Phân tích vẻ đẹp của cấu tứ và hình ảnh trong bài thơ Hoa mướp vàng

Đề bài: Viết đoạn văn nghị luận (khoảng 200 chữ) Phân tích vẻ đẹp của cấu tứ và hình ảnh trong bài thơ Hoa mướp vàng

HOA MƯỚP VÀNG

(Tô Thi Vân)

Áo nâu nón lá

Chiếc áo khoác vai

Ông lão xòe tay

Hoa mướp bay vàng chiều thu lặng

Xôn xao những cánh bèo

Mắt ông lão không chớp

Đấu cước trên tay quay vòng

Ngọn trúc vút lên

Những cánh vàng tả tơi rụng xuống

Sóng lan vòng hoảng hốt một chùm tăm

Mắt mùa thu xa xăm

Cành tre ngơ ngác gió

Bước chân êm cọng cỏ

Ông lão lầm lũi đi

Ông ơi! Ông về đâu?

Hoa mướp vàng đã nát

Ông ơi! Làng ông đâu?

Tiếng ếch giờ đã khác

                                  1993 (Tuyển tập thơ Việt Nam 1975 – 2000, tập III, NXB Hội Nhà văn, 2001, tr. 707 – 708)

Dàn ý chi tiết

1. Mở bài

• Giới thiệu tác giả Tô Thi Vân và bài thơ Hoa mướp vàng.
• Dẫn vào vấn đề: phân tích cấu tứ và hệ thống hình ảnh của bài thơ để thấy được vẻ đẹp nghệ thuật.

Giữa những bài thơ viết về nỗi buồn thầm lặng của làng quê sau đổi thay, Hoa mướp vàng của Tô Thi Vân hiện lên như một lát cắt mong manh mà thấm sâu. Chỉ bằng vài khổ thơ ngắn, tác giả dựng được một không gian thu se lạnh, nơi hình bóng một ông lão, một ngọn trúc, một chùm hoa mướp rơi… đều thấm đượm cảm giác mất mát mơ hồ. Điều làm nên sức ám ảnh của bài thơ nằm ở cách tổ chức cấu tứ tinh vi – đặt cái còn cạnh cái mất, cái động chen vào cái tĩnh – cùng hệ thống hình ảnh giản dị mà gợi buồn, khiến mỗi câu thơ như một nhịp thở chậm, đưa người đọc bước vào miền hoài cảm “vàng lặng chiều thu”.

2. Thân bài

Luận điểm 1: Cấu tứ được tổ chức theo mối quan hệ còn – mất, động – tĩnh

• Cái tĩnh: thể hiện từ chiều thu lặng, rồi đến sự lặng trong hồn người, gợi cảm giác trầm mặc, tĩnh lặng.
• Cái động: xuất hiện qua hành động của ông lão, hoa mướp bay, cánh bèo xôn xao, đấu cước quay vòng, bước chân trên cọng cỏ.
• Sự đối lập giữa động và tĩnh, còn và mất tạo nhịp điệu đặc biệt, vừa sống động vừa thoáng buồn, gợi cảm giác mất mát, thời gian trôi đi.

Luận điểm 2: Hình ảnh biểu cảm và giàu sức gợi

• Hoa mướp vàng: từ bay trong tay ông lão → tả tơi rụng xuống → đã nát. Biểu hiện cho sự tan biến, mất mát, vòng tuần hoàn của đời sống.
• Ông lão: xuất hiện sinh động trong ba đoạn đầu, làm trung tâm hành động; sang đoạn cuối chỉ còn trong tiếng gọi, câu hỏi → tượng trưng cho sự mất mát, trống vắng.
• Các chi tiết thiên nhiên và đời sống: cành tre, ngọn trúc, cánh bèo, tiếng ếch… được chọn lọc tỉ mỉ, tăng cảm giác sinh động nhưng cũng nhấn mạnh sự mong manh, chóng qua.

Luận điểm 3: Hiệu quả nghệ thuật

• Cấu tứ và hình ảnh phối hợp nhịp nhàng tạo cảm xúc vừa trầm lắng, vừa xúc động.
• Gợi liên tưởng đến sự hữu hạn của thời gian, của đời người, và nét đẹp trong việc ghi nhận những khoảnh khắc bình dị mà quý giá.
• Hình ảnh cụ thể và biến đổi dần của hoa mướp và ông lão khiến bài thơ vừa mang tính hình tượng vừa giàu triết lý, tạo ấn tượng sâu sắc cho người đọc.

3. Kết bài

• Khẳng định: cấu tứ đối lập động – tĩnh, còn – mất cùng hệ thống hình ảnh giàu biểu cảm là yếu tố quan trọng làm nên vẻ đẹp nghệ thuật và chiều sâu cảm xúc của Hoa mướp vàng.
• Bài thơ không chỉ miêu tả hiện thực mà còn gợi suy ngẫm về thời gian, sự tồn tại và những giá trị giản dị của đời sống.

Hoa mướp vàng không chỉ là câu chuyện về một buổi chiều, một ông lão hay vài cánh hoa rơi; đó là bản nhạc nhẹ về sự phai tàn và về những điều tưởng như bền bỉ nhưng vẫn có thể tan biến trong nháy mắt. Cấu tứ đối lập động – tĩnh, còn – mất mở ra chiều sâu suy tưởng, để hệ thống hình ảnh — hoa mướp rụng tả tơi, cành tre ngơ ngác gió, tiếng ếch “giờ đã khác” — tự nói lên nỗi buồn thời gian. Bài thơ vì thế vượt khỏi một bức tranh thu cụ thể để trở thành lời nhắc về sự hữu hạn của đời người, về những làng quê đang lùi dần vào ký ức. Có lẽ chính vẻ đẹp mong manh của những “cánh vàng” ấy đã khiến bài thơ ở lại lâu trong lòng người đọc, như chút nắng cuối chiều còn vương trên hàng rào mướp một thu xưa khó gọi thành tên.