NLVH về quan điểm: “Tác phẩm nghệ thuật đích thực bao giờ cũng là một phát minh về hình thức và là một khám phá về nội dung”

Đề bài: Nhà văn Nga Lê-ô-nôp khẳng định: “Tác phẩm nghệ thuật đích thực bao giờ cũng là một phát minh về hình thức và là một khám phá về nội dung”
Em hiểu ý kiến trên như thế nào? Bằng trải nhiệm văn học của mình hãy làm sáng tỏ ý kiến trên.

 

Đề bài : Có ý kiến cho rằng “Cái đẹp của nghệ thuật bắt nguồn từ đời sống, nhưng quan trọng và trực tiếp hơn cả là cái đẹp trong chính người nghệ sĩ”.

Giải thích

– “Cái đẹp của nghệ thuật bắt nguồn từ đời sống” : Cuộc sống là nơi bắt đầu và đi đến của văn chương. Hơn bất cứ một loại hình nghệ thuật nào, văn chương bắt rễ từ mảnh đất cuộc sống và đơm những quả ngọt – cái đẹp của nghệ thuật.

– “Người nghệ sĩ” : là chủ thể hoạt động nghệ thuật, sáng tạo ra tác phẩm bằng ngôn từ, là người đặt nền móng tư tưởng và nghệ thuật cho tác phẩm.

– “Cái đẹp trong chính người nghệ sĩ” là cái đẹp thiên lương của người làm nghề, trong đó có tâm huyết, quan điểm, tư tưởng và cả tài năng của người chắp bút.

=> Đề cập đến vấn đề tiếp nhận văn học => Đề cao vai trò của tác giả trong quá trình tiếp nhận văn học.

Bàn luận

– Giống như cây xanh ngoài kia hút màu từ đất mẹ, tác phẩm văn học phải bám rễ sâu chắc vào mảnh đất cuộc đời để tỏa ra những tán lá rộng, góp phần làm cho cuộc sống tốt đẹp hơn. Hiện thực là mảnh đất sống của văn học chương, chất mật làm nên tính chân thật, tự nhiên, đúng đắn. Sáng tạo nghệ thuật chính là quá trình hao tổn của người nghệ sĩ hàng quặng chữ cùng chất xám, nếu những câu chữ ấy sáo rỗng, đang muốn bay lên không trung thì không đáng để được công nhận.  Suy cho cùng “Văn chương có hai loại, đáng thờ và không đáng thờ”. Văn chương đáng thờ chính là văn chương vì cuộc sống mà tồn tại, vì hiện thực mà cất lên tiếng nói, vì con người. Quay lưng lại với cuộc sống, mải mê với chuyện đúc chữ, luyện câu, mọi giá trị văn chương đều chỉ là kĩ xảo, vờn vẽ. Thế nên Standal đã viết rằng : “Văn học là tấm gương phản chiếu đời sống xã hội”.

– Cái đẹp trong người nghệ sĩ trước hết là thái độ và thiên lương với nghề viết. Lao động nghệ thuật là quá trình lao động nhọc nhằn, người viết như người thợ “mò kim đáy biển”, người đào vàng đãi ngọc. Hơn bất cứ một loại hình nghệ thuật, văn chương có những quy phạm và quy luật không hề dễ thở cho bất kì người nghệ sĩ nào, chính vì lẽ đó, yêu cầu về tâm huyết với văn chương là một yêu cầu tất yếu. Người viết là diễn giả trình bày cho những đọc giả lắng nghe, những gì họ nói, viết, truyền đạt đều phải xuất phát từ cái tâm. Nguyễn Du từng viết “Chữ tâm kia mới bằng 3 chữ tài”. Trong nghệ thuật văn chương, người sáng tạo nghệ thuật phải tâm huyết, công phu và tự ý thức trách nhiệm với “những đứa con tinh thần” của chính bản thân. Đối với Nam Cao : “Sự cẩu thả trong bất cứ nghề gì cũng là sự bất lương rồi. Nhưng sự cẩu thả trong văn chương thì thật là đê tiện”. Phải viết cho người như viết cho mình, viết cho người đọc cũng cảm nhận được ngọn lửa của văn học rực cháy trong từng câu chữ, có thể câu từ chưa thể những “áng văn kim cổ” nhưng nó thấm đậm tình người.

– Cái đẹp trong người nghệ sĩ còn là tài năng. Trên một mảnh đất bỏ trống, đi những đường cày thế nào, và sau cùng thành quả ra sao đều tùy thuộc vào tài nghệ của người nông dân. Tương tư như vậy, một tác phẩm đạt đến mức độ nghệ thuật nào phần lớn phụ thuộc vào tài năng của tác giả. Tài năng của nghệ sĩ được đánh giá đa phương diện, có thể kể đến tài năng sử dụng ngôn từ. Để xây được một căn nhà thì cần có bản phác thảo, chi tiết được thể hiện bằng “từ ngữ”, để làm nên một tác phẩm nhà văn phải có vốn từ đủ để hoàn thành nó. Vì vốn dĩ, ngôn từ là phương tiện để nhà văn truyền tải đến người đọc.

– Cái đẹp trong người nghệ sĩ là sự sâu sắc nhân sinh quan, là phong cách riêng. (thành thực với cuộc đời). Cái tài hơn người của một nhà văn trước hết là con mắt riêng nhìn cuộc đời, ấy cũng là cái sâu sắc của một người nghệ sĩ. Ra-xun Gam-ra-top nói rằng : “Đừng nói hãy cho tôi một đề tài, mà hãy nói cho tôi một đôi mắt”. Những người bình thường nhìn ánh nắng mặt trời thật gay gắt, những “nghệ sĩ” thấy chúng đang nhảy nhót trên nền gạch, nhưng “nhảy nhót” thế nào? Ấy lại là cảm quan riêng của mỗi người. Nghệ sĩ phải biết rung động trước cuộc đời để làm nên nghệ thuật, nhưng nếu nghệ thuật “không có tiếng nói tiêng” thì “tác phẩm sẽ chết”. Chính tác giả phải là người có ý thức sâu sắc nhất về mối liên hệ giữa “nghệ thuật” với hiện thực, đó là hai điều không được phép tách rời. Bằng không, cả một công trình đồ sộ, nhưng sáo rỗng, vô thực thì cũng chỉ là những con chữ có xác không hồn. Có thể nói, cái đẹp trong người nghệ sĩ là làm sao dung tài năng của bản thân để mang vào đời sống vào tác phẩm.

– Người tiếp nhận “cái đẹp của văn chương” và sâu sắc hơn là “cái đẹp trong người nghệ sĩ” chính là độc giả. Vốn dĩ, cái đẹp là một phạm trù rộng lớn, cũng là một khái niệm mang sự tương đối, độc giả là người định nghĩa cái đẹp nhưng đồng thời cũng cần phải tỉnh táo với cái đẹp. Người đọc thông minh sẽ biết xem xét từ nhiều khía  cạnh, như cầm trên tay một khối rubik, cần phải xoay qua lại để để khám phá được nhiều điều mới lạ. Người nghệ sĩ sẽ trao cho người đọc chiếc chìa khóa vàng để mở cánh cổng đi vào tác phẩm, đi được đến đâu sẽ phụ thuộc hoàn toàn vào trình độ và khả năng giải mã của người đọc.

– Cho đến cùng, “Văn học chân chính là cái đẹp, ngay cả khi nói về cái xấu, cái xấu cũng chỉ nhằm thể hiện khát vọng về cái đẹp ngay thẳng”. Người viết lên tác phẩm nghệ thuật là người nghệ sĩ, và “người” phát ngôn là “tác phẩm nghệ thuật”. Chính vì vậy, cái đẹp luôn có nhiều tầng nghĩa và đa chiều, đa diện. Cái đẹp là một chuẩn mực cho văn chương, cốt lõi hơn nữa của cái đẹp là hiện thực đời sống, đồng thời cũng là người nghệ sĩ đứng đằng sau một tác phẩm lớn.

Phân tích, chứng minh.

(Tố Hữu – Hoan hô chiến sĩ Điện Biên)

* Lí do chọn bài : Nhắc đến hiện thực, hiện thực khắc tạc vào thơ rõ nhất là thơ nhưng năm kháng chiến. Mà cái đẹp của người nghệ sĩ, thể hiện rõ nhất ở một người nghệ sĩ yêu nước, trung với đảng, nhà thơ của dân tộc.

( Nam Cao – Một bữa no, Đời thừa, …)

* Lí do : Hiện thực những năm 1940 rất khó khăn, dòng văn chương hiện thực phê phán, Nam Cao là một nhà văn nhân đạo, tài năng sử dụng nghệ thuật, tên tuổi làm nên nhiều tp để đời.

3.1 Phân tích khía cạnh hiện thực chiến tranh khốc liệt (hiện thực của tác phẩm)

–  Hoan hô chiến sĩ Điện Biên có lẽ là một trong những bài thơ thời sự nhất của ông. Theo ngày tháng đề dưới bài thơ (5-1954) thì ông viết bài thơ này ngay sau ngày Điện Biên Phủ chiến thắng.

– Cả bài thơ câu, chữ trong thơ là câu chữ dân giã, dễ hiểu, mang hàm lượng thông tin rất cao. Sắc độ chính, xuyên suốt bài thơ là tiếng reo vui, hân hoan chiến thắng.

+ Năm mươi sáu ngày đêm, khoét núi, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt : Hiện thực khó khăn, thiếu thốn, gian khổ trong quá trình thực hiện chiến dịch của quân dân ta.

+ “Những đồng chí, thân chôn làm giá súng/Đầu bịt lỗ châu mai”: Anh hùng Phan Đình Giót đã lao thân vào bịt kín lỗ châu mai của quân Pháp, cách nơi anh đang băng bó khoảng 200m. và anh hùng Bế Văn Đàn đã dũng cảm lấy thân mình làm giá súng trung liên để đồng đội bắn.

=> Nghệ thuật là hiện thực cuộc sống, đưa những tấm gương có thực vào khiến cho tác phẩm trở thành tp vị nhân sinh.

+ Những tên riêng của địa danh trong tác phẩm : Dốc Pha Đin, Đèo Lũng Lô, Điện Biên => chứng tích của lịch sử

+ Tin về nửa đêm/ Hoả tốc hoả tốc/ Ngựa bay lên dốc/ Đuốc chạy sáng rừng/ Chuông reo tin mừng/ Loa kêu từng cửa/ Làng bản đỏ đèn đỏ lửa… : Đây là một tin thông tấn được viết dưới góc độ nhìn và tình cảm của một nhà thơ có trái tim yêu nước nồng nhiệt. Ông cho biết rõ thời gian ông nhận được tin, đó là “nửa đêm” (Tin về nửa đêm) và tin ấy đã đến với ông rất nhanh, rất kịp thời, rất “hoả tốc” => Nhịp thơ dồn dập, nhanh hỏa tốc đúng với hiện thực

Liên hệ : “Mình về mình có nhớ không?/Miếng cơm chấm muối mối thù nặng vai” _ Việt Bắc; “Ôi những cánh đồng quê chảy máu/ Dây thép gai đâm nát trời chiều”_Đất nước

3.2 Sự tự hào là mạch cảm xúc xuyên suốt bài thơ ( thái độ tình cảm của tgia) (+ cái nhìn của tgia về ngày chiến thắng ĐB)

– Bản chất thơ TH là thơ “TRỮ TÌNH CHÍNH TRỊ” : tình yêu lớn, tcam và lẽ sống lớn => lời tâm tình đậm tính dân tộc

+ Nhịp thơ nhanh, dồn dập, hào sảng => vui mừng và đẩy cảm xúc tự hào lên đến tột cùng :

“Hoan hô chiến sĩ Điện Biên

Hoan hô đồng chí Võ Nguyên Giáp

Sét đánh ngày đêm xuống đầu giặc Pháp!

Vinh quang Tổ quốc chúng ta

Nước Việt Nam dân chủ cộng hoà

Vinh quang Hồ Chí Minh, cha của chúng ta ngàn năm sống mãi

Quyết chiến quyết thắng, cờ đỏ sao vàng vĩ đại!”

Ca ngợi chiến công của Tổ quốc, ca ngợi từ những người chiến sĩ đến Đảng và Nhà nước, hả hê trước chiến công của quân dân giáng xuống thực dân Pháp. Tự hào khẳng định chủ quyền nước ta, khẳng định sức sống dân tộc => Tình yêu nước manh liệt => sự vật sự việc như muốn phát sáng

“Tiếng reo núi vọng sông rền

Đêm nay chắc cũng về bên Bác Hồ

Bác đang cúi xuống bản đồ

Chắc là nghe tiếng quân hò quân reo…

Từ khi vượt núi qua đèo

Ta đi, Bác vẫn nhìn theo từng ngày

Tin về mừng thọ đêm nay

Chắc vui lòng Bác, giờ này đợi trông.”

Tiếp theo đó, nhà thơ chuyển mạch cảm xúc ( như đang từ một tiếng ca reo vui, vang dội ) lại xúc động, ngậm ngùi nhắc đến sự khó khăn, tôn vinh của những người chiến sĩ cùng đất nước => khẳng định sự hiên ngang bất khuất

Những đồng chí, thân chôn làm giá súng

Đầu bịt lỗ châu mai

Băng mình qua núi thép gai

Ào ào vũ bão,

Những đồng chí chèn lưng cứu pháo

Nát thân, nhắm mắt, còn ôm.

Những bàn tay xẻ núi, lăn bom

Nhất định mở đường cho xe ta lên chiến trường tiếp viện.

 

=> Tố Hữu – người chiến sĩ cộng sản kiên trung, mang một lòng trung với nước, ông biết ơn Đảng và Cách mạng tha thiết, mỗi thành tựu cách mạng với ông là một niềm tự hào, một cái ơn được ban cho. Tình yêu nước trong ông luôn sục sôi và mãnh liệt, truyền mạnh mẽ đến lòng người đọc

 

3.3 Nghệ thuật của tác phẩm ( tài năng của tác giả)

“Ở Việt Nam, các anh nên nhớ

Tre đã thành chông, sông là sông lửa.”

=> Phép so sánh : Nói lên sưc mạnh và ý chí của người dân

Trên đầu bay, thác lửa hờn căm!

Trông: Bốn mặt, luỹ hầm sập đổ

Tướng quân bay lố nhố cờ hàng

Trông: Chúng ta cờ đỏ sao vàng

=> Điệp ngữ : Khắc họa mối thù và căm ghét giặc pháp

– Cách dung từ miêu tả : “máu trộn bùn non” “Đầu nung lửa sắt”,… => Liên tưởng tài tình => sự khốc liệt của ctranh và ý chí sục sôi

– Từ khổ thơ đầu tiên, ta chỉ biết đó là một tin vui, từ một người nhân ra nhiều người, từ một nhà nhân ra nhiều nhà, từ một bản nhân ra nhiều bản. Nhưng tin vui đó là tin gì vậy, ông vẫn giấu, ông dành cái tin vui ấy cho câu mở đầu ở đoạn 2. Cái tài của người đưa – tin – thi – sĩ chính là ở đấy!

– Lấy một tiếng reo vui, một câu khẩu ngữ mang tính khẩu hiệu làm đầu đề

– Bài thơ dài tới 96 câu thơ, viết bằng thể thơ tự do có vần (Tố Hữu không viết thơ không vần bao giờ), xen lẫn những đoạn lục bát và vài ba câu song thất, như những lời hát hân hoan xen vào một ký sự thơ.

Đánh giá

– Khẳng định ý kiến đúng đắn, chứa đựng ý tưởng sắc sảo. Chỉ ra mối quan hệ giữa tác giả với tác phẩm, tác phẩm với đời sống. Nhấn mạnh được vai trò của tác giả trong quá trình sáng tạo, nêu ra yêu cầu hiện thực là cốt lõi cua 1 tp.

– Cùng với đó, không thể phủ nhận người đocj cũng có vị trí rất quan trọng. Áng thơ của Tố Hữu là áng thơ yêu nươc sâu sắc, và người đọc là người thấy hiểu được giá trị của nó. Đọc thơ Tố Hữu có rất nhiều lớp người, những cán bộ cacsch mạng, những ông bà rất yêu thơ Tố Hữu, từng lời ru… Điều tạo nên sức sống cho một tp còn nhờ vào độc giả quyết định. M. Go-rơ-ki :”Người tạo nên tp là tác giả những người quyết định số phận tác phẩm lại là độc giả”. Độc giả cần nâng tầm hiểu biết để đồng điệu cùng tác giả. Không chi dung tâm để cảm nhận mà còn dung lí trí để pitch, trau dồi tri thức vốn sống

Kết luận

Trước sự ra đi bất tử của nhà thơ, ta nghĩ đến sự bất tử của ngòi bút, như một ngôi sao sáng bằng tác phẩm văn học. Một nghệ sĩ chân chính đã để lại cho đời 1 lẽ sống cao cả và cái đẹp bất tử trc sự bang hoại của tgian… Một tác phẩm sống được là nhờ tiếng lòng ng cầm bút