Phân tích và đánh giá tác phẩm Đất quên của Nguyễn Huy Thiệp

Đề bài: Viết bài văn nghị luận Phân tích và đánh giá tác phẩm Đất quên của Nguyễn Huy Thiệp

Dàn ý Phân tích và đánh giá tác phẩm Đất quên của Nguyễn Huy Thiệp

Mở bài

• Giới thiệu tác phẩm “Đất quên” – một truyện ngắn đặc sắc trong tập “Những ngọn gió Hua Tát” của Nguyễn Huy Thiệp.
• Dẫn dắt bằng suy ngẫm về cuộc đời và hạnh phúc – mở ra vấn đề nghị luận: hạnh phúc là khoảnh khắc hay là cả một hành trình?

Trong cuộc đời, có những cuộc gặp gỡ thoáng qua nhưng đủ sức để ta day dứt mãi về sau. Đọc truyện ngắn “Đất quên” của Nguyễn Huy Thiệp – một tác phẩm giàu chất suy tưởng và nhân văn, ta không khỏi đặt ra câu hỏi: Hạnh phúc là khoảnh khắc ngắn ngủi hay là cả một chặng đường dài? Câu chuyện của ông Lò Văn Pành trong buổi chiều mưa đá như khơi dậy trong lòng người đọc nhiều xúc cảm về khao khát yêu thương và bản chất mong manh của những niềm vui trong đời.

Thân bài

1. Tóm tắt nội dung truyện

Ông Lò Văn Pành – hơn tám mươi tuổi, sống yên ổn với gia đình đông con cháu ở bản Hua Tát. Trong một chuyến đi Mường Lưm mua trâu – nơi lưu giữ kỷ niệm thời trai trẻ – ông bất ngờ gặp nàng Muôn trong chiều mưa đá. Cuộc gặp gỡ ấy khiến ông rung động, cảm thấy hạnh phúc chưa từng có. Ông quyết định cầu hôn nàng, nhưng bị dân bản và gia đình nàng cười cợt, khinh miệt. Dù bị thử thách ngặt nghèo – chặt cây gỗ lim trên đỉnh Phu Lương – ông vẫn không lùi bước. Nhưng rồi, sau một nhát rìu, ông kiệt sức và chết ngay tại chỗ.

2. Phân tích nội dung và chủ đề tư tưởng

Câu chuyện khắc họa một lát cắt nhỏ trong đời ông Pành nhưng lại mang sức gợi lớn về ý nghĩa của hạnh phúc. Hạnh phúc không đến từ sự đủ đầy vật chất, mà đôi khi chỉ là một khoảnh khắc thăng hoa, chớp nhoáng trong tâm hồn. Chiều mưa đá, ánh nhìn của nàng Muôn, giây phút trái tim già nua bỗng đập rộn ràng như thuở đôi mươi – tất cả đã tạo nên một dấu mốc sống động cho cuộc đời tưởng như đã viên mãn của ông Pành.

Không gian truyện trải dài từ Hua Tát đến Mường Lưm, như một hành trình trở về ký ức, tìm lại những gì còn thiếu. Mường Lưm – nơi ông từng có thời trai trẻ – trở thành biểu tượng của khát vọng. Câu chuyện đặt ra câu hỏi rằng: Có phải chỉ tuổi trẻ mới biết yêu, biết mơ, biết sống hết mình với cảm xúc? Hay khi trái tim còn biết rung động, thì con người vẫn có quyền theo đuổi hạnh phúc?

Chi tiết nàng Muôn và dân bản cười cợt ông Pành không chỉ gây chua xót, mà còn phơi bày một hiện thực cay nghiệt: con người thường dễ dàng giễu cợt những kẻ khác mình. Nhưng với ông Pành, dù bị khinh khi, ông vẫn kiên cường. Có lẽ, với ông, được chết vì một khát vọng chân thật còn ý nghĩa hơn là sống trong sự bằng lòng nửa vời.

Nguyễn Huy Thiệp đã xây dựng một tình huống truyện đầy bất ngờ mà cũng vô cùng đau đáu: một ông già đi tìm tình yêu và hạnh phúc, để rồi ngã xuống không phải vì tuổi tác mà vì một trái tim không chịu già. Sự éo le ấy khiến người đọc rơi vào trạng thái bâng khuâng, khi ta nhận ra đôi khi hạnh phúc lớn nhất lại đến vào lúc gần đất xa trời.

3. Phân tích nghệ thuật đặc sắc

Truyện được kể ở ngôi thứ ba nhưng điểm nhìn được đặt vào nhân vật ông Pành, giúp người đọc cảm nhận được dòng tâm lý và sự biến chuyển trong cảm xúc của ông một cách chân thực. Giọng văn của Nguyễn Huy Thiệp mang sắc thái lãng mạn pha chút châm biếm, tạo nên nét riêng rất đặc trưng trong cách ông kể một câu chuyện tưởng như bình thường mà lại khơi gợi nhiều suy tư sâu sắc.

Tình huống truyện giàu kịch tính và mang ý nghĩa biểu tượng. Việc ông Pành leo lên đỉnh núi, vung rìu vào cây lim không chỉ là hành động chinh phục, mà còn là lời tuyên ngôn cho khát vọng sống, khát vọng yêu và mơ của con người – dù ở tuổi nào. Chi tiết nàng Muôn đi xem chọi gà, không hề hay biết ông Pành đã chết – kết truyện dửng dưng ấy lại tạo nên một cú đâm nhẹ mà sâu, khiến người đọc không thể dứt ra khỏi cảm giác tiếc nuối, xót xa.

Kết bài

• Khẳng định sự đặc sắc của truyện ngắn “Đất quên” trong cả nội dung tư tưởng và nghệ thuật biểu đạt.
• Nêu cảm nghĩ cá nhân về quan niệm hạnh phúc mà truyện mang lại: Hạnh phúc có thể là khoảnh khắc ngắn ngủi nhưng nó đủ để làm nên giá trị cả một đời người.

“Đất quên” – dù chỉ là một truyện ngắn, vẫn tạo được dấu ấn mạnh mẽ trong lòng người đọc. Câu chuyện về ông Pành như một lời nhắc rằng, đừng bao giờ quá muộn để sống thật với cảm xúc của mình. Hạnh phúc không đo bằng độ dài, mà đo bằng sự mãnh liệt của khoảnh khắc. Nguyễn Huy Thiệp đã cho ta một cái nhìn khác về tuổi già, về tình yêu, và trên hết, về niềm tin vào những điều tưởng như đã bị lãng quên trong cuộc đời.

Bài văn mẫu Phân tích và đánh giá tác phẩm Đất quên của Nguyễn Huy Thiệp

Trong cuộc đời, mỗi chúng ta đều sẽ gặp rất nhiều người, có người dừng chân lại và cũng có người lướt qua chỉ trong một khoảnh khắc. Và mỗi cuộc gặp gỡ như vậy đều là do thượng đế sắp xếp, ngài buộc ta phải gặp họ, ngài làm ta tò mò, băn khoăn và suy nghĩ xem vì sao ta lại gặp họ. Có người mang đến niềm vui thì sẽ có người mang đến nỗi buồn, sự dâng trào cảm xúc sinh ra hoocmon kích thích trí não khiến ta nghĩ về họ nhiều hơn. Nhưng cuộc đời sẽ không có nhiều lần ta cảm nhận được cảm xúc thăng hoa nhất – sự hạnh phúc. Tuy nhiên, không phải hạnh phúc nào cũng kéo dài. Truyện ngắn thứ sáu “Đất quên” trong mười truyện “Những ngọn gió Hua Tát” của tác giả Nguyễn Huy Thiệp đã khiến bạn đọc phải đặt ra câu hỏi rằng: Liệu có phải hạnh phúc chỉ là một khoảnh khắc hay nó là cả một quá trình xuyên suốt trong cuộc đời?

Câu chuyện kể về  ông Lò Văn Pành, ông đã hơn tám mươi tuổi, ông sống ở bản Hua Tát cùng ba bà vợ, tám đứa con và khoảng ba chục đứa cháu. Ông Pành sống quanh quẩn trong thung lũng bản Hua Tát. Nhưng cuộc sống của ông đã thay đổi khi ông quyết định về Mường Lưm mua trâu – vùng đất nơi còn trẻ ông có rất nhiều kí ức tươi đẹp. Vào chiều tối mưa đá định mệnh của cuộc đời, ông đã gặp được nàng Muôn. Ông có cảm giác hạnh phúc, một cảm giác ông chưa từng được trải qua. Sau đó ông đã tới nhà nàng Muôn để cầu hôn, nhưng những gì ông nhận lại là thái độ cười cợt nhạo báng, họ bàn tán về ông và bố Muôn đã đưa ra một thử thách khó như lên núi đao, xuống biển lửa – hạ cây gỗ lim to nhất ở đỉnh Phu Lương mang về. Chính ông cũng biết đây là thử thách khó khăn nhưng ông vì nàng Muôn. Ông leo lên đỉnh núi  vung một nhát rìu vào gốc cây rồi kiệt sức vỡ tim chết.

Cốt truyện được xây dựng đơn giản với hai nhân vật ông Pành và nàng Muôn. Trong đó ông Pành là người được nhắc đến và dõi theo nhiều nhất, từ khi ông sống ở bản Hua Tát đến Mường Lưm rồi đến lúc ông chết đi. Không gian trong truyện được nhắc đến ở bản Hua Tát, ở Mường Lưm xa xôi tận cuối Châu Yên, ở giữa đổi cỏ gianh nơi ông Pành và nàng Muôn gặp nhau. Bản Hua Tát là nơi ông Pành sống nhưng lại không được người cầm bút khắc hoạ, miêu tả nhiều, tác giả đưa ta đến với không gian tại Mường Lưm khiến ta băn khoăn rằng liệu có phải chỉ có thời trẻ, thời niên thiếu mới là khoảng thời gian khiến ta hạnh phúc? Hay cũng chỉ có nơi có kỉ niệm mới khiến cảm xúc ta được dâng trào? Ông Pành vì có thời trai trẻ gắn liền với Mường Lưm nên dĩ nhiên sẽ vô cùng quen thuộc và biết ở trên đỉnh núi có cây gỗ lim. Nhưng ông lại không hề chùn bước trước khó khăn. Phải chăng vì bản năng của con người là chinh phục thử thách hay vì khát vọng hạnh phúc mà ông mới tìm được sau 80 năm cuộc đời? Dù có nhiều không gian nhưng Nguyễn Huy Thiệp chỉ nhắc đến khoảng thời gian duy nhất là trận mưa đá, ngày ông Pành cảm nhận được niềm hạnh phúc. Lát cắt thời gian trong chiều mưa ấy dù ngắn ngủi, mong như tờ giấy nhưng đã khiến ông Pành được trải qua cảm giác chưa từng có. Chính lát cắt thời gian này, ông vua không ngai của “làng truyện ngắn” đã khiến độc giả thật sự phải suy tư, phải ngẫm nghĩ về thông điệp ông muốn nói đến thông qua các chi tiết và đặt ra câu hỏi rằng hạnh phúc có thật sự chỉ là một khoảnh khắc?

Tình huống truyện đầy hấp dẫn, bất ngờ và cũng vô cùng éo le. Tác giả đã đưa ta từ bản Hua Tát đến Mường Lưm, từ nơi yên bề gia thất đến tuổi trẻ mang trên mình đầy hoài bão và ước mơ. Khi ta bị cuốn vào đêm mưa đá đầy cảm xúc của ông Pành, để rồi nhiều người cũng đã nghĩ rằng câu chuyện sẽ có một cái kết đẹp, rằng niềm hạnh phúc của ông Pành sẽ đến với ông một cách khó tin ở độ tuổi ấy, rằng nàng Muôn sẽ giống như một món quà mà thượng đế ban cho ông. Nhưng tôi đã ngỡ ngàng trước thái độ của bố nàng Muôn cũng như của dân bản. Họ cười cợt và bàn tán về ông Pành. Ngay cả chính nàng Muôn, người ông cứ ngỡ là định mệnh cũng nấp sau khe cửa và cảm thấy câu chuyện này thật buồn cười. Nàng Muôn cười vì lẽ với cô thiếu nữ còn tuổi xuân xanh thì cuộc gặp gỡ ấy chỉ là thoáng qua, chỉ là một khoảnh khắc trong đời. Nhưng với ông Pành, đây là hạnh phúc, là cảm giác ông mất cả đời để đợi, để được trải qua, để cảm nhận. Có lẽ thượng đế đã quá tàn nhẫn khi để xảy ra một cuộc gặp gỡ éo le đến vậy. Giá như ông Pành gặp người như nàng Muôn từ thời còn trẻ thì có lẽ hai người đã không lướt qua nhau như thế.

Ông Pành trừ tuổi tác là của một ông già đúng nghĩa thì tất cả đều giống một chàng trai còn trẻ. Ông mang trong mình sự dũng mãnh như hổ, ấm áp như ánh mặt trời, ông không quan tâm đến cái nhìn của người khác và rất ngoan cố. Điển hình là khi ông đến cầu hôn nàng Muôn. Nếu như không có chi tiết ông ngợp trong diệu huyền, bủn rủn vì cảm xúc ta sẽ không thể biết được ông cũng có một tâm hồn của một chàng thanh niên. Ông muốn yêu và khao khát được hạnh phúc, đây là một nhu cầu vô cùng bình thường. Tuy nhiên, với một người hơn 80 có nên bắt đầu cuộc hành trình kiếm tìm hạnh phúc hay không? Nàng Muôn lướt qua đời ông là thực hay chỉ là ảo ảnh về hạnh phúc? Đối với một người như ông Pành, ba vợ, tám con, ba mươi người cháu, gia đình khá giả, sung túc; sức khỏe vô biên đã là đủ đầy, viên mãn chưa? Nếu mọi người được như ông có an phận với cơ ngơi, cuộc đời, với lộc trời ban cho hay không? Giá như ông an phận, đâu đến nỗi phải vỡ tim mà chết? Cái chết của ông Pành là nghiệt ngã là tái tê hay là một niềm hạnh phúc của một con người được chết vì khát vọng kiếm tìm chinh phục hạnh phúc? Quả thực, cuộc đời và cái chết của ông Pành đáng để suy nghĩ!?

Truyện được kể dưới ngôi kể thứ ba, với điểm nhìn trần thuật của ông Pành. Giọng điệu văn chương của Nguyễn Huy Thiệp trong truyện có phần lãng mạn nhưng lại pha chút chễ giễu. Ông chế giễu sự mau quên của nàng Muôn, chễ giễu cuộc đời sao quá bất công với ông Pành khi ông chỉ muốn có được hạnh phúc nhưng sao khó khăn mà cơ hội lại mong manh đến vậy. Thông qua truyện ngắn này tác giả đã bày tỏ sự đồng cảm với ông Pành và gửi gắm đến chúng ta thông điệp: Hãy luôn theo đuổi niềm hạnh phúc? Hay biết an phận đây?

              Kết thúc truyện Đất quên cứ bâng khuâng trong lòng người về một vùng nhớ chẳng thể nào quên. Muôn không đưa đám ông Pành, nàng chị chợ Yên Châu xem chọi gà, chiều về nàng gặp mưa nhưng không có mưa đá. Cái kết cứ dửng dưng, cứ lạnh lùng mà khiến ta bâng khuâng quá vậy. Phải chẳng Mường Lưm chính là mảnh đất quên thực sự? Nguyễn Huy Thiệp gieo chữ, gieo tình huống thật tài tình khiến ta cứ thấy man mác buồn cho một kiếp người. Đoạn kết nhẹ nhàng, lăn tăn sóng như một mặt hồ yên tĩnh, như một dòng chảy nhẹ nhàng mà sao lại cuộn xoáy bao cảm xúc trong lòng người đến vậy.

Ra đời trong tập truyện ngắn cùng chín truyện khác nhưng “Đất quên” vẫn luôn nổi bật và được rất nhiều độc giả chú ý đến. Ngắn gọn, đơn giản nhưng lại có thể khiến ta như trải qua cả cuộc đời cùng với nhân vật. Cho đến kết truyện tôi cho rằng ai cũng đã có câu trả lời cho riêng mình, rằng hạnh phúc là một khoảnh khắc hay là một quá trình. Với bản thân tôi, hạnh phúc chính là hạnh phúc, dù là khoảnh khắc hay quá trình không quan trọng, quan trọng là ta đã được trải qua nó, được đắm chìm và tận hưởng nó. Tôi tin rằng dù cho mười năm hay hàng trăm năm nữa thi phẩm này vẫn sẽ là một niềm tự hào của Nguyễn Huy Thiệp và ghi sâu vào trong lòng người đọc. Mỗi chúng ta đều sẽ được hạnh phúc, bạn hãy đọc và cảm nhận “Đất quên”, bạn cũng sẽ được hạnh phúc.