| Con nhớ ngày xưa mẹ hát:
“Hoa sen lặng lẽ dưới đầm Hương hoa dịu dàng bát ngát Thơm tho không gian, thời gian”…
Mẹ nghèo như đóa hoa sen Tháng năm âm thầm lặng lẽ Giọt máu hòa theo dòng lệ Hương đời mẹ ướp cho con |
Khi con thành đóa hoa thơm
Đời mẹ lắt lay chiếc bóng Con đi…chân trời gió lộng Mẹ về…nắng quái chiều hôm
Sen đã tàn sau mùa hạ Mẹ cũng lìa xa cõi đời, Sen tàn rồi sen lại nở Mẹ thành ngôi sao trên trời.
|
(Nhà văn và tác phẩm trong nhà trường, NXB Giáo dục Việt Nam, 1999, trang 37)
Chú thích: Viễn Phương, sinh năm 1928, mất năm 2005, quê ở An Giang. Ông là nhà thơ gắn bó với cuộc sống chiến đấu của bà con quê hương trong suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ. Bài thơ Mẹ mang đến cho người đọc những hình ảnh và cảm nhận sâu sắc về tình mẹ vì sự hy sinh vô điều kiện của mẹ dành cho con.
DẠNG 1: VIẾT ĐOẠN VĂN NGHỊ LUẬN VĂN HỌC PHÂN TÍCH MỘT ĐOẠN THƠ/ KHỔ THƠ
| Đề 1: Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) phân tích 8 câu thơ đầu bài thơ “Mẹ” (Viễn Phương):
Con nhớ ngày xưa mẹ hát: “Hoa sen lặng lẽ dưới đầm Hương hoa dịu dàng bát ngát Thơm tho không gian, thời gian”…
Mẹ nghèo như đóa hoa sen Tháng năm âm thầm lặng lẽ Giọt máu hòa theo dòng lệ Hương đời mẹ ướp cho con |
Dàn ý
- Mở đoạn
- Giới thiệu tác giả và bài thơ “Mẹ”: một tác phẩm xúc động về tình mẫu tử, thể hiện sự tri ân và lòng biết ơn đối với mẹ.
- Khái quát nội dung 8 câu thơ đầu: tái hiện hình ảnh người mẹ qua ký ức tuổi thơ của nhân vật trữ tình, đồng thời ca ngợi sự hy sinh thầm lặng của mẹ.
- Thân đoạn
- Ký ức về lời ru của mẹ
- Dẫn chứng: “Con nhớ ngày xưa mẹ hát: …“Hoa sen lặng lẽ dưới đầm Hương hoa dịu dàng bát ngát Thơm tho không gian, thời gian”…
- Hình ảnh “hoa sen lặng lẽ dưới đầm”: biểu tượng cho sự thanh cao, bền bỉ, gợi lên hình ảnh người mẹ tảo tần, lặng lẽ hy sinh.
- Cụm từ “hương hoa dịu dàng bát ngát”: thể hiện sự lan tỏa của tình yêu thương, sự ấm áp mẹ dành cho con.
- Biện pháp ẩn dụ: ví tình yêu của mẹ như hương sen, bền lâu và thấm đẫm vào tâm hồn con.
- Nhận xét: Lời ru không chỉ nuôi dưỡng con mà còn phản ánh đức hy sinh cao quý của mẹ, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc.
- Hình ảnh người mẹ nghèo khó nhưng giàu đức hy sinh
- Dẫn chứng: “Mẹ nghèo như đóa hoa sen Tháng năm âm thầm lặng lẽ, Giọt máu hòa theo dòng lệ Hương đời mẹ ướp cho con.”
- Hình ảnh “mẹ nghèo như đóa hoa sen”: nhấn mạnh sự đối lập giữa vật chất thiếu thốn và tâm hồn thanh cao của mẹ.
- Cụm từ “tháng năm âm thầm lặng lẽ”: diễn tả sự hy sinh bền bỉ, không lời than vãn của mẹ.
- Biện pháp ẩn dụ “giọt máu hòa theo dòng lệ”: diễn tả nỗi vất vả, gian lao, sự hy sinh cả thể xác lẫn tinh thần của mẹ vì con.
- Nhận xét: Qua hình ảnh giàu sức gợi, tác giả đã thể hiện sự tri ân, lòng biết ơn sâu sắc với người mẹ đã hy sinh cả cuộc đời cho con.
- Nghệ thuật và ý nghĩa của đoạn thơ
- Thể thơ tự do, nhịp thơ chậm rãi phù hợp với dòng cảm xúc trầm lắng.
- Giọng thơ trữ tình, sâu lắng gợi lên sự yêu thương, kính trọng đối với mẹ.
- Sử dụng hình ảnh ẩn dụ giàu ý nghĩa: hoa sen, hương hoa, giọt máu… làm nổi bật vẻ đẹp của mẹ.
- Thông điệp: ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng, nhắc nhở mỗi người con phải luôn trân trọng, biết ơn mẹ khi mẹ còn bên cạnh.
III. Kết bài
- Khẳng định giá trị nội dung của đoạn thơ: khắc họa tình mẫu tử thiêng liêng, ca ngợi đức hy sinh của mẹ.
- Bài học rút ra: trân trọng, yêu thương mẹ khi còn có thể, sống hiếu thảo và biết ơn công lao của mẹ.
Bài tham khảo
Trong hai khổ thơ cuối bài thơ “Mẹ” của tác giả Viễn Phương, hình ảnh người mẹ được khắc họa một cách sâu sắc qua những dòng thơ giản dị nhưng đầy cảm xúc, thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng và sự hy sinh thầm lặng của mẹ dành cho con. Đoạn thơ mở ra bằng những ký ức tuổi thơ về lời ru ngọt ngào của mẹ:
“Con nhớ ngày xưa mẹ hát:
…“Hoa sen lặng lẽ dưới đầm
Hương hoa dịu dàng bát ngát
Thơm tho không gian, thời gian”…”
Hình ảnh “hoa sen lặng lẽ dưới đầm” đã khắc họa vẻ đẹp thanh cao của loài hoa sen, một loài hoa mọc lên từ bùn lầy nhưng vẫn tỏa hương thơm ngát, giống như đức hy sinh lặng thầm của mẹ. Cụm từ “hương hoa dịu dàng bát ngát” gợi lên sự lan tỏa của tình mẹ, như hương sen thấm vào không gian và thời gian, bao bọc lấy con trong những năm tháng thơ ấu. Tác giả đã khéo léo sử dụng biện pháp ẩn dụ khi ví tình yêu của mẹ với hương hoa sen, qua đó làm nổi bật sự dịu dàng, cao quý của mẹ, đồng thời gợi lên nỗi nhớ thương khắc khoải của con khi hồi tưởng về mẹ. Qua những dòng thơ, người đọc cảm nhận được sự bao dung, yêu thương vô bờ bến của mẹ dành cho con, một tình cảm thiêng liêng và vĩnh cửu. Tiếp đến, những câu thơ sau đã thể hiện hình ảnh người mẹ trong cuộc sống nghèo khó nhưng giàu đức hy sinh:
“Mẹ nghèo như đóa hoa sen
Tháng năm âm thầm lặng lẽ,
Giọt máu hòa theo dòng lệ
Hương đời mẹ ướp cho con.”
Hình ảnh “Mẹ nghèo như đóa hoa sen” gợi lên sự đối lập giữa cái nghèo vật chất và sự thanh cao trong tâm hồn của mẹ, giống như hoa sen mọc từ bùn nhưng vẫn vươn lên tinh khiết. Cụm từ “tháng năm âm thầm lặng lẽ” nhấn mạnh cuộc đời tảo tần, hy sinh của mẹ, không màng danh lợi, chỉ biết lặng lẽ dành hết yêu thương cho con. Biện pháp tu từ ẩn dụ “giọt máu hòa theo dòng lệ” đã làm nổi bật nỗi vất vả, gian truân của mẹ, không chỉ là mồ hôi, nước mắt mà còn là máu thịt, là tất cả những gì mẹ dâng hiến cho con, gợi lên sự xúc động và lòng biết ơn vô hạn. Từ những vần thơ giàu hình ảnh nhưng rất đỗi dung dị, ta nhận ra rằng tình mẹ chính là sự hy sinh thầm lặng, vĩ đại mà đôi khi con cái không thể thấu hiểu trọn vẹn khi mẹ còn bên cạnh. Với thể thơ tự do, nhịp thơ chậm rãi, giọng thơ trầm lắng và suy tư, cùng những hình ảnh mang tính ẩn dụ sâu sắc, tác giả đã truyền tải một cách tinh tế sự tri ân, lòng kính yêu dành cho mẹ và nỗi nhớ khôn nguôi của người con khi mẹ không còn. Có thể nói, đoạn thơ đã thành công trong việc thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng, đồng thời gửi gắm đến người đọc thông điệp về sự biết ơn, trân trọng những hy sinh của mẹ dành cho con. Từ đó, ta cảm nhận sâu sắc hơn tình yêu thương vô bờ bến của mẹ, và mong muốn sống hiếu thảo, yêu thương mẹ nhiều hơn khi mẹ vẫn còn bên cạnh.
DẠNG 2: VIẾT ĐOẠN VĂN GHI LẠI CẢM XÚC VỀ MỘT ĐOẠN THƠ
| Đề 2: Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) ghi lại cảm xúc của em về 8 câu thơ cuối bài thơ “Mẹ” (Viễn Phương):
Khi con thành đóa hoa thơm Đời mẹ lắt lay chiếc bóng Con đi…chân trời gió lộng Mẹ về…nắng quái chiều hôm
Sen đã tàn sau mùa hạ Mẹ cũng lìa xa cõi đời, Sen tàn rồi sen lại nở Mẹ thành ngôi sao trên trời. |
Dàn ý
- Mở đoạn
- Giới thiệu bài thơ “Mẹ” của Viễn Phương và khái quát nội dung 8 câu thơ cuối: Thể hiện nỗi cô đơn, tàn phai của mẹ khi con trưởng thành và suy ngẫm triết lý về sự ra đi của mẹ.
- Cảm xúc chung của bản thân khi đọc đoạn thơ: Xúc động, nghẹn ngào trước tình cảm bao la và sự hy sinh thầm lặng của mẹ.
- Thân đoạn
- Cảm xúc về nội dung bài thơ
- Cảm xúc về khổ thơ 3:
- Hình ảnh “đời mẹ lắt lay chiếc bóng”: Gợi lên sự đơn côi, nhỏ bé của mẹ khi con trưởng thành.
- “Chân trời gió lộng”: Biểu tượng cho sự tự do, hành trình mới của con nhưng cũng tạo nên khoảng cách với mẹ.
- “Nắng quái chiều hôm”: Hình ảnh ẩn dụ đầy xót xa về tuổi già, sự tàn úa của cuộc đời mẹ.
- Nghệ thuật đối lập “con đi – mẹ về”, “chân trời gió lộng – nắng quái chiều hôm”: Làm nổi bật sự hy sinh, cô đơn của mẹ khi con trưởng thành.
- Cảm nhận: Nghẹn ngào trước nỗi cô đơn của mẹ, cảm giác day dứt khi nhận ra có những hy sinh của mẹ mà con không thể đền đáp trọn vẹn.
- Cảm xúc về khổ thơ 4:
- Hình ảnh “sen đã tàn”: Ẩn dụ cho quy luật vô thường của cuộc đời, mẹ cũng không thể ở bên con mãi mãi.
- “Sen tàn rồi sen lại nở”: Như một sự an ủi, thể hiện vòng tuần hoàn của cuộc sống, tình yêu thương của mẹ vẫn tiếp nối qua các thế hệ.
- “Mẹ thành ngôi sao trên trời”: Gợi hình ảnh thiêng liêng, mẹ dù không còn nhưng vẫn mãi dõi theo con.
- Nghệ thuật ẩn dụ: So sánh mẹ với hoa sen, ngôi sao → Thể hiện sự cao đẹp, vĩnh hằng của tình mẫu tử.
- Cảm nhận: Xúc động trước sự ra đi của mẹ nhưng cũng cảm nhận được sự thiêng liêng và bất diệt của tình mẫu tử.
- Cảm xúc về nghệ thuật của bài thơ
- Thể thơ tự do, nhịp thơ chậm rãi phù hợp với dòng cảm xúc.
- Giọng thơ trầm lắng, tha thiết, tạo nên nỗi xúc động sâu sắc.
- Hình ảnh ẩn dụ giàu ý nghĩa: Hoa sen, nắng quái, ngôi sao… làm nổi bật sự hy sinh và tình yêu bất diệt của mẹ.
- Nghệ thuật đối lập, so sánh: Làm rõ sự xa cách giữa mẹ và con, đồng thời nhấn mạnh sự hy sinh thầm lặng của mẹ.
- Cảm nhận: Những hình ảnh và ngôn từ giản dị nhưng giàu sức gợi, chạm đến trái tim người đọc.
- Đánh giá tài năng, tình cảm của tác giả
- Tác giả có sự quan sát tinh tế, khả năng liên tưởng sáng tạo khi sử dụng hình ảnh hoa sen, ngôi sao để nói về mẹ.
- Tình cảm dành cho mẹ trong bài thơ rất chân thành, sâu sắc, thể hiện sự biết ơn và kính yêu vô hạn.
III. Kết đoạn
- Dù đã gấp trang sách lại, nhưng hình ảnh mẹ trong bài thơ vẫn mãi in đậm trong tâm trí em. Càng yêu thương, trân trọng mẹ bao nhiêu, em càng nhắc nhở bản thân phải sống hiếu thảo và dành nhiều thời gian hơn để quan tâm mẹ.
Bài tham khảo
Hai khổ thơ cuối trong bài thơ “Mẹ” của Viễn Phương đã chạm đến trái tim em bằng những cảm xúc sâu lắng về tình mẫu tử thiêng liêng, về sự hy sinh âm thầm của mẹ và quy luật nghiệt ngã của cuộc đời. Bốn câu thơ đầu mở ra một bức tranh đầy đối lập giữa sự trưởng thành của người con và nỗi cô đơn, tàn phai của mẹ:
“Khi con thành đóa hoa thơm
Đời mẹ lắt lay chiếc bóng
Con đi… chân trời gió lộng
Mẹ về… nắng quái chiều hôm.”
Hình ảnh “đời mẹ lắt lay chiếc bóng” gợi lên nỗi xót xa khôn nguôi về một kiếp đời lặng lẽ, nhọc nhằn. Cụm từ “chân trời gió lộng” mở ra không gian rộng lớn, tượng trưng cho tương lai mà con đang vươn tới, nhưng cũng đồng thời nhấn mạnh khoảng cách ngày càng xa giữa con và mẹ. Trong khi đó, “mẹ về… nắng quái chiều hôm” lại gợi lên khung cảnh hoàng hôn tàn tạ, như bóng mẹ đang dần khuất đi trong buổi xế chiều của cuộc đời. Tác giả đã khéo léo sử dụng phép đối lập “con đi” – “mẹ về”, “chân trời gió lộng” – “nắng quái chiều hôm” để làm nổi bật quy luật nghiệt ngã của cuộc sống: khi con trưởng thành, cũng là lúc mẹ già yếu, lặng lẽ thu mình trong sự cô đơn. Đọc những câu thơ này, em không khỏi nghẹn ngào, chợt nhận ra rằng có những hy sinh của mẹ mà con mãi mãi không thể đền đáp trọn vẹn.
Bốn câu thơ cuối khép lại bài thơ bằng những suy ngẫm đầy triết lý về sự ra đi của mẹ:
“Sen đã tàn sau mùa hạ
Mẹ cũng lìa xa cõi đời,
Sen tàn rồi sen lại nở
Mẹ thành ngôi sao trên trời.”
Hình ảnh “sen đã tàn” là một ẩn dụ tinh tế cho quy luật tự nhiên của đời người: khi đến thời điểm, hoa sẽ tàn, cũng như mẹ không thể mãi mãi ở bên con. Thế nhưng, câu thơ “sen tàn rồi sen lại nở” lại như một lời an ủi, một niềm tin vào sự tiếp nối của các thế hệ. Dù mẹ đã ra đi, tình yêu thương và những gì mẹ vun đắp vẫn còn mãi, giống như hoa sen dù tàn nhưng vẫn tiếp tục nở vào mùa sau. Câu thơ cuối “mẹ thành ngôi sao trên trời” mang đến một hình ảnh thiêng liêng, vĩnh cửu. Mẹ không còn trên cõi đời này, nhưng mẹ vẫn hiện diện đâu đó trong ánh sao, dõi theo con, che chở con suốt cuộc đời. Đây không chỉ là sự tiếc thương mà còn là lời khẳng định về sự bất diệt của tình mẫu tử. Với thể thơ tự do, nhịp thơ chậm rãi, giọng thơ trầm lắng, tha thiết, cùng những hình ảnh giàu sức gợi, tác giả đã khắc họa một cách tinh tế nỗi xót xa trước sự ra đi của mẹ, đồng thời ngợi ca tình yêu thương bao la và sự hy sinh thầm lặng của mẹ dành cho con. Phải có một trái tim nhạy cảm, một tình yêu mẹ sâu sắc, Viễn Phương mới có thể viết nên những câu thơ chân thành và lay động đến vậy. Bài thơ giúp em nhận ra rằng tình mẫu tử không chỉ là những yêu thương khi còn hiện diện mà còn là sự gắn bó vượt qua cả thời gian, không gian. Mẹ có thể rời xa trần thế, nhưng tình yêu của mẹ vẫn luôn dõi theo con trên mỗi bước đường đời. Từ đó, em càng trân trọng hơn những khoảnh khắc bên mẹ, nhắc nhở bản thân phải biết yêu thương, quan tâm mẹ nhiều hơn khi mẹ vẫn còn bên cạnh.
DẠNG 3: VIẾT ĐOẠN VĂN PHÂN TÍCH HÌNH TƯỢNG THƠ
| Đề 3: Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) phân tích hình tượng người mẹ trong bài thơ “Mẹ” (Viễn Phương) |
Dàn ý
- Mở đoạn
- Giới thiệu bài thơ “Mẹ” của Viễn Phương: một tác phẩm xúc động về tình mẫu tử.
- Hình tượng người mẹ trong bài thơ được khắc họa với vẻ đẹp của sự hy sinh, tảo tần và tình yêu thương vô điều kiện dành cho con.
- Thân đoạn
- Hình ảnh người mẹ qua những lời ru ngọt ngào
- Hình ảnh “hoa sen lặng lẽ dưới đầm”: thể hiện phẩm chất thanh cao, trong sạch của mẹ dù cuộc sống vất vả.
- Cụm từ “hương hoa dịu dàng bát ngát”: tượng trưng cho tình yêu thương của mẹ, lặng lẽ nhưng lan tỏa.
- Biện pháp tu từ ẩn dụ: ví mẹ như đóa sen thanh khiết, hiền hậu, bao dung.
- Hình ảnh người mẹ với sự hy sinh thầm lặng
- Hình ảnh “mẹ nghèo như đóa hoa sen”: thể hiện sự đối lập giữa cái nghèo vật chất và tâm hồn thanh cao của mẹ.
- Biện pháp ẩn dụ “giọt máu hòa theo dòng lệ”: nhấn mạnh những vất vả, hy sinh thầm lặng của mẹ suốt cuộc đời vì con.
- Hình ảnh người mẹ và sự cô đơn khi con trưởng thành
- Cụm từ “chân trời gió lộng”: gợi lên tương lai rộng mở của con nhưng cũng thể hiện khoảng cách giữa mẹ và con.
- Hình ảnh “nắng quái chiều hôm”: gợi sự tàn phai, cô đơn của mẹ khi tuổi già đến.
- Phép đối lập “con đi – mẹ về”: nhấn mạnh sự hy sinh của mẹ khi con trưởng thành, bay xa.
- Hình ảnh người mẹ sau khi lìa xa cõi đời
- Hình ảnh “sen đã tàn”: ẩn dụ cho sự ra đi của mẹ, sự kết thúc của một kiếp người.
- Câu thơ “sen tàn rồi sen lại nở”: thể hiện quy luật vĩnh hằng của thiên nhiên, gợi niềm an ủi rằng tình mẫu tử vẫn bất diệt.
- Biện pháp ẩn dụ “mẹ thành ngôi sao trên trời”: mẹ dù không còn nhưng vẫn mãi dõi theo con, che chở con trong suốt hành trình đời người.
- Nghệ thuật và ý nghĩa của hình tượng người mẹ
- Thể thơ tự do, nhịp thơ chậm rãi, giọng thơ trầm lắng, giàu cảm xúc.
- Hình ảnh ẩn dụ tinh tế: hoa sen, nắng quái, ngôi sao… làm nổi bật sự hy sinh và tình yêu thương bất diệt của mẹ.
- Hình tượng người mẹ không chỉ là cá nhân mà còn tượng trưng cho những người mẹ Việt Nam tảo tần, hy sinh cả cuộc đời vì con.
III. Kết đoạn
- Bài thơ “Mẹ” đã thành công trong việc tái hiện hình tượng người mẹ vừa bình dị, tảo tần, vừa thiêng liêng, cao cả.
- Bài thơ gửi gắm thông điệp sâu sắc về lòng biết ơn, sự trân trọng đối với mẹ.
- Nhắc nhở mỗi người con hãy luôn yêu thương, quan tâm mẹ khi mẹ còn bên cạnh.
Bài tham khảo
Hình tượng người mẹ trong bài thơ “Mẹ” của Viễn Phương được khắc họa với vẻ đẹp của sự hy sinh, tảo tần và tình yêu thương vô điều kiện dành cho con. Mở đầu bài thơ, mẹ hiện lên qua những lời ru ngọt ngào:
“Con nhớ ngày xưa mẹ hát:
…“Hoa sen lặng lẽ dưới đầm
Hương hoa dịu dàng bát ngát
Thơm tho không gian, thời gian”…”
Hình ảnh “hoa sen lặng lẽ dưới đầm” thể hiện đức tính cao quý, thanh khiết của mẹ dù cuộc sống vất vả. Cụm từ “hương hoa dịu dàng bát ngát” như chính tình yêu thương của mẹ, âm thầm nhưng lan tỏa. Tác giả sử dụng biện pháp ẩn dụ để ca ngợi mẹ như đóa sen tỏa hương, hiền hậu, bao dung. Đến khổ thơ tiếp theo, người mẹ được miêu tả qua những hy sinh lặng thầm:
“Mẹ nghèo như đóa hoa sen
Tháng năm âm thầm lặng lẽ,
Giọt máu hòa theo dòng lệ
Hương đời mẹ ướp cho con.”
Hình ảnh “mẹ nghèo như đóa hoa sen” đối lập giữa cái nghèo vật chất và sự thanh cao trong tâm hồn mẹ. Biện pháp ẩn dụ “giọt máu hòa theo dòng lệ” nhấn mạnh những nhọc nhằn, hy sinh thầm lặng của mẹ suốt đời vì con. Đến khổ thơ thứ ba, hình ảnh đối lập giữa mẹ và con càng khắc sâu nỗi cô đơn của mẹ:
“Khi con thành đóa hoa thơm
Đời mẹ lắt lay chiếc bóng
Con đi… chân trời gió lộng
Mẹ về… nắng quái chiều hôm.”
Cụm từ “chân trời gió lộng” gợi lên tương lai rộng mở của con nhưng cũng nhấn mạnh sự xa cách với mẹ. Trong khi con bay xa, mẹ lại lặng lẽ trong “nắng quái chiều hôm”, hình ảnh gợi lên sự tàn phai, héo úa. Phép đối lập “con đi – mẹ về” càng làm nổi bật sự hy sinh của mẹ khi con trưởng thành. Bốn câu thơ cuối khép lại bài thơ với nỗi xót xa nhưng cũng đầy thiêng liêng:
“Sen đã tàn sau mùa hạ
Mẹ cũng lìa xa cõi đời,
Sen tàn rồi sen lại nở
Mẹ thành ngôi sao trên trời.”
Hình ảnh “sen đã tàn” là một ẩn dụ đầy xót xa về sự ra đi của mẹ, đánh dấu sự kết thúc của một kiếp người. Thế nhưng, câu thơ “sen tàn rồi sen lại nở” lại khơi gợi quy luật vĩnh hằng của tự nhiên, như một sự an ủi rằng dù mẹ không còn, tình mẫu tử vẫn luôn bất diệt, trường tồn qua thời gian. Hình ảnh “mẹ thành ngôi sao trên trời” không chỉ thể hiện nỗi tiếc thương mà còn nâng mẹ lên tầm cao thiêng liêng, vĩnh cửu, như một vì sao mãi mãi dõi theo con, soi sáng và chở che trong suốt hành trình đời người. Người mẹ trong bài thơ không chỉ là hình ảnh cá nhân mà còn tượng trưng cho những người mẹ Việt Nam tảo tần, nhọc nhằn hy sinh cả cuộc đời vì con, sống trọn vẹn trong yêu thương và mất đi cũng hóa thành ánh sáng dẫn lối. Với thể thơ tự do, giọng thơ trầm lắng, hình ảnh ẩn dụ tinh tế, Viễn Phương đã thể hiện hình tượng người mẹ thiêng liêng, giàu đức hy sinh. Bài thơ là lời tri ân chân thành, nhắc nhở mỗi người con phải luôn yêu thương, trân trọng mẹ khi mẹ còn bên cạnh.
DẠNG 4: VIẾT ĐOẠN VĂN PHÂN TÍCH TÌNH CẢM, CẢM XÚC CỦA NHÂN VẬT TRỮ TÌNH
| Đề 4: Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) phân tích tình cảm, cảm xúc của nhân vật trữ tình trong 8 câu thơ cuối bài thơ “Mẹ” (Viễn Phương):
Khi con thành đóa hoa thơm Đời mẹ lắt lay chiếc bóng Con đi…chân trời gió lộng Mẹ về…nắng quái chiều hôm
Sen đã tàn sau mùa hạ Mẹ cũng lìa xa cõi đời, Sen tàn rồi sen lại nở Mẹ thành ngôi sao trên trời. |
Dàn ý
- Mở đoạn
- Khái quát nội dung 8 câu thơ cuối: Thể hiện tình cảm sâu sắc của nhân vật trữ tình đối với mẹ qua những cung bậc cảm xúc khác nhau.
- Nhấn mạnh cảm xúc bao trùm của nhân vật trữ tình: Xót xa, tiếc nuối, day dứt và lòng biết ơn vô hạn dành cho mẹ.
- Thân đoạn
- Cảm xúc xót xa, tiếc nuối khi mẹ ngày càng già yếu và con ngày càng xa mẹ
- Sự đối lập giữa “con đi – mẹ về”, “chân trời gió lộng – nắng quái chiều hôm”: Nhấn mạnh khoảng cách ngày càng xa giữa con và mẹ khi con trưởng thành.
- Hình ảnh “đời mẹ lắt lay chiếc bóng”: Gợi lên hình ảnh người mẹ già yếu, cô đơn, mong manh giữa dòng đời.
- Cảm xúc của nhân vật trữ tình: Nghẹn ngào, day dứt khi nhận ra rằng sự trưởng thành của con đồng nghĩa với sự lụi tàn của mẹ.
- Nỗi đau khi mẹ ra đi và niềm an ủi khi mẹ vẫn hiện diện theo cách khác
- Hình ảnh “sen đã tàn”: Ẩn dụ về quy luật vô thường, sự ra đi không thể tránh khỏi của mẹ.
- “Sen tàn rồi sen lại nở”: Biểu tượng cho sự tiếp nối của thế hệ, như tình mẫu tử không bao giờ mất đi.
- “Mẹ thành ngôi sao trên trời”: Hình ảnh thiêng liêng, gợi lên niềm an ủi – dù mẹ không còn nhưng vẫn mãi dõi theo, soi sáng con trên đường đời.
- Cảm xúc của nhân vật trữ tình: Đau xót trước sự mất mát, nhưng cũng cảm nhận được sự bất diệt của tình mẹ dành cho con.
- Nghệ thuật
- Thể thơ tự do: Tạo nhịp điệu phù hợp với cảm xúc trầm lắng, xót xa.
- Giọng thơ tha thiết, sâu lắng: Thể hiện niềm tiếc thương và lòng biết ơn đối với mẹ.
- Hình ảnh ẩn dụ giàu sức gợi: Hoa sen, bóng mẹ, ngôi sao… giúp diễn tả sâu sắc tình cảm của nhân vật trữ tình dành cho mẹ.
III. Kết đoạn
- Khẳng định lại tình cảm của nhân vật trữ tình: Xót xa trước sự ra đi của mẹ, nhưng đồng thời cũng tri ân, trân trọng tình yêu bao la của mẹ.
- Thông điệp rút ra từ bài thơ: Nhắc nhở mỗi người con phải biết yêu thương, trân trọng mẹ khi mẹ còn bên cạnh.
Bài tham khảo
Trong tám câu thơ cuối bài thơ “Mẹ”, nhân vật trữ tình bộc lộ nỗi xót xa, tiếc nuối và lòng biết ơn vô hạn đối với mẹ. Khi con trưởng thành, mẹ dần lụi tàn theo năm tháng:
“Khi con thành đóa hoa thơm
Đời mẹ lắt lay chiếc bóng
Con đi… chân trời gió lộng
Mẹ về… nắng quái chiều hôm.”
Sự đối lập giữa “con đi – mẹ về”, “chân trời gió lộng – nắng quái chiều hôm” nhấn mạnh sự xa cách giữa mẹ và con khi con trưởng thành. Trong khi con có cả một tương lai rộng mở, tự do bay xa, thì mẹ lại trở về với những ngày tháng đơn độc, lặng lẽ bước vào buổi hoàng hôn cuộc đời. Cụm từ “đời mẹ lắt lay chiếc bóng” gợi lên hình ảnh một người mẹ già yếu, đơn côi, mong manh giữa dòng đời. Những câu thơ này khiến nhân vật trữ tình nghẹn ngào, day dứt khi nhận ra rằng sự trưởng thành của con cũng đồng nghĩa với sự lụi tàn của mẹ. Nỗi xót xa ấy càng trở nên nhức nhối khi nhân vật trữ tình đối diện với sự ra đi vĩnh viễn của mẹ:
“Sen đã tàn sau mùa hạ
Mẹ cũng lìa xa cõi đời,
Sen tàn rồi sen lại nở
Mẹ thành ngôi sao trên trời.”
Hình ảnh “sen đã tàn” là ẩn dụ đầy xót xa về quy luật nghiệt ngã của đời người: mẹ không thể mãi ở bên con. Thế nhưng, câu thơ “sen tàn rồi sen lại nở” mang đến niềm an ủi, bởi dù mẹ đã khuất, tình yêu của mẹ vẫn luôn còn đó, tiếp nối và bất diệt như những thế hệ hoa sen nở mãi không tàn. Cụm từ “mẹ thành ngôi sao trên trời” vừa thể hiện nỗi tiếc thương, vừa nâng mẹ lên một hình tượng vĩnh cửu, mẹ như ánh sao mãi mãi dõi theo con, chở che con trên đường đời. Những câu thơ cuối bài là tiếng lòng đầy đau xót nhưng cũng tràn ngập sự tri ân của nhân vật trữ tình. Với thể thơ tự do, giọng thơ trầm lắng, tha thiết, cùng những hình ảnh ẩn dụ tinh tế, Viễn Phương đã thể hiện sâu sắc nỗi lòng của người con đối với mẹ. Bài thơ như một lời nhắn nhủ tha thiết, nhắc nhở mỗi người con hãy luôn yêu thương, trân trọng mẹ khi mẹ vẫn còn bên cạnh.
DẠNG 5: VIẾT ĐOẠN VĂN PHÂN TÍCH CHỦ ĐỀ BÀI THƠ
Đề 5: Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) phân tích chủ đề bài thơ “Mẹ” (Viễn Phương):
|
Dàn ý
- Mở đoạn
- Giới thiệu bài thơ “Mẹ” của Viễn Phương: một tác phẩm giàu cảm xúc về tình mẫu tử thiêng liêng.
- Thân đoạn
- Nhan đề:
- Nhan đề “Mẹ”: Ngắn gọn nhưng đầy ý nghĩa, thể hiện chủ đề chính của bài thơ – tình yêu thương, sự hy sinh cao cả của mẹ.
- Nhan đề không chỉ gợi lên hình ảnh người mẹ cụ thể trong lòng tác giả mà còn đại diện cho tất cả những người mẹ Việt Nam tảo tần, giàu đức hy sinh.
- Mạch cảm xúc mở đầu: Ký ức tuổi thơ và lời ru của mẹ
- Hình ảnh hoa sen: Biểu tượng cho sự thanh cao, bền bỉ, giống như tấm lòng mẹ.
- Mạch cảm xúc: Bắt đầu bằng sự hồi tưởng, nhớ thương những lời ru ngọt ngào của mẹ.
- Nhân vật trữ tình bày tỏ sự trân trọng, yêu thương và biết ơn mẹ ngay từ những năm tháng tuổi thơ.
- Mạch cảm xúc tiếp nối: Hình ảnh người mẹ nghèo khó nhưng giàu yêu thương
- Hình ảnh “mẹ nghèo như đóa hoa sen”: Sự đối lập giữa nghèo khó vật chất và thanh cao trong tâm hồn mẹ.
- Biện pháp ẩn dụ “giọt máu hòa theo dòng lệ”: Nhấn mạnh sự hy sinh thầm lặng, vất vả của mẹ dành cho con.
- Mạch cảm xúc: Từ sự nhớ thương chuyển sang niềm xúc động trước sự hy sinh lớn lao của mẹ.
- Mạch cảm xúc chuyển sang nỗi xót xa khi mẹ già yếu, cô đơn
- Hình ảnh đối lập “con đi – mẹ về”: Nhấn mạnh khoảng cách giữa mẹ và con khi con trưởng thành.
- “Chân trời gió lộng”: Tượng trưng cho tương lai rộng mở của con.
- “Nắng quái chiều hôm”: Biểu tượng cho sự tàn phai, cô đơn của mẹ khi về già.
- Mạch cảm xúc: Từ niềm trân trọng, yêu thương, nhân vật trữ tình chuyển sang day dứt, xót xa khi nhận ra sự hy sinh của mẹ mà con chưa thể đền đáp trọn vẹn.
- Mạch cảm xúc đạt đến cao trào: Nỗi tiếc thương nhưng cũng đầy thiêng liêng khi mẹ ra đi
- “Sen đã tàn”: Ẩn dụ cho sự ra đi của mẹ, quy luật khắc nghiệt của cuộc đời.
- “Sen tàn rồi sen lại nở”: Như một lời an ủi, khẳng định tình mẫu tử luôn bất diệt.
- “Mẹ thành ngôi sao trên trời”: Biểu tượng cho sự vĩnh hằng của mẹ, mẹ không còn nhưng vẫn dõi theo con.
- Mạch cảm xúc: Dâng trào sự tiếc thương nhưng cũng thiêng liêng, cao cả, mẹ hóa thành ánh sáng bất diệt trong trái tim con.
- Nghệ thuật thể hiện chủ đề bài thơ
- Thể thơ tự do, giọng thơ trầm lắng, sâu sắc, dễ dàng truyền tải cảm xúc chân thành.
- Hình ảnh ẩn dụ tinh tế: Hoa sen, nắng quái, ngôi sao… thể hiện sự hy sinh và tình mẫu tử bất diệt.
- Thông điệp gửi gắm: Bài thơ không chỉ là lời tri ân mẹ mà còn là lời nhắc nhở mỗi người con phải biết trân trọng, yêu thương mẹ khi mẹ còn bên cạnh.
III. Kết đoạn
- Khẳng định chủ đề bài thơ: “Mẹ” là bài thơ xúc động về tình mẫu tử, ca ngợi sự hy sinh thầm lặng của mẹ.
- Thông điệp sâu sắc: Nhắc nhở mỗi người con phải biết trân trọng, yêu thương mẹ khi mẹ còn bên cạnh.
Bài tham khảo
Bài thơ “Mẹ” của Viễn Phương là một khúc ca trầm lắng, chan chứa tình cảm yêu thương và lòng biết ơn vô hạn dành cho mẹ. Ngay từ nhan đề “Mẹ”, tác giả đã khẳng định chủ đề của bài thơ – tình mẫu tử thiêng liêng, cao quý. Chỉ với một từ đơn giản nhưng đầy sức nặng, nhan đề không chỉ gợi lên hình ảnh người mẹ cụ thể trong tâm hồn tác giả mà còn đại diện cho tất cả những người mẹ Việt Nam tảo tần, giàu đức hy sinh. Cả bài thơ là một dòng cảm xúc chân thành, khởi đầu bằng những ký ức tuổi thơ ngọt ngào:
“Con nhớ ngày xưa mẹ hát:
…“Hoa sen lặng lẽ dưới đầm
Hương hoa dịu dàng bát ngát
Thơm tho không gian, thời gian”…”
Mạch cảm xúc bắt đầu từ những lời ru của mẹ, gắn liền với hình ảnh hoa sen – biểu tượng cho sự thanh cao, bền bỉ. Tình cảm của nhân vật trữ tình thể hiện rõ qua nỗi nhớ da diết, sự trân trọng đối với mẹ ngay từ thuở ấu thơ. Cảm xúc tiếp tục dâng trào khi tác giả khắc họa hình ảnh người mẹ nghèo khó nhưng giàu tình yêu thương:
“Mẹ nghèo như đóa hoa sen
Tháng năm âm thầm lặng lẽ,
Giọt máu hòa theo dòng lệ
Hương đời mẹ ướp cho con.”
Bằng biện pháp ẩn dụ, tác giả ví mẹ như đóa hoa sen – thanh khiết nhưng lặng lẽ chịu đựng bao vất vả. Mẹ âm thầm hy sinh cả đời để con có một tương lai tươi sáng. Đến khổ thơ thứ ba, cảm xúc chuyển sang nỗi xót xa khi mẹ dần già yếu, cô đơn:
“Khi con thành đóa hoa thơm
Đời mẹ lắt lay chiếc bóng
Con đi… chân trời gió lộng
Mẹ về… nắng quái chiều hôm.”
Những hình ảnh đối lập “con đi – mẹ về”, “chân trời gió lộng – nắng quái chiều hôm” làm nổi bật quy luật nghiệt ngã của cuộc đời: con trưởng thành, bay xa cũng là lúc mẹ lụi tàn trong cô đơn, lặng lẽ. Đến những câu thơ cuối, cảm xúc bài thơ đạt đến đỉnh điểm của sự tiếc thương nhưng cũng đầy thiêng liêng:
“Sen đã tàn sau mùa hạ
Mẹ cũng lìa xa cõi đời,
Sen tàn rồi sen lại nở
Mẹ thành ngôi sao trên trời.”
Hình ảnh “sen đã tàn” tượng trưng cho sự ra đi của mẹ, nhưng câu thơ “sen tàn rồi sen lại nở” như một lời an ủi, khẳng định tình mẫu tử vẫn trường tồn. Hình ảnh “mẹ thành ngôi sao trên trời” nâng mẹ lên một biểu tượng vĩnh hằng, bất diệt. Với thể thơ tự do, giọng thơ trầm lắng, sâu sắc, bài thơ không chỉ là lời tri ân chân thành của tác giả dành cho mẹ mà còn gửi gắm thông điệp thiêng liêng về tình mẫu tử. Bài thơ khiến mỗi người con nhận ra rằng mẹ là điều quý giá nhất trong cuộc đời, để từ đó biết trân trọng, yêu thương mẹ hơn khi mẹ còn bên cạnh.
