Đề bài: Bàn về truyện ngắn, Tô Hoài nói: “Dựng nhân vật là điều khó khăn nhất đối với người viết”, Nguyễn Minh Châu lại khẳng định: “Dựng được một tình huống đặc sắc là vấn đề sống còn với người viết truyện ngắn”
(Các nhà văn nói về văn, NXB Tác phẩm mới, HN, 1985).
Anh (chị) hiểu các ý kiến trên như thế nào? Bằng trải nghiệm văn học hãy làm sáng tỏ các ý kiến đó.
Dàn ý NLVH về quan điểm xây dựng nhân vật của Tô Hoài và tình huống truyện của Nguyễn Minh Châu
Mở bài
– Giới thiệu truyện ngắn – thể loại cô đọng, súc tích nhưng giàu giá trị nghệ thuật.
– Dẫn hai ý kiến:
+ Tô Hoài: “Dựng nhân vật là điều khó khăn nhất đối với người viết.”
+ Nguyễn Minh Châu: “Dựng được một tình huống đặc sắc là vấn đề sống còn với người viết truyện ngắn.”
Khẳng định: Hai ý kiến bổ trợ nhau, cùng làm nên giá trị của truyện ngắn.
Để làm nên một truyện ngắn thành công, nhà văn cần khắc họa nhân vật sống động và tạo dựng tình huống truyện đặc sắc. Nhà văn Tô Hoài khẳng định: “Dựng nhân vật là điều khó khăn nhất đối với người viết”, trong khi Nguyễn Minh Châu lại nhấn mạnh: “Dựng được một tình huống đặc sắc là vấn đề sống còn với người viết truyện ngắn”. Hai ý kiến tuy khác nhau nhưng bổ trợ lẫn nhau, làm nổi bật hai yếu tố quan trọng nhất trong nghệ thuật sáng tác truyện ngắn. Việc làm sáng tỏ hai nhận định này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về đặc trưng truyện ngắn mà còn gợi mở nhiều bài học quý giá trong sáng tác và cảm thụ văn học.
>>> Xem thêm: Công thức viết mở bài nghị luận văn học đạt điểm tối đa
Thân bài
– Giải thích hai quan điểm:
+ Tô Hoài: Nhân vật là trung tâm của truyện ngắn, mang tư tưởng, cảm xúc của tác giả, tạo sự đồng cảm với người đọc. Một nhân vật được khắc họa chân thực, có chiều sâu sẽ khiến tác phẩm sống mãi.
+ Nguyễn Minh Châu: Tình huống truyện là điểm nhấn quan trọng, mở ra xung đột, bộc lộ tính cách nhân vật và truyền tải thông điệp sâu sắc.
– Vì sao cả nhân vật và tình huống đều quan trọng?
+ Nhân vật tạo nên linh hồn cho câu chuyện: Một nhân vật sống động, có cá tính riêng, có diễn biến tâm lý chân thực sẽ để lại dấu ấn mạnh mẽ trong lòng người đọc.
+ Tình huống quyết định sự hấp dẫn: Một tình huống truyện độc đáo giúp câu chuyện không chỉ có sức hút mà còn mang lại những góc nhìn sâu sắc về cuộc đời và con người.
– Chứng minh bằng các tác phẩm tiêu biểu:
+ **Chí Phèo** (Nam Cao): Nhân vật Chí Phèo – kẻ bị tha hóa nhưng vẫn khát khao lương thiện, được đặt trong tình huống đặc biệt: cuộc gặp gỡ với Thị Nở. Chính tình huống này làm bật lên bi kịch và số phận đau đớn của nhân vật.
+ **Vợ nhặt** (Kim Lân): Nhân vật Tràng với hành động “nhặt” vợ giữa nạn đói không chỉ khắc họa rõ nét tính cách mà còn mở ra những tầng ý nghĩa về tình người và khát vọng sống.
– Mở rộng vấn đề:
+ Nhân vật và tình huống không thể tách rời – một truyện ngắn hay phải biết kết hợp nhuần nhuyễn cả hai yếu tố.
+ Bài học cho người sáng tác: Xây dựng nhân vật có chiều sâu và tình huống truyện độc đáo để tạo nên tác phẩm có sức sống lâu dài.
+ Bài học cho người đọc: Khi tiếp cận truyện ngắn, cần nhìn nhận giá trị không chỉ qua cốt truyện mà còn qua cách tác giả xây dựng nhân vật và tình huống.
Kết bài
– Nhấn mạnh vai trò song hành của nhân vật và tình huống trong truyện ngắn – một tác phẩm thành công luôn phải dung hòa cả hai yếu tố này.
– Mở rộng: Văn học không chỉ là câu chuyện trên trang giấy, mà còn là tấm gương phản chiếu cuộc đời, giúp con người soi rọi chính mình qua từng số phận và tình huống éo le.
Nhân vật và tình huống truyện là những yếu tố cốt lõi làm nên thành công của một truyện ngắn. Nhân vật mang đến chiều sâu tư tưởng, thể hiện số phận và thông điệp của tác phẩm, trong khi tình huống truyện giúp khơi gợi xung đột, tạo điểm nhấn và sức hấp dẫn. Hai ý kiến của Tô Hoài và Nguyễn Minh Châu đều đúng đắn và bổ sung cho nhau, thể hiện rõ quy luật sáng tạo trong văn chương. Với người sáng tác, việc xây dựng nhân vật giàu cá tính kết hợp với tình huống độc đáo là chìa khóa để tạo nên một truyện ngắn ấn tượng. Với người đọc, hiểu rõ hai yếu tố này giúp ta trân trọng hơn giá trị nghệ thuật của tác phẩm và ý nghĩa sâu xa mà nhà văn gửi gắm.
Bài văn mẫu NLVH trình bày suy nghĩ của anh/chị Bàn về truyện ngắn, Tô Hoài nói: “Dựng nhân vật là điều khó khăn nhất đối với người viết”, Nguyễn Minh Châu lại khẳng định: “Dựng được một tình huống đặc sắc là vấn đề sống còn với người viết truyện ngắn”
Bài văn mẫu 1
Tô Hoài và Nguyễn Minh Châu – hai nhà văn lớn của nền văn học Việt Nam hiện đại đã đưa ra những quan điểm sâu sắc về yếu tố quan trọng nhất trong sáng tác truyện ngắn. Tô Hoài khẳng định: “Dựng nhân vật là điều khó khăn nhất đối với người viết”, còn Nguyễn Minh Châu lại nhấn mạnh: “Dựng được một tình huống đặc sắc là vấn đề sống còn với người viết truyện ngắn”. Cả hai ý kiến đều nhấn mạnh yếu tố cốt lõi làm nên thành công của truyện ngắn: nhân vật và tình huống.
Ý kiến của Tô Hoài nhấn mạnh vai trò quan trọng của nhân vật trong truyện ngắn. Nhân vật không chỉ là trung tâm của câu chuyện mà còn là nơi gửi gắm tư tưởng, tình cảm của tác giả. Dựng một nhân vật chân thực, sống động đòi hỏi người viết phải có sự am hiểu sâu sắc về tâm lý con người, biết cách khắc họa nội tâm và hành động của nhân vật sao cho thuyết phục. Nhân vật Mị trong “Vợ chồng A Phủ” là một cô gái vùng cao với thế giới nội tâm phong phú, phản ánh số phận đau khổ, ẩn chứa sức sống tiềm tàng. Chính sự khắc họa tinh tế ấy khiến nhân vật Mị trở thành hình tượng văn học bất hủ.
Nguyễn Minh Châu lại nhấn mạnh đến yếu tố tình huống trong truyện ngắn. Một truyện ngắn hấp dẫn trước hết phải có một tình huống đặc sắc, mang tính đột phá, bởi chính tình huống là nơi nhân vật bộc lộ bản chất, giúp câu chuyện phát triển theo hướng độc đáo và bất ngờ. “Chiếc thuyền ngoài xa”, Nguyễn Minh Châu đã xây dựng tình huống đầy nghịch lý: người nghệ sĩ nhiếp ảnh phát hiện ra vẻ đẹp tuyệt mỹ của con thuyền trên biển nhưng đồng thời lại chứng kiến cảnh bạo lực gia đình đầy đau thương ngay trên con thuyền ấy. Chính tình huống này tạo nên sự đối lập gay gắt, từ đó giúp tác giả truyền tải những thông điệp sâu sắc về cuộc đời và nghệ thuật.
Nhân vật và tình huống đều là những yếu tố tối quan trọng trong truyện ngắn. Nếu nhân vật là linh hồn thì tình huống chính là chất xúc tác giúp câu chuyện trở nên hấp dẫn và giàu ý nghĩa hơn. Hai ý kiến của Tô Hoài và Nguyễn Minh Châu tuy khác nhau về góc nhìn nhưng đều góp phần làm sáng tỏ bản chất của truyện ngắn: sự kết hợp hài hòa giữa nhân vật sống động và tình huống đặc sắc chính là chìa khóa dẫn đến thành công.
Bài văn mẫu 2
Truyện ngắn là thể loại văn học đặc biệt, đòi hỏi sự cô đọng nhưng phải thể hiện sâu sắc thông điệp của tác giả. Mỗi nhà văn đều có quan điểm riêng, đây là yếu tố quyết định sự thành công của truyện ngắn. Tô Hoài cho rằng việc dựng nhân vật là thử thách lớn nhất, trong khi Nguyễn Minh Châu khẳng định tình huống truyện mới là vấn đề sống còn. Cả hai ý kiến đều đúng và bổ sung cho nhau, bởi nhân vật và tình huống là hai mặt không thể tách rời của truyện ngắn.
Nhân vật trong truyện ngắn phải được xây dựng sắc nét để có thể bộc lộ tính cách và chiều sâu nội tâm chỉ trong một dung lượng ngắn. Nếu không khắc họa được nhân vật sống động, truyện sẽ trở nên nhạt nhẽo, thiếu điểm nhấn. Trong “Lão Hạc” của Nam Cao, nhân vật lão Hạc là một con người nông dân nghèo khổ nhưng có lòng tự trọng cao cả. Chỉ với vài chi tiết chọn lọc như cách lão Hạc yêu thương cậu Vàng hay quyết định ăn bả chó để giữ lại mảnh đất cho con, Nam Cao đã khắc họa được một con người với bi kịch sâu sắc.
Một nhân vật dù hay đến đâu cũng cần có một tình huống đặc sắc để tỏa sáng. Tình huống truyện chính là mảnh đất để nhân vật thể hiện tính cách, giúp câu chuyện trở nên hấp dẫn và có ý nghĩa. Chẳng hạn, trong truyện “Vợ nhặt” của Kim Lân, tình huống nhặt vợ giữa nạn đói không chỉ bất ngờ mà còn đặt nhân vật vào một hoàn cảnh éo le, qua đó thể hiện được tình người trong bi kịch, làm nổi bật giá trị nhân văn sâu sắc của tác phẩm.
Nhân vật và tình huống là hai yếu tố không thể tách rời trong truyện ngắn. Nếu nhân vật là cốt lõi của câu chuyện thì tình huống chính là chiếc khung giúp cốt lõi ấy tỏa sáng. Một truyện ngắn hay phải biết dung hòa cả hai yếu tố này để vừa có chiều sâu nhân vật, vừa có kịch tính trong cách kể chuyện.
Bài văn mẫu 3
Nếu Tô Hoài nhấn mạnh việc dựng nhân vật là khó khăn nhất, thì Nguyễn Minh Châu lại khẳng định tình huống truyện là yếu tố sống còn. Tô Hoài và Nguyễn Minh Châu, đã có những nhận định về nghệ thuật viết truyện ngắn với hai góc nhìn khác nhau nhưng không hề đối lập. Nếu Tô Hoài cho rằng: “Dựng nhân vật là điều khó khăn nhất đối với người viết”, thì Nguyễn Minh Châu lại nhấn mạnh: “Dựng được một tình huống đặc sắc là vấn đề sống còn với người viết truyện ngắn”. Hai quan điểm này không chỉ phản ánh bản chất của truyện ngắn mà còn gợi mở nhiều điều đáng suy ngẫm về nghệ thuật sáng tạo.
Nhận định của Tô Hoài đặt trọng tâm vào nhân vật – linh hồn của tác phẩm. Một truyện ngắn dù ngắn gọn nhưng nếu không có nhân vật sống động, chân thực thì sẽ trở nên nhạt nhẽo, thiếu sức hấp dẫn. Nhân vật không chỉ giúp truyền tải câu chuyện mà còn phản chiếu cuộc đời, tư tưởng của nhà văn. Trong truyện ngắn “Vợ nhặt” của Kim Lân, hình ảnh Tràng – một anh nông dân nghèo khổ, chất phác nhưng đầy lòng nhân hậu đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng người đọc. Hay như Mị trong “Vợ chồng A Phủ” của Tô Hoài, từ một cô gái câm lặng, bị áp bức đến khi vùng lên đấu tranh, tất cả đều được khắc họa đầy tinh tế. Chính sự sinh động, chân thực trong tính cách, số phận của nhân vật đã làm nên thành công của những tác phẩm này.
Nhân vật không thể tồn tại trong một không gian mơ hồ, phiến diện mà cần được đặt trong một tình huống đặc sắc để bộc lộ tính cách, số phận. Đây chính là lý do mà Nguyễn Minh Châu nhấn mạnh vai trò của tình huống truyện. Tình huống truyện là điểm nút quan trọng giúp câu chuyện trở nên hấp dẫn, bất ngờ và giàu ý nghĩa. Một tình huống độc đáo không chỉ thu hút sự chú ý của người đọc mà còn là cơ hội để nhân vật bộc lộ nội tâm, triết lý nhân sinh mà nhà văn muốn gửi gắm. Trong “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu, tình huống éo le giữa người vợ cam chịu, người chồng vũ phu và anh nghệ sĩ nhiếp ảnh đã tạo nên một bức tranh đầy suy ngẫm về hiện thực cuộc sống. Hay như “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân, cuộc gặp gỡ giữa Huấn Cao – một người nghệ sĩ tài hoa nhưng sắp bị hành quyết và viên quản ngục – người say mê cái đẹp, đã tạo nên một tình huống đầy kịch tính và triết lý sâu sắc.
Hai quan điểm của Tô Hoài và Nguyễn Minh Châu không mâu thuẫn mà bổ sung cho nhau, góp phần làm nên sự hoàn chỉnh của một tác phẩm truyện ngắn. Nhân vật là trung tâm, nhưng nhân vật chỉ thực sự tỏa sáng khi được đặt vào một tình huống truyện độc đáo, giàu ý nghĩa. Một nhà văn giỏi không chỉ biết xây dựng nhân vật sinh động mà còn phải biết tạo ra tình huống hấp dẫn để nhân vật có cơ hội phát triển. Chính sự kết hợp hài hòa giữa hai yếu tố này đã làm nên sức sống bất tử của những tác phẩm truyện ngắn xuất sắc trong văn học Việt Nam.
Viết truyện ngắn là một nghệ thuật đầy thử thách, đòi hỏi sự tinh tế và sáng tạo của nhà văn. Mỗi tác phẩm là một cuộc hành trình khám phá cuộc đời, con người và bản chất của nghệ thuật. Dù theo quan điểm của Tô Hoài hay Nguyễn Minh Châu, điều cốt lõi vẫn là làm sao để truyện ngắn có thể chạm đến trái tim độc giả, để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc. Và đó chính là giá trị vĩnh cửu của văn chương.
