sinh hoạt trầm trọng, bài thơ trở thành tiếng lòng da diết của những người lính đảo đang khát mưa, khát sự sống, khát hy vọng, nhưng đằng sau tất cả là một ý chí kiên cường “như đá vững bền”.

Ngay từ những câu thơ đầu, hình ảnh người lính hiện lên trong cảnh nắng hạn mênh mông:
“Chúng tôi ngồi trên đảo Sinh Tồn
Bóng đen sẫm như gốc cây khô cháy
Mắt đăm đăm nhìn về nơi ấy
Nơi cơn mưa thăm thẳm xa khơi
Ánh chớp xanh lấp loáng phía chân trời…”
Không gian khô hạn như thiêu đốt, làm “bóng đen sẫm” của người lính trở nên hao gầy như “gốc cây khô cháy”. Ánh nhìn “đăm đăm” gợi tâm trạng khao khát đến cháy bỏng. “Cơn mưa thăm thẳm xa khơi” trở thành biểu tượng của sự sống, của hi vọng. Ánh chớp xanh nơi chân trời không chỉ báo hiệu một cơn mưa có thể đến, mà còn lóe lên như ánh sáng của niềm tin trong trái tim người lính.

Khát vọng mưa được nhà thơ mở rộng thành một giấc mơ đẹp, dạt dào sức sống:
“Ôi ước gì được thấy mưa rơi
Mặt chúng tôi ngửa lên như đất
Những màu mây sẽ thôi không héo quắt
Đá san hô sẽ nảy cỏ xanh lên
Đảo xa khơi sẽ hóa đất liền…”
Ở đây, người lính không chỉ khát những giọt nước vật chất, mà còn mơ về sự hồi sinh. Hình ảnh “mặt ngửa lên như đất” rất độc đáo, diễn tả con người như hòa làm một với thiên nhiên khô hạn, đợi mưa như đất đợi nước. Mưa trở thành sức mạnh hồi sinh, biến “đá san hô” nảy “cỏ xanh” và “đảo xa khơi” như gần lại, ấm áp tình người.

Khát vọng mưa còn khiến các chiến sĩ tưởng tượng về một “bữa tiệc toàn nước ngọt”, rồi reo vui “nhảy choi choi trên mặt cát”, “giãy giụa tơi bời… như cá rô rạch nước đón mưa rào”. Những hình ảnh so sánh gần gũi, đáng yêu đã khắc họa niềm vui sống mãnh liệt của người lính biển, thể hiện tinh thần lạc quan ngay trong gian khổ. Điệp khúc “Ôi ước gì được thấy mưa rơi” xuất hiện nhiều lần như tiếng kêu khẩn thiết nhưng cũng đầy hi vọng.

Dù mưa vẫn “rập rình ngoài biển”, “chập chờn bay phía xa khơi”, khát vọng vẫn chưa thành hiện thực. Song tinh thần người lính không vì thế mà gục ngã:
“Dẫu chẳng có mưa, chúng tôi vẫn sinh tồn trên mặt đảo
Đảo vẫn sinh tồn trên đại dương đầy gió bão
Chúng tôi như hòn đá ngàn năm, trong đập nhịp tim người
Như đá vững bền, như đá tốt tươi…”
Hình ảnh “hòn đá ngàn năm” chứa đựng sức mạnh ý chí thép. Họ cứng cỏi như đá nhưng vẫn “đập nhịp tim người” – điều đó cho thấy bên trong sự kiên cường là trái tim biết rung động, yêu thương Tổ quốc, yêu đồng đội và yêu cuộc sống.

Ở khổ thơ cuối, dù mưa “yểu điệu như một nàng công chúa” và “chẳng bao giờ đến nữa”, những người lính vẫn muốn giữ hình ảnh ấy như một “niềm vui đón đợi”:
“Dù mưa chẳng bao giờ đến nữa
Thì xin cứ hiện lên thăm thẳm cuối chân trời
Để bao giờ cánh lính chúng tôi
Cũng có một niềm vui đón đợi…”
Niềm tin vào mưa cũng chính là niềm tin vào cuộc đời, vào sự hồi sinh của Tổ quốc. Mưa đã trở thành biểu tượng của sự sống – hy vọng – hòa bình. Đợi mưa là đợi ngày non sông thống nhất và cuộc đời người lính nở hoa hạnh phúc.

Về nghệ thuật, bài thơ giàu hình ảnh sáng tạo, có nhiều so sánh độc đáo (“mặt ngửa lên như đất”, “như cá rô rạch nước”…). Nhịp thơ khi chậm rãi suy tư, khi sôi nổi, sảng khoái, tạo nên nhịp điệu cảm xúc phong phú. Ngôn từ giản dị nhưng giàu sức gợi, mang đậm hơi thở đời sống chiến sĩ hải quân.

Đợi mưa trên đảo Sinh Tồn không chỉ là tiếng thơ của một người lính trẻ trong nắng khát Trường Sa, mà còn là khúc ca về sức sống Việt Nam. Dù gian khổ, họ vẫn lạc quan. Dù khô hạn, họ vẫn tin mưa đến. Dù sóng gió, họ vẫn kiên cường.

Bài thơ như một lời nhắc nhở rằng: khi trái tim còn biết đợi chờ điều tốt đẹp, con người sẽ luôn có sức mạnh để sinh tồn, để đứng vững như “đá vững bền” giữa những giông bão cuộc đời.