Đề bài: Anh/chị hãy viết một bài văn nghị luận (600 chữ) phân tích, đánh giá về chủ đề và những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của văn bản sau:
Trong năm Quang Thái1 đời nhà Trần, người ở Hóa Châu2 tên là Từ Thức, vì có phụ ấm3 được bổ làm tri huyện Tiên Du4. Bên cạnh huyện có một tòa chùa danh tiếng, trong chùa trồng một cây mẫu đơn, đến kỳ hoa nở thì người các nơi đến xem đông rộn rịp, thành một đám hội xem hoa tưng bừng lắm. Tháng Hai năm Bính Tý5 (niên hiệu Quang Thái thứ chín (1396) đời nhà Trần), người ta thấy có cô con gái, tuổi độ mười sáu, phấn son điểm phớt, nhan sắc xinh đẹp tuyệt vời, đến hội ấy xem hoa. Cô gái vin một cành hoa, không may cành giòn mà gãy khấc, bị người coi hoa bắt giữ lại, ngày đã sắp tối vẫn không ai đến nhận. Từ Thức cũng có mặt ở đám hội, thấy vậy động lòng thương, nhân cởi tấm áo cừu gấm trắng, đưa vào tăng phòng để chuộc lỗi cho người con gái ấy. Mọi người đều khen quan huyện là một người hiền đức.
Song Từ Thức vốn tính hay rượu, thích đàn, ham thơ, mến cảnh, việc sổ sách bỏ ùn cả lại thường bị quan trên quở trách rằng:
– Thân phụ thầy làm đến đại thần mà thầy không làm nổi một chức tri huyện hay sao!
Từ than rằng:
– Ta không thể vì số lương năm đấu gạo đỏ mà buộc mình trong áng lợi danh. Âu là một mái chèo về, nước biếc non xanh vốn chẳng phụ gì ta đâu vậy.
Bèn cởi trả ấn tín6, bỏ quan mà về. Vốn yêu cảnh hang động ở huyện Tống Sơn7, nhân làm nhà tại đấy để ở. Thường dùng một thằng nhỏ đem một bầu rượu, một cây đàn đi theo, mình thì mang mấy quyển thơ của Đào Uyên Minh8, hễ gặp chỗ nào thích ý thì hí hửng ngả rượu ra uống. Phàm những nơi nước tú non kì như núi Chích Trợ, động Lục Vân, sông Lãi, cửa Nga9, không đâu không từng có những thơ đề vịnh.
[…..]
(Tóm lược một đoạn: Từ Thức vào một hang động, lạc tới cõi tiên, tên gọi Phù Lai. Chàng được bà tiên gả vợ cho. Đó chính là tiên nữ Giáng Hương, người con gái đánh gãy cành hoa ngày ấy. Ở cõi tiên chừng một năm, Từ Thức nhớ quê nên xin về thăm một chuyến)
Giáng Hương bùi ngùi không nỡ dứt. Từ lang nói:
– Tôi xin hẹn để về cho bạn bè gặp mặt và thu xếp việc nhà cho yên, rồi sẽ quay lại đây để với nàng cùng già ở chốn làng mây bến nước.
Giáng Hương khóc mà nói:
– Thiếp chẳng dám vì tình phu phụ mà ngăn cản mối lòng quê hương của chàng. Song cõi trần nhỏ hẹp, kiếp trần ngắn ngủi, dù nay chàng về nhưng chỉ e liễu sân hoa vườn, không còn đâu cảnh tượng như ngày trước nữa.
Nàng nhân thưa với phu nhân, phu nhân thở dài:
– Không ngờ chàng lại mắc mớ còn mối lòng trần như vậy.
Nhân cho một cỗ xe cẩm vân để chàng cưỡi về. Nàng cũng đưa cho chàng một bức thư viết vào lụa mà nói:
– Ngày khác trông thấy vật này, xin đừng quên mối tình ngày cũ.
Rồi tràn nước mắt mà ly biệt.
Chàng đi chỉ thoắt chốc đã về đến nhà, thì thấy vật đổi sao dời, thành quách nhân gian, hết thảy đều không như trước nữa, duy có những cảnh núi khe là vẫn không thay đổi sắc biếc màu xanh thủa nọ. Bèn đem tên họ mình hỏi thăm những người già cả thì thấy có người nói:
– Thuở bé tôi nghe nói ông cụ tam đại nhà tôi cũng cùng tên họ như ông, đi vào núi mất đến nay đã hơn 80 năm, nay đã là năm thứ 5 niên hiệu Diên Ninh là đời ông vua thứ ba của triều Lê rồi 10
Chàng bấy giờ mới hậm hực bùi ngùi; muốn lại lên xe mây để đi, nhưng xe đã hóa làm một con chim loan mà bay mất. Mở thư ra đọc, thấy có câu: “Kết lứa phượng ở trong mây, duyên xưa đã hết; tìm non tiên ở trên bể, dịp khác còn đâu!” mới biết là Giáng Hương đã nói trước với mình những lời ly biệt. Chàng bèn mặc áo cừu nhẹ, đội nón lá ngắn, vào núi Hoành Sơn, rồi sau không biết đi đâu mất.
(Trích Chuyện Từ Thức lấy vợ tiên, Truyền kì mạn lục, Nguyễn Dữ, NXB Hội Nhà văn, 2018, tr.112-113)
Dàn ý Phân tích đánh giá về chủ đề và những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của đoạn trích Chuyện Từ Thức lấy vợ tiên- Nguyễn Dữ
Giới thiệu khái quát
– Giới thiệu tác phẩm Truyền kì mạn lục và truyện Chuyện Từ Thức lấy vợ tiên.
– Giới thiệu sơ lược về nhân vật Từ Thức và những đặc điểm nổi bật trong cuộc sống và tính cách của ông.
– Nêu vấn đề cần phân tích: Từ Thức là hình mẫu của một người trí thức thanh cao, coi thường danh lợi, và tìm kiếm cái đẹp trong cuộc sống.
Tác phẩm Truyền kì mạn lục của tác giả Nguyễn Dữ, một tác phẩm nổi tiếng trong kho tàng văn học dân gian Việt Nam, đặc biệt là truyện Chuyện Từ Thức lấy vợ tiên. Truyện kể về cuộc đời của Từ Thức, một người sĩ tử tài giỏi, sống trong một xã hội đầy rẫy những gian truân và đau khổ, nhưng lại từ bỏ danh lợi, chọn một cuộc sống phóng khoáng, hòa mình vào thiên nhiên và tìm kiếm cái đẹp trong thi ca. Qua đó, tác giả muốn gửi gắm thông điệp về sự thanh cao của kẻ sĩ, những người không chỉ có tài năng mà còn có một tâm hồn cao thượng, yêu cái đẹp và khinh thường danh lợi.
Đánh giá về chủ đề và đặc sắc về hình thức nghệ thuật
Tóm tắt sơ lược về xuất thân của Từ Thức, niềm đam mê thi ca và lý do ông từ quan:
Từ Thức là một người trí thức tài ba, có niềm đam mê sâu sắc với thi ca. Ông không hào hứng với con đường quan lộ mà tìm cách từ bỏ công danh để tìm về với thiên nhiên, với những thú vui thanh cao và cao cả. Lý do Từ Thức từ quan không phải là vì ông thiếu tài năng hay khát vọng, mà vì ông thấy con đường quan trường quá hẹp, không đủ chỗ cho những lý tưởng cao đẹp mà ông theo đuổi.
Đánh giá về nhân vật:
Từ Thức là hình mẫu của một người trí thức thanh cao, liêm khiết và yêu cái đẹp. Ông sống một cuộc đời không màng đến danh lợi, không muốn vướng vào những mưu đồ quyền lực. Tâm hồn ông phóng khoáng, yêu thích sự tự do và khám phá, đặc biệt là thi ca. Từ Thức cũng là người có lòng nhân ái, biết đối nhân xử thế và luôn giúp đỡ người khác khi cần thiết. Hình ảnh của Từ Thức trong tác phẩm mang đậm những phẩm chất của một người kẻ sĩ chân chính: thanh cao, quý trọng cái đẹp và yêu đất nước.
Đánh giá về chủ đề:
Tác phẩm Chuyện Từ Thức lấy vợ tiên ca ngợi những kẻ sĩ coi thường danh lợi, khinh miệt quyền chức và tìm đến những giá trị tinh thần cao quý. Chủ đề của tác phẩm nói lên lý tưởng sống của Từ Thức – một người đàn ông không chịu sống trong sự giả dối, hào nhoáng của xã hội mà chọn sống một cuộc đời tự do, phóng khoáng, hòa mình với thiên nhiên và cái đẹp. Từ Thức không chỉ là một hình mẫu lý tưởng của một trí thức mà còn là một hình tượng ngưỡng mộ trong xã hội xưa, nơi mà con người ta đề cao cái đẹp, khinh thường quyền lực và tham vọng vật chất.
Đánh giá về nghệ thuật:
Tác giả đã lựa chọn một lối kể chuyện theo trình tự thời gian, từ lúc Từ Thức gặp gỡ tiên nữ cho đến khi ông quyết định lấy tiên làm vợ và cuộc sống của ông ở cõi tiên. Câu chuyện được xây dựng theo một tình huống đầy yếu tố kỳ ảo, với hình ảnh người trần kết hôn với tiên nữ, một câu chuyện vừa lạ lùng lại vừa cuốn hút người đọc.
Không gian trong tác phẩm được tác giả xây dựng rất đặc biệt, vừa thực vừa ảo, với sự phân chia giữa cõi trần và cõi tiên. Cõi trần là nơi đầy rẫy những mưu toan, bon chen, còn cõi tiên lại là nơi của sự thanh cao, vĩnh cửu, với những con người sống cuộc sống không màng đến danh lợi. Cách xây dựng không gian này đã giúp câu chuyện thêm phần sinh động và hấp dẫn.
Thời gian trong tác phẩm cũng được phân chia rõ ràng giữa cõi trần và cõi tiên, hai thế giới song hành nhưng lại rất khác biệt. Qua đó, tác giả muốn nhấn mạnh sự phân biệt rõ rệt giữa cái đẹp tinh thần và những trói buộc của danh lợi, quyền lực ở trần gian.
Đánh giá:
– Khẳng định lại giá trị tư tưởng và nghệ thuật của tác phẩm, qua đó tôn vinh hình tượng Từ Thức như một biểu tượng của trí thức chân chính.
– Đánh giá về tác giả và thái độ ngợi ca những phẩm chất cao đẹp của kẻ sĩ, đồng thời ca ngợi lý tưởng sống tự do, phóng khoáng.
Tác phẩm thể hiện rõ thái độ của tác giả về việc ca ngợi những kẻ sĩ coi thường danh lợi, sống với lý tưởng cao cả và tìm đến những giá trị đích thực của cuộc sống. Hình ảnh Từ Thức trong tác phẩm không chỉ là biểu tượng của một trí thức tài ba, mà còn là một hình mẫu của một người không sợ hy sinh để giữ vững lòng trung thực và sự thanh cao. Đây là một thông điệp sâu sắc về nhân sinh quan và giá trị sống mà tác giả muốn gửi đến độc giả.
