Viết bài văn nghị luận so sánh đánh giá hai đoạn trích trong tiểu thuyết Dấu chân người lính (Nguyễn Minh Châu) và Mưa đỏ (Chu Lai)

Đề bài: Viết bài văn nghị luận so sánh đánh giá hai đoạn trích trong tiểu thuyết Dấu chân người lính (Nguyễn Minh Châu) và Mưa đỏ (Chu Lai).

Đoạn trích 1:

(Tóm lược: Dấu chân người lính ( 1970) của Nguyễn Minh Châu tái hiện cuộc chiến Khe Sanh và khắc họa hình ảnh người lính cách mạng. Nổi bật là chính ủy Kinh – cán bộ lý tưởng, tình cảm; Khuê – cần vụ thông minh; Nhẫn – trung đoàn trưởng nghiêm khắc; Lượng – trinh sát giàu tình cảm, có mối tình dang dở với Xiêm. Đặc biệt, Lữ – con trai Kinh, từ một chàng trai nghệ sĩ đã trưởng thành, ra trận và hi sinh anh dũng khi tay còn nắm chiếc đài truyền tin, để lại nỗi đau lớn cho cha. Bên cạnh họ còn có Cận, Nết…, tất cả đều giàu nhiệt huyết và lòng yêu nước. Tác phẩm khép lại bằng chiến thắng Khe Sanh và hình ảnh những người lính tiếp tục lên đường, biểu tượng cho niềm tin và sức sống bất diệt của dân tộc. Đoạn trích sau đây kể về cảnh Khuê, Kinh và đồng đội trên đường hành quân)

(…)Khuê đang đi chợt trông thấy trước mặt cả một mảng lưng áo của chính uỷ Kinh như đập vào mắt. Anh vội vàng hô:

-Ba lô thủ trưởng đâu?

-Ôi chí nguy rồi! Tôi bỏ quên chiếc ba lô ở trên dốc Ba Định.

-Thủ trưởng cứ lên trước đi !

Khuê đi ngược trở lại. Ở những quãng rừng hai bên đường vừa ban nãy còn bỏ trống, bây giờ đã thấy có nhiều đợt người hạ trại. Tiếng lính gọi nhau í ới, tiếng dao phát cành cây, tiếng đóng cọc chí chát. Một anh nhanh nhẹn trong khi moi nhặt vội vàng cuộn võng trên chân tay thì anh ta đã buông mình nằm thẳng căng trong chiếc võng và bất ngờ thét lên một tiếng: “Trường Sơn ơi!” làm rung chuyển cả khu rừng. Dăm ba anh chưa kịp sửa soạn chỗ ăn chỗ nằm đã nhảy bổ xuống suối thò lút cánh tay vào các hóc đá moi lên từng vốc cá. Một anh ngồi ngay giữa vệ cỏ hì hoáy ghi chép lên cuốn sổ tay. Một anh khác vác dao vạc ngay một mảng vỏ trên một thân cây rất lớn bên đường, dùng méc-quya vẽ đè lên thớ gỗ trắng vẫn còn chảy nhựa một chiếc mũi tên to sù như đuổi một con dím và ba chữ: “Đoàn Thu Bồn”. Đâu đó có tiếng bìm bịp kêu trong khoảng rừng vắng. Một đơn vị khác đang nhổ trại. Anh cán bộ ôm khư khư chiếc đài trước bụng, cầm chiếc gậy chống quay tít mấy vòng như là đang ngứa tay muốn múa gươm, chốc chốc lại quát: “Nhanh lên, nhanh lên, ta kiếm đâu dăm ba thằng Mỹ kéo hết các cậu ơi!”. Những người lính cuốn tăng võng trong tiếng ồn ào. Những chiếc tăng ny lông màu lá mạ rải khắp rừng suối trong phút chốc đã được xếp lại, như đàn bướm đậu chập chờn rồi kéo nhau bay đi nơi khác. Cả đơn vị đã lên đường tập họp. Khói bếp vẫn còn vươn dàu uể oải cuốn theo thân cây và nằm cuộn tròn những vũng mờ xanh dưới tán lá. Mỗi tiểu đội để lại một vệt than tro dưới gốc cây.

(Trích Dấu chân người lính, Nguyễn Minh Châu, NXB Thanh niên, 2004, tr.37-38)

Đoạn trích 2:

( Tóm lược:Tiểu thuyết Mưa đỏ của Chu Lai tái hiện khốc liệt 81 ngày đêm bảo vệ Thành cổ Quảng Trị năm 1972. Nhân vật trung tâm là Cường, một chiến sĩ trẻ quả cảm, đại diện cho cả thế hệ thanh niên Việt Nam dấn thân vào chiến tranh với niềm tin son sắt vào Tổ quốc. Cùng đồng đội như Tạ,Bình, Tấn, Hải, …, Cường chiến đấu giữa mưa bom bão đạn, chịu đựng đói khát, thương tích và mất mát. Bên cạnh những trận đánh dữ dội là tình đồng đội sâu nặng, tình yêu trong sáng giữa Cường và Hồng, cô gái dũng cảm làm công tác cứu thương. Kết thúc tiểu thuyết là cảnh hai người mẹ của hai nhân vật chính ở hai chiến tuyến cùng trở lại Thành cổ viếng mộ con, họ tình cờ gặp nhau, cùng thắp nén hương lên hai ngôi mộ. Đoạn trích sau đây kể về tiểu đội sáu người lính trẻ bên sông Thạch Hãn, trong khung cảnh bom đạn khốc liệt sắp ập đến, họ vẫn hồn nhiên, lạc quan, sống đúng với sở thích và tuổi trẻ của mình trước khi bước vào những ngày chiến đấu ác liệt..)

Pháo cũng đang thè những cái lưỡi tanh tưởi đỏ lòm của mình liếm xuống những cánh rừng chồi xơ xác ven dòng Thạch Hãn. Pháo giội thẳng vào lòng sông. Cây bùng cháy, nước dựng lên, bầu trời bầm đỏ, cảnh vật chao nghiêng. Tất cả rung giật, vỡ vụn như báo hiệu cái thời khắc trọng đại và khốc liệt nhất của lịch sử vùng đất này, của lịch sử cuộc chiến tranh dằng dặc này sắp xảy ra.

Song điều đó vẫn đang nằm ở phía trước, nằm trong khoảng thời gian địa ngục trải ra suốt tám mươi mốt ngày đêm mà lúc này tiểu đội sáu người của Tạ chưa thể mường tượng ra, làm sao có thể mường tượng ra? Họ vô tư, hồn nhiên xen một chút lãng mạn, hồi hộp như những chú chim non sắp sải cánh bay vào một vùng giông bão phiêu bồng và kỳ vĩ. Pháo bắn họ chui xuống hầm. Pháo ngừng, họ lại trồi lên làm những công việc theo thói quen nghề nghiệp trước khi bước vào đời lính xông pha của mình. Người thích vẽ thì vẽ, người thích cơ khí thì cứ loay hoay tháo ra lắp vào mấy khẩu súng trên tay, người mê nhạc lại lim dim mắt lắng nghe đến tận cùng những âm thanh tĩnh lặng kỳ lạ sau mọi rú rít, gầm gào. Người không thích gì thì ngồi đốt thuốc tán gẫu hoặc tranh thủ nhảy xuống sông tắm táp, bơi lội một chút cho vơi nhẹ đầu óc.

Đặng Cường và chú bé Tú đang chìm người trong dòng nước lúc này vẫn còn trong xanh, răng cười lóa nắng.

– Chiến tranh mà cũng thơ mộng nhỉ, anh nhỉ? – Tú đưa mắt nhìn sang hai bờ lau lách. – Sông này giống sông Nhuệ quê em quá, chỉ trong hơn thôi và không có bọn con gái chiều chiều đi làm ruộng về xuống tắm.

(Trích chương 6, Mưa đỏ, tiểu thuyết, Chu Lai,NXB Văn học, 2019, tr 49,50)

Chú thích:

–Nguyễn Minh Châu là một trong số những nhà văn mở đường tinh anh và tài năng nhất của văn học VN thời kì đổi mới. Trước 1975, Nguyễn Minh Châu viết nhiều về chiến tranh, tác phẩm mang khuynh hướng sử thi. Từ 1980 về sau ông chuyển sang cảm hứng thế sự với những vấn đề đạo đức và triết lí nhân sinh, lúc này tác phẩm của ông mang giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc.

-Đại tá, nhà văn Chu Lai tên khai sinh là Chu Văn Lai, sinh ngày 5 tháng 2 năm 1946 tại xã Hưng Đạo, huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên. Trong kháng chiến chống Mỹ, ông là một chiến sĩ đặc công hoạt động trong vùng Sài Gòn. Sự trui rèn qua khói lửa chiến tranh cùng với cảm hứng lãng mạn cách mạng, ông đã viết nên những tác phẩm đồ sộ, vạm vỡ về chiến tranh và người lính. Mưa đỏ giành giả A cuộc thi tiểu thuyết của Hội Nhà văn Việt Nam năm 2016 và giải A – Giải thưởng của Bộ quốc phòng.

Dàn ý chi tiết

Bài văn mẫu tham khảo

So sánh, đánh giá hai đoạn trích trong tiểu thuyết Dấu chân người lính (Nguyễn Minh Châu) và Mưa đỏ (Chu Lai)

Chiến tranh đã lùi xa, nhưng trong văn học Việt Nam hiện đại, hình ảnh người lính vẫn sống mãi như biểu tượng của lòng yêu nước và sức mạnh tinh thần dân tộc. Nguyễn Minh Châu và Chu Lai – hai cây bút trưởng thành từ chiến trường – đã ghi lại bằng trái tim mình những trang viết xúc động về người lính trong khói lửa. Hai đoạn trích từ Dấu chân người lính và Mưa đỏ tuy viết về cùng đề tài chiến tranh, nhưng mỗi tác phẩm lại mang một sắc thái riêng, phản ánh hai góc nhìn – một của người đang sống trong cuộc chiến, một của người hồi cố về chiến tranh sau nhiều năm.

Cả hai đoạn trích đều gặp nhau ở điểm chung là ngợi ca tinh thần lạc quan, quả cảm của người lính Việt Nam trong hoàn cảnh chiến đấu gian khổ. Ở Dấu chân người lính, Nguyễn Minh Châu dựng nên khung cảnh hành quân rộn ràng, tươi trẻ. Dưới tán rừng Trường Sơn, người lính không chỉ là những người cầm súng mà còn là những con người mang trong mình tình yêu đời, yêu người, yêu nghệ thuật. Họ hát, vẽ, ghi chép, tắm suối, đùa vui – tất cả tạo nên một bản hòa ca của tuổi trẻ giữa chiến tranh. Còn trong Mưa đỏ, Chu Lai lại tái hiện giây phút trước cơn bão lửa ở Thành cổ Quảng Trị – nơi cái chết đang treo lơ lửng, nhưng sáu người lính trẻ vẫn hồn nhiên, vô tư, vẫn trò chuyện, đùa cợt, tắm sông, nói về quê hương. Ở họ, sự lạc quan không phải là vô thức, mà là sức mạnh giúp con người đứng vững trước ranh giới sinh tử.

Điểm chung của hai nhà văn là cùng lựa chọn ngôi kể thứ ba, giọng điệu kết hợp giữa trữ tình và sử thi, để khắc họa tập thể người lính trong vẻ đẹp vừa chân thực vừa lý tưởng. Họ không chỉ miêu tả hiện thực chiến tranh mà còn gửi gắm cảm hứng ngợi ca, niềm tin về con người Việt Nam – những con người biết biến gian khổ thành niềm vui, biến cái chết thành sự hiến dâng. Chính điều đó làm nên sức sống lâu bền của văn học viết về đề tài người lính.

Tuy nhiên, mỗi đoạn trích lại mang nét riêng biệt. Dấu chân người lính ra đời giữa những năm tháng kháng chiến chống Mỹ đang ác liệt. Vì vậy, giọng điệu tác phẩm tràn đầy khí thế sử thi và niềm tin chiến thắng. Nguyễn Minh Châu không đi sâu vào bi kịch cá nhân mà hướng ngòi bút về tinh thần tập thể – những con người cùng chung lý tưởng, cùng tiến về phía trước. Bức tranh rừng Trường Sơn hiện lên như một bức tranh đời sống đầy sức sống, nơi người lính là những nốt nhạc tươi sáng trong bản hùng ca dân tộc.

Ngược lại, Mưa đỏ được Chu Lai viết nhiều năm sau chiến tranh, khi nhà văn đã có thời gian nhìn lại và suy ngẫm. Bởi thế, giọng điệu của ông vừa bi tráng vừa lãng mạn, thấm đẫm chất đời và nỗi xót xa. Nếu Nguyễn Minh Châu khắc họa “người lính trong đội ngũ”, thì Chu Lai lại miêu tả “người lính giữa đời thường” – họ có tuổi trẻ, có sở thích, có khát vọng và nỗi nhớ quê nhà. Cảnh sáu người lính bên dòng Thạch Hãn trước giờ khói lửa không chỉ gợi vẻ đẹp hồn nhiên mà còn dự cảm một bi kịch đang đến gần. Cái nhìn của Chu Lai vì thế mang chiều sâu nhân bản, đề cao sự sống và giá trị con người giữa bão táp chiến tranh.

Ngôn ngữ của hai nhà văn cũng mang sắc thái riêng. Nguyễn Minh Châu dùng lời văn trong sáng, nhẹ nhàng, nhiều chi tiết sinh hoạt gần gũi, tạo cảm giác rộn ràng, ấm áp. Chu Lai lại sử dụng ngôn ngữ mạnh mẽ, giàu hình ảnh, có nhịp điệu gấp gáp, gợi được không khí khốc liệt và chất thơ trong đau thương. Cả hai đều thành công trong việc kết hợp hiện thực và lãng mạn, nhưng nếu Nguyễn Minh Châu nghiêng về cái đẹp tập thể và tinh thần chiến đấu, thì Chu Lai hướng tới bi kịch và phẩm giá của con người cá nhân.

Sự khác biệt ấy xuất phát từ bối cảnh sáng tác và phong cách nghệ thuật. Dấu chân người lính là tiếng hát của niềm tin giữa chiến tranh, còn Mưa đỏ là tiếng nói của hồi tưởng và chiêm nghiệm sau chiến tranh. Một bên là cảm hứng sử thi, một bên là cảm hứng nhân bản. Nhưng cả hai đều gặp nhau ở điểm chung: ngợi ca vẻ đẹp bất diệt của người lính Việt Nam – những con người bình dị mà phi thường.

Hai đoạn trích, hai thời điểm sáng tác, nhưng cùng góp phần khẳng định vị trí của tiểu thuyết chiến tranh trong nền văn học Việt Nam hiện đại. Nếu Dấu chân người lính là khúc tráng ca của một thời hào hùng, thì Mưa đỏ là bản bi hùng ca thấm đẫm nhân tình. Cả hai đều cho thấy tài năng, tấm lòng và phong cách độc đáo của Nguyễn Minh Châu và Chu Lai – những người lính cầm bút đã biến chiến tranh thành những trang văn nhân hậu, chan chứa ánh sáng của niềm tin và tình người.