Viết bài văn phân tích, đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật trong đoạn trích trên của tiểu thuyết Mưa đỏ

a. Yêu cầu chung: xác định đúng vấn đề nghị luận; bảo đảm yêu cầu về dung lượng và sử dụng bằng chứng

-Vấn đề nghị luận: chủ đề và những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật trong đoạn trích…

–   Dung lượng: khoảng 600 chữ.

– Bằng chứng: văn bản ở phần Đọc hiểu.

b1. Viết được mở bài và kết bài cho bài văn nghị luận văn học

-Mở bài: giới thiệu được vấn đề nghị luận.

-Kết bài: khẳng định được vấn đề nghị luận.

b2. Phân tích, đánh giá chủ đề và thông điệp của đoạn trích

*Chủ đề chính: Đoạn trích thể hiện chủ đề lớn của tiểu thuyết: sự khốc liệt, bi tráng của chiến tranh và sức mạnh tinh thần, tình đồng đội, tình người giúp con người vượt lên đau đớn, mất mát.

*Phân tích chủ đề:

-Chiến tranh khốc liệt, thiếu thốn đến tận cùng

+Mùi hôi thối, “hết bố nó đồ gây tê rồi” gợi hiện thực y tế chiến trường thiếu thốn nghiêm trọng.

+Bác sĩ Lê phải “ngáng một thanh gỗ vào miệng” thay cho gây mê  cho thấy nỗi đau thể xác tột cùng.

+“Máu phọt lên mặt, phọt cả lên trần nhà” là hình ảnh dữ dội, hiện thực trần trụi.

-Tinh thần quả cảm của người lính

+Dù đau đớn, người thương binh vẫn chịu đựng, chỉ bật lên tiếng kêu “Con chết mất mẹ ơi!”. Đó là tiếng kêu gợi xót xa, làm nổi bật nghị lực phi thường.

+Nỗi đau không chỉ của riêng cá nhân mà là nỗi đau chung của cả dân tộc.

-Tinh thần lạc quan, ý chí kiên cường của người lính

+ Cô gái Hồng hát thay thuốc mê, nắm tay thương binh, ánh mắt dịu dàng “như người mẹ, người chị, người em”. Lời hát dân ca vừa xoa dịu nỗi đau, vừa tiếp thêm sức mạnh tinh thần.

+Sự kết hợp giữa tiếng cưa nghiến xương và tiếng hát dân ca tạo thành “một hợp âm kiêu hãnh, tức tưởi của một thời bom đạn”.

+Dù hoàn cảnh tột cùng bi thương, người lính vẫn “thiếp dần, ngất đi” trong vòng tay, tiếng hát đầy nhân ái. Sức mạnh tinh thần chiến thắng cả nỗi đau thể xác.

-Thông điệp:

+Hãy trân trọng hòa bình hôm nay, bởi nó được đánh đổi bằng máu, nước mắt và tình thương trong khói lửa.

+Trong hoàn cảnh khốc liệt nhất, tình người vẫn là sức mạnh lớn nhất giúp con người vượt qua và chiến thắng.

b3. Phân tích, chứng minh được những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật

*Cốt truyện

-Đơn giản, tập trung vào một tình huống phẫu thuật trên chiến trường.

-Theo trình tự thời gian: từ lúc chuẩn bị cưa chân đến cảnh Hồng xuất hiện, cất tiếng hát rồi người lính ngất đi. Cách kể tuyến tính nhưng tạo kịch tính, căng thẳng đến cao trào rồi lắng xuống.

*Cách trần thuật

-Ngôi kể thứ ba, người kể chuyện giấu mình nhưng quan sát chi tiết, miêu tả sinh động.

-Giọng văn kết hợp hiện thực khốc liệt (“máu phọt lên”, “lưỡi cưa đẫm máu”) với chất trữ tình, lãng mạn (“tiếng hát lan tỏa”, “ánh mắt dịu dàng của người mẹ”).

-Thủ pháp đối lập: tiếng cưa xương dữ dội với làn điệu dân ca dịu ngọt khắc họa tính chất bi tráng.

*Xây dựng nhân vật

-Bác sĩ Lê: nghiêm khắc nhưng nhân hậu, trách nhiệm với thương binh.

-Người lính trẻ: hiện thân cho thế hệ thanh niên, dũng cảm, chịu đựng hy sinh.

– Cô gái Hồng: giàu lòng nhân ái, vừa là cô gái trẻ trung vừa là biểu tượng của tình người trong chiến tranh.

Nhân vật được khắc họa qua hành động, lời thoại, chi tiết gợi tả tâm lý.

*Ngôn ngữ và hình ảnh

-Ngôn ngữ chân thực, khốc liệt: “cưa”, “máu phọt”, “lưỡi cưa đẫm máu” phản ánh sự tàn khốc của chiến tranh.

-Đồng thời giàu tính gợi cảm, chất thơ: “tiếng hát là lời tiễn người yêu đi xa, của những cô gái nón lá chao nghiêng…” gợi chất trữ tình, nhân văn.

b4. Đánh giá được vấn đề nghị luận

*Thái độ, tình cảm của tác giả:

-Chu Lai bày tỏ niềm kính trọng, tri ân với những chiến sĩ đã hy sinh ở Thành cổ Quảng Trị.

-Ông không tô hồng hiện thực, mà viết chân thực, dữ dội, nhưng ẩn chứa lòng nhân ái, niềm tin vào con người.

*Phong cách nghệ thuật của Chu Lai:

-Hiện thực dữ dội nhưng không bi lụy.

-Giàu chất lãng mạn, nhân văn, đề cao tình người.

-Văn phong đậm chất lính: ngang tàng, bộc trực, kết hợp với cảm hứng anh hùng ca.

b5. Sáng tạo

-Có những ý đột phá, vượt ra ngoài Đáp án nhưng có sức thuyết phục.

-Có cách diễn đạt tinh tế, độc đáo.

0,5

0,5

1,0

0,5

0,5

a.Đối với yêu cầu chung: 1,0 điểm

–  Xác định đúng vấn đề nghị luận: 0,25 điểm

–   Bảo đảm yêu cầu về dung lượng 600 ± 200 chữ: 0,25 điểm

–   Bảo đảm yêu cầu về bằng chứng:

+ Thuyết phục, bao quát các khía cạnh của vấn đề nghị luận: 0,25 điểm

+ Sử dụng bằng chứng từ văn bản trích trong tiểu thuyết: 0,25 điểm

b. Đối với yêu cầu cụ thể: 3,0 điểm

Giám khảo xem xét và chấm điểm bài làm của thí sinh theo các yêu cầu mà Đáp án đã nêu. Số điểm trong mỗi ý bao gồm cả yêu cầu về diễn đạt, trình bày. Cụ thể như sau:

b1: 0,5 điểm

–   Biết mở bài: 0,25 điểm

–   Biết kết bài: 0,25 điểm

b2: 1,0 điểm

–  Nêu được chủ đề: 0,25 điểm;

–  Phân tích 2 trong 3 ý để làm rõ chủ đề: 0,5 điểm.

–   Rút ra thông điệp: 0,25 điểm

b3: 0,5 điểm

–   Làm rõ được 2 ý về nghệ thuật: 0,25 điểm;

–   Làm rõ được 3-4 ý về nghệ thuật: 0,5 điểm;

b4: 0,5 điểm

–   Đánh giá thái độ, tình cảm của tác giả: 0,25 điểm; trả lời được 1 ý vẫn chấm 0,25 điểm

–   Rút ra phong cách nghệ thuật: 0,25 điểm; trả lời được 1 ý vẫn chấm 0,25 điểm

b5: 0,5 điểm

–   Ý mới có sức thuyết phục: 0,25 điểm

–   Diễn đạt tinh tế, độc đáo: 0,25 điểm

Lưu ý:

Trừ điểm mắc lỗi (diễn đạt, chính tả, dùng từ và viết câu):

–   Trừ 0,5 điểm nếu bài văn mắc từ 6 – 8 lỗi;

–   Trừ 1,0 điểm nếu bài văn mắc từ 9 – 12 lỗi;

-Không chấm quá 2,0 điểm của cả câu nếu bài văn mắc trên 12 lỗi.