Viết bài văn nghị phân tích giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật trong truyện ngắn Lang Rận của nhà văn Nam Cao

Đề bài: Viết bài văn nghị phân tích giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật trong truyện ngắn Lang Rận của nhà văn Nam Cao.
(Lược một đoạn: Ông Cựu đưa thầy lang về chữa bệnh, bà Cựu có cái nhìn đầy dè bỉu, coi thường, bà nhất định không uống thuốc của lang. Cái tên Lang Rận là do bà Cựu và cô Đính đặt)
Anh chàng có cái mặt trông dơ dáng thật. Mặt gì mà nặng chình chĩnh như mặt người phù, da như da con tằm bủng, lại lấm tấm đầy những tàn nhang. Cái trán ngắn ngủn, ngắn ngùn, lại gồ lên. Đôi mắt thì híp lại như mắt lợn sề. Môi rất nở cong lên, bịt gần hai cái lỗ mũi con con, khiến anh ta thở khò khè. Nhưng cũng chưa tệ bằng cái lúc anh cười. Bởi vì lúc anh cười thì cái trán chau chau, đôi mắt đã híp lại híp thêm, hai mí gần như dính tịt lại với nhau, môi càng lớn thêm lên, mà tiếng cười, toàn bằng hơi thở, thoát ra khìn khịt. Trời đất ơi! Cái mặt ấy, dẫu cho mỗi ngày rửa ba lượt xà phòng, bà cựu trông thấy vẫn còn buồn mửa. Huống chi anh chàng lại bẩn gớm, bẩn ghê. Có lẽ mỗi buổi sáng ra cầu ao, anh ta chỉ nhúng mấy ngón tay, rửa độc một tí đầu mũi mà thôi. Mặt anh mốc meo lên. Còn quần áo thì gố ghỉnh, thì đầy dỉ, đứng cách ba thước còn ngửi thấy mùi chua, mà rách rưới, mà mất cúc, mà sứt chỉ, mà lôi thôi lếch thếch. Không hiểu anh ta chỉ có một bộ quần áo hay sao mà từ ngày đến nhà bà đến giờ vẫn chưa thay. Hèn chi mà rận lắm hơn giòi. Chúng bò lổm ngổm ở trên cổ, ở hai vai, ở dưới lưng. Chúng bò lổm ngổm xuống cả cái giường mà anh nằm. Anh ngồi chỗ nào, lúc đứng lên, thế nào cũng có vài chú rận kềnh nằm ngửa, múa máy những cái chân nhỏ li ti, như một người bụng to ngã chổng kềnh, không biết làm thế nào để đứng lên.
(Lược một đoạn: Lang Rận có tính hay chèo bẻo, thích ngồi nghe phụ nữ nói chuyện, thỉnh thoảng chêm vào vài câuthường thuyên bị cô Đính và bà Cựu dè bỉu, đay nghiến)
Mụ Lợi là người ở nhà bà. Không một người đàn bà nào có thể xấu hơn. Mụ béo trục, béo tròn, mặt mũi như tổ ong bầu, mắt trắng, môi thâm mà đen như thằng quỷ. Ở quanh đấy, người ta vẫn lấy tên mụ ra mà dọa trẻ. Hơi trẻ nhà nào khóc, người ta lại bảo: “Nín đi! Nín đi! Mụ Lợi kia kìa!… ”. Thế mà mụ Lợi hiền lành lắm. Phải, hiền lành mà tốt nhịn, bảo sao nghe vậy, thì thế mới ở nhà bà cựu được. Nhưng hồi mới đến, mụ cũng phải cái tật nói leo. Bà cựu mắng như băm, như bổ vào mặt cho, không còn biết mấy mươi lần. Bây giờ thì mụ chừa rồi. Ai cười, ai nói, mặc! Suốt ngày, mụ chỉ im như thóc.
Nhưng nói, trao đổi những ý nghĩ, những nỗi lòng, có lẽ là cái tật chung của loài người. Không được nói thì khổ lắm. Từ ngày có ông lang Rận, những lúc không có ai, mụ Lợi thường lân la nói chuyện với ông.

(Lược một đoạn: Khi biết Lang Rận và mụ Lợi thường xuyên nói chuyện với nhau bị bà Cựu và cô Đính đem nó làm trò cười)
Nhưng cũng lắm lúc mụ lại cứ muốn mãi mãi thế này, một mình làm, một mình ăn, chẳng chồng con gì nữa: đời bạc lắm…
Nhưng có người không bạc, thầy lang ta nghĩ thế. Và thầy nghĩ đến những người vợ thầy: rất bạc. Tại sao những người đàn ông tốt lại cứ hay gặp phải những người đàn bà bạc, còn những người đàn bà không bạc thì lại gặp phải những người đàn ông bạc? Thầy lang Rận bùi ngùi thương thân mình và thương cho người đàn bà phận hẩm. Họ than thở với nhau và phàn nàn cho nhau…
(Lược một đoạn: Bà Cựu và cô Đính thấy Lang Rận vào phòng mụ Lợi liền khoá cửa ngoài, đợi sáng mai ông Cựu về sẽ đi bắt gian và định làm bẽ mặt hai người)
Mụ ngơ ngác nhìn quanh. Và khi trông thấy tình nhân, mụ rú lên. Mụ vật vã người, khóc rống như một con chó chưa quen xích. Tội nghiệp cho con người quá ù lì! Sau khi cãi nhau rồi, mụ lăn ra ngủ thật say. Mụ có ngờ đâu trong lúc ấy thì tình nhân ngồi nghĩ ngợi xa gần. Y thẹn. Y buồn. Y giận đời. Y giận trời. Y giận thân. Y tím ruột, tím gan. Y nghĩ đến cái nhục sáng hôm sau…
Ấy thế rồi y đã bật diêm lên, tìm một cái gì có thể làm một cái dây..
(Nam Cao, trích Lang Rận – NXB Hội nhà văn 1993)

Dàn ý Viết bài văn nghị phân tích giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật trong truyện ngắn Lang Rận của nhà văn Nam Cao

Mở bài:

Giới thiệu tác giả Nam Cao:

• Nhà văn hiện thực và nhân đạo tiêu biểu của văn học Việt Nam giai đoạn 1930–1945.
• Thường viết về những con người nhỏ bé, nghèo khổ, bị gạt ra ngoài lề xã hội.

Giới thiệu truyện ngắn “Lang Rận”:

• Là một trong những truyện ngắn tiêu biểu thể hiện cái nhìn trào phúng, chua xót mà đầy thấu hiểu của Nam Cao với những phận người sống lay lắt, mất phương hướng trong xã hội thực dân phong kiến.

Dẫn vào vấn đề nghị luận:

• Truyện ngắn không chỉ mang giá trị hiện thực sâu sắc mà còn có giá trị nghệ thuật đặc biệt, thể hiện rõ phong cách văn chương và tư tưởng nhân đạo của Nam Cao.

Nam Cao – cây bút hiện thực và nhân đạo tiêu biểu giai đoạn trước Cách mạng tháng Tám – luôn khiến người đọc ám ảnh bởi những trang viết thấm đẫm nỗi đau con người. Trong số những truyện ngắn đặc sắc của ông, “Lang Rận” tuy ít được nhắc đến hơn các tác phẩm như “Chí Phèo” hay “Lão Hạc”, nhưng lại mang trong mình một sức nặng đặc biệt. Đây là câu chuyện về một ông lang dởm, sống lay lắt bên rìa xã hội, vừa gây cười chua chát, vừa khiến người ta phải ngẫm nghĩ. Bằng ngòi bút sắc sảo và nghệ thuật trào phúng đặc biệt, Nam Cao đã thể hiện sinh động thân phận con người bé nhỏ trong xã hội mục nát đương thời, đồng thời khắc họa một cách thấm thía bi kịch tha hóa và sự tàn nhẫn của cái nghèo, cái dốt và sự bế tắc.

Thân bài:

– Giá trị nội dung:

• “Lang Rận” là một bức tranh hiện thực sâu sắc về một xã hội mà những kẻ “sống mòn” vật vờ trong cảnh nghèo túng, lừa lọc lẫn nhau để tồn tại. Ông lang Rận – một “lang băm” đúng nghĩa – không hề có y thuật, sống bám víu vào chút danh hão và những đơn thuốc đầy tính may rủi. Ông sống giữa cái nghèo, cái đói, cái nhục và cái mánh khóe, đại diện cho một tầng lớp dưới đáy xã hội – những người không có địa vị, không có tiếng nói và cũng chẳng còn nhân phẩm trọn vẹn.
• Nam Cao không chỉ dừng lại ở việc phê phán lối sống lươn lẹo, giả dối, mà sâu xa hơn, ông còn muốn gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về một xã hội đã quá khắc nghiệt, đẩy con người đến mức phải đánh mất cả lòng tự trọng để tồn tại. Qua nhân vật lang Rận, ta thấy rõ một điều: có những kẻ trở nên hèn hạ không phải vì họ xấu xa ngay từ đầu, mà bởi cái nghèo đã bào mòn họ từng chút một, khiến họ sống trong giả tạo, thậm chí tin vào sự giả tạo đó như một lẽ sống duy nhất.
• Tác phẩm cũng thấm đẫm tinh thần nhân đạo. Dù phê phán, giễu cợt, nhưng Nam Cao không tuyệt tình. Người đọc vẫn cảm nhận được sự xót xa của nhà văn trước những phận người bé nhỏ, bị lãng quên giữa xã hội chật hẹp, lạnh lùng. Lang Rận – trong dáng vẻ nhếch nhác, tủi hổ – vẫn là một con người biết đau, biết nhục, và vì thế vẫn khiến ta day dứt.

– Giá trị nghệ thuật:

• Truyện ngắn “Lang Rận” thành công nổi bật ở nghệ thuật trào phúng và xây dựng nhân vật. Nam Cao không đả kích một cách gay gắt hay lên án trực diện, mà lựa chọn cách viết châm biếm nhẹ nhàng, đôi khi lạnh lùng mà vẫn khiến người đọc bật cười nghẹn ngào. Chân dung ông lang Rận được khắc họa sống động từ ngoại hình, cử chỉ, giọng nói đến những suy nghĩ nhỏ nhặt, đầy mâu thuẫn và tự huyễn hoặc. Chính lối miêu tả chân thực, không chút che đậy ấy đã làm nổi bật sự lố bịch và đáng thương của nhân vật.
• Nam Cao sử dụng ngôn ngữ gần với lời ăn tiếng nói hàng ngày, giản dị nhưng rất giàu sức gợi. Ông viết như đang kể lại câu chuyện của một kẻ mà ông từng gặp, từng chứng kiến – điều này tạo nên chất hiện thực rất đặc trưng trong văn chương của ông. Bên cạnh đó, việc sắp xếp tình huống truyện hợp lý, tăng dần kịch tính theo tâm lí nhân vật, giúp người đọc đi từ cười đến xót, từ giễu cợt đến suy tư.
• Không cần cốt truyện phức tạp, chỉ bằng vài trang giấy, Nam Cao đã dựng nên cả một bi kịch sống động về thân phận con người thời trước cách mạng. Chính sự dung dị ấy khiến tác phẩm có chiều sâu và sức lay động lâu dài.

Kết bài:

Khẳng định lại giá trị của tác phẩm:

• “Lang Rận” là một truyện ngắn mang đậm tinh thần phê phán xã hội, nhưng vẫn thấm đẫm lòng trắc ẩn với những con người cùng khổ.

Đánh giá phong cách nghệ thuật của Nam Cao:

• Kết hợp giọng điệu trào phúng với lối miêu tả chân thực và sâu sắc.
• Biết nhìn thấy cái đau đớn phía sau tiếng cười, cái đáng thương ẩn trong cái đáng trách.

Mở rộng liên hệ và cảm nhận cá nhân:

• Tác phẩm không chỉ có giá trị ở thời điểm ra đời mà còn gợi suy nghĩ cho người đọc hôm nay về cách sống, về sự tử tế và nhân văn trong đối mặt với những nghịch cảnh của đời sống.

“Lang Rận” là một trong những truyện ngắn thể hiện rõ tài năng và tấm lòng của Nam Cao. Dưới lớp vỏ trào phúng là một cái nhìn đầy trắc ẩn dành cho những số phận mong manh bị thời cuộc nghiền nát. Tác phẩm không chỉ có giá trị phê phán xã hội mà còn là lời nhắc nhở về nhân cách, về lối sống, về cách con người đối diện với cái đói, cái nghèo và sự thật trần trụi của đời sống. Đọc “Lang Rận”, ta hiểu thêm vì sao Nam Cao được xem là người đi trước thời đại – một nhà văn luôn biết đau với cái đau của người khác, và biến những nỗi đau ấy thành những dòng văn còn mãi với thời gian.