Đề bài: Viết đoạn văn nghị luận phân tích đặc điểm nhân vật trong truyện ngắn Bài học quét nhà
(Tóm lược đoạn trước: Hồng đang thẩn thơ chơi một mình ở trong vườn… Hồng chỉ chơi có một mình. Chị Thảo về rồi. (Thảo là con ở trước kia vẫn giữ em Hồng). Hồng thấy thầy u dạo này hay gắt quá. Trước đó không như vậy. Hồng không hiểu vì sao. U hay mắng. Thầy hay đăm chiêu. Có lần thầy chán nản bảo u: “Tình hình nguy lắm rồi, mình ạ. Tôi sợ khó mà được hết năm nay”. Rồi thầy u cho chị Thảo về quê và nói Hồng đã gần 5 tuổi, có thể trông được em. Một lần mẹ sai Hồng quét nhà. Hồng lóng ngóng. Mẹ quát mắng và còn định tát Hồng. Hồng càng sợ, càng lóng ngóng thế là nhận một cái tát từ mẹ. Hồng nước mắt giàn giụa nhìn thầy cầu cứu mà không được. Hồng thẩn thơ, buồn bã trong một góc vườn.)
* * *
Tối hôm ấy, sau khi đã uể oải ăn xong bữa cơm nguội rắc vừng, Hồng uống nước rồi lẳng lặng vào giường ngủ. Một lát sau, người bố vào, nằm bên con, quạt cho con. Một bàn tay y vuốt ve những sợi tóc mềm như tơ. Con bé nhắm nghiền đôi mắt, không dẫy dọn. Nhưng nó chưa ngủ hẳn… Bỗng nó nghe thấy mẹ khẽ bảo:
– Hôm nay, tôi tức quá, tát cái Hồng một cái, rồi thương đứt ruột. Suốt hôm, nghĩ đến lúc nào, tôi lại khóc. Không biết tôi điên hay sao ấy.
Thầy Hồng bảo:
– Đấy là mình lo lắng quá. Tôi cũng vậy: lắm lúc tôi biết mình mắng nó bất công mà cứ mắng; tại ruột mình lúc nào cũng nóng như lửa đốt; hơi một tí là mình cáu.
– Ấy tôi cũng thế…
– Nhưng chúng mình phải coi chừng! Tôi thấy nó ít lâu nay chậm chạp và ngơ ngẩn lắm, không được nhanh nhẹn, ngộ nghĩnh như trước. Đừng mắng lắm, nó mụ người đi đấy. Mà mình bắt nó làm vừa chứ! Nó còn non tuổi lắm: Đến tháng chín này mới đầy năm tuổi. Đã làm, làm sao được?
– Thì ai chả biết! Hồng nó thì làm gì được? Có mà còn phải hầu nó chán.
– Thế sao mình cứ bắt làm? Mà nó làm không được thì lại đánh?
– Thì đã bảo: điên mà lại! Con bé thật có nết. Chỉ vì mình túng cho nên nó khổ… Mẹ nó! Ấy thế mà ngủ ù ỉ như lợn rồi đấy!…
Thật ra thì Hồng có ngủ đâu. Nó nghe thấy tất. Tự nhiên nó thấy nước mắt giàn giụa chảy ra đầy má. Nó không dám chùi, sợ thầy nó biết. Nhưng bỗng thầy nó quay vào, ôm lấy nó, áp môi vào má nó, ngạc nhiên một thoáng rồi bùi ngùi bảo:
– Tội nghiệp con tôi! Đang khóc mê đây này…
(Bài học quét nhà, Tuyển tập Nam Cao, NXB Văn học, trang 483,484 )
Dàn ý Viết đoạn văn nghị luận phân tích đặc điểm nhân vật trong truyện ngắn Bài học quét nhà
Mở đoạn:
Giới thiệu tác phẩm:
- Bài học quét nhà là một truyện ngắn sâu sắc viết về tình cảm gia đình, đặc biệt là mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái trong hoàn cảnh nghèo khó.
Giới thiệu nhân vật chính:
- Nhân vật Hồng là trung tâm câu chuyện, là một đứa trẻ vừa hồn nhiên lại vừa nhạy cảm.
Dẫn vào vấn đề nghị luận:
- Qua hành động và diễn biến tâm lí của nhân vật Hồng, người đọc có thể cảm nhận được những nét tính cách đáng quý, từ đó hiểu sâu hơn về chủ đề nhân văn mà tác phẩm truyền tải.
Truyện ngắn “Bài học quét nhà” không chỉ kể lại một kỉ niệm nhỏ trong tuổi thơ của nhân vật Hồng, mà còn khắc họa một cách tinh tế những rung động đầu đời của một đứa trẻ đang lớn, biết quan sát và thấu hiểu người thân trong gia đình. Nhân vật trung tâm – bé Hồng – hiện lên vừa ngây thơ, vừa sâu sắc, mang đến cho người đọc nhiều suy ngẫm về tình cảm gia đình và sự trưởng thành trong tâm hồn trẻ nhỏ.
Thân đoạn:
– Nhân vật Hồng là một đứa trẻ rất đời thường, gần gũi:
Cậu bé xuất hiện trong một tình huống quen thuộc: sau khi quét nhà xong thì đi ngủ, vô tình nghe được cuộc trò chuyện của thầy u. Chính sự giản dị này lại tạo nên nét đẹp tự nhiên, dễ đồng cảm với bạn đọc.
– Nhân vật được đặt vào một tình huống cụ thể, gợi mở tâm lí:
Sau khi “ngủ gật” vì mệt, Hồng tỉnh dậy và nghe được những lời tâm sự của thầy u về chuyện quét nhà. Chính từ khoảnh khắc tưởng chừng vô tình đó, nhân vật bắt đầu thay đổi suy nghĩ, dần nhận ra những điều chưa từng hiểu.
– Diễn biến tâm lí của Hồng thể hiện chiều sâu nội tâm:
Khi lắng nghe cuộc trò chuyện, Hồng nhận ra sự thay đổi ở thầy u không phải vì ghét bỏ mình mà bởi cuộc sống quá nhiều áp lực. Cậu bé dần cảm thấy thương thầy u, cảm thấy ân hận vì những giận dỗi trẻ con trước đó. Từ đó, Hồng bộc lộ rõ nét tính cách: nhạy cảm, biết suy nghĩ và đầy yêu thương.
– Đặc điểm nhân vật góp phần thể hiện chủ đề truyện:
Qua nhân vật Hồng, truyện truyền tải thông điệp cảm động: hoàn cảnh khó khăn có thể làm con người thay đổi, nhưng tình thương vẫn luôn là điều cần được gìn giữ. Đặc biệt, trẻ em với tâm hồn mong manh, dễ tổn thương, luôn cần được thấu hiểu và yêu thương trọn vẹn.
Kết đoạn:
Khẳng định lại đặc điểm nổi bật của nhân vật:
- Hồng là đứa trẻ có tâm hồn trong sáng, giàu cảm xúc, biết yêu thương và đồng cảm với người thân.
Đánh giá vai trò của nhân vật trong tác phẩm:
- Nhân vật góp phần thể hiện thông điệp về sự trưởng thành trong nhận thức và tình cảm của trẻ thơ qua những trải nghiệm đời thường.
Mở rộng liên hệ:
- Câu chuyện không chỉ dành cho thiếu nhi, mà còn là lời nhắc nhở người lớn: hãy quan tâm, lắng nghe và bao dung hơn với trẻ nhỏ trong những hoàn cảnh khó khăn.
Nhân vật Hồng trong “Bài học quét nhà” đã để lại ấn tượng sâu đậm bởi sự trong trẻo, nhạy cảm và đầy yêu thương. Qua hành trình ngắn ngủi trong truyện, em đã trưởng thành hơn, không chỉ hiểu thêm về thầy u mà còn thấu hiểu chính mình. Đây chính là vẻ đẹp nhân văn mà tác phẩm mang lại: đánh thức trong mỗi người những rung cảm chân thành về tình thân và sự cảm thông trong cuộc sống.
