Phân tích đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về mặt nghệ thuật của truyện Ông Trời

Ngày xưa, khi vạn vật còn chưa có, thế giới đã tồn tại ông Trời. Ông Trời có một quyền phép vô song, quyền phép tối cao nhất mà các vạn vật sau này không thể sánh bằng. Trời làm ra tất cả mọi thứ: trái đất, núi non, sông, biển, mưa, nắng. Trời sinh ra tất cả: loài người, cỏ cây, muông thú… Từ mặt trời, mặt trăng, các ngôi sao trên trời cho đến vạn vật ở mặt đất, tất cả đều do Trời tạo nên.

Mắt của trời rất tinh tường, am hiểu và biết hết mọi sự xảy ra trên thế gian. Trời là cha đẻ muôn loài, xét đến muôn việc, thưởng phạt không bỏ ai. Do đó mà con người tin có đạo Trời, nhờ Trời, cho là Trời sinh, Trời dưỡng, và đến khi chết thì về chầu Trời.

Trời cũng có vợ, gọi là bà Trời, và mỗi khi hai ông bà cãi mắng nhau là lúc trời vừa mưa vừa nắng. Mỗi lúc Trời giận loài người lầm lỗi ở thế gian thì giáng xuống thiên tai, bão táp, lụt lội, hạn hán…

Giang sơn của Trời là từ mặt đất lên đến trên cao, có chín tầng trời, và chỗ giáp với đất gọi là chân trời. Trời vô hình, không nói, nhưng người ta tin là ở đâu đâu cũng có mặt của Trời, không một ai tránh khỏi lưới Trời, mọi việc đều do Trời định.

Ông Trời của Việt Nam thời cổ cũng còn gọi là Ngọc Hoàng (…) Tương truyền rằng Ngọc Hoàng dùng đất sét nặn ra người xong, đem phơi nắng cho khô thì bỗng gặp một trận mưa to. Ngọc Hoàng vội vàng đem các tượng cất đi, song có vài tượng không lấy kịp, bị nước mưa làm hư. Các tượng hư hóa thành những người tàn tật ở trên mặt đất, còn những tượng kịp cất đi hóa thành những người lành lặn, đủ tay chân.

Ngọc Hoàng ở trong một cung điện giống như cung điện nhà vua dưới trần. Ở cửa điện có một thần mặc áo giáp cầm gậy giữ cửa. Ngọc Hoàng họp các quan lại tại đây. Triều đình cũng không khác gì ở hạ giới (…). Ngọc Hoàng luôn vận sắc phục đại triều, áo thêu rồng vàng, đầu đội mũ có tua đỏ dắt mười ba viên ngọc ngũ sắc, tay cầm hốt. Ngọc Hoàng thường ngự trên ngai chạm rồng mỗi lần thiết triều để xử việc trên trời hay ở thế gian. Bên tả và hữu của Ngọc Hoàng có các thần nhà trời chầu chực để Ngọc Hoàng sai khiến.

Cõi trời chia ra chín tầng, có người nói là ba mươi ba tầng, các vị thần trời tùy theo chức tước cao thấp mà ở theo thứ tự mỗi tầng. Ngọc Hoàng là bậc tối cao, ở tầng thứ nhất.

(“Ông Trời”, trích từ “Thần Thoại Việt Nam” – Thu Nga, Việt Dũng, Hoàng Minh, NXB Thanh Niên)

Hướng dẫn làm

BÀI MẪU

1. MỞ BÀI

– Giới thiệu truyện kể: “Ông Trời” là một truyện thần thoại đặc sắc trong kho tàng văn học dân gian Việt Nam, thuộc nhóm thần thoại suy nguyên.

– Nêu nội dung khái quát cần phân tích, đánh giá: Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng đi vào phân tích, đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về nghệ thuật của truyện thần thoại “Ông Trời”.

1. THÂN BÀI
2. Tóm tắt cốt truyện: Truyện thần thoại “Ông Trời” kể về một vị thần tối cao, đó chính là ông Trời, hay còn gọi là Ngọc Hoàng. Ông Trời là vị thần sáng tạo ra muôn loài, ban phúc giáng họa, thưởng phạt phân minh đối với mọi hành động xấu, tốt của con người ở thế gian. Truyện cũng đi vào miêu tả nơi ở của ông Trời và các buổi thiết triều mà ông Trời và các quan thiên đình cùng tham dự để bàn công việc.
3. Xác định và phân tích, đánh giá về chủ đề:
4. Xác định chủ đề: Truyện thần thoại “Ông Trời” thể hiện nhận thức và khát vọng của người xưa trong việc lí giải nguồn gốc và đặc điểm của các hiện tượng tự nhiên. Truyện cũng thể hiện niềm tin sơ khai của người xưa về sự tồn tại của một đấng tối cao luôn soi xét, thưởng phạt phân minh đối với mọi hành động của con người dưới trần gian.
5. Phân tích, đánh giá chủ đề:

– Chủ đề của truyện thần thoại “Ông Trời” thuộc mô típ quen thuộc như những truyện thần thoại suy nguyên khác của người Việt, ở đó, người xưa đi vào lí giải nguồn gốc, đặc điểm của vạn vật theo trí tưởng tượng và nhận thức sơ khai của mình về thế giới.

– Chủ đề của truyện cũng thể hiện niềm tin của người Việt cổ vào một đấng tối cao dù vô hình nhưng lại biết hết mọi sự ở trần gian, niềm tin về việc con người phải sống có đạo lí, lương thiện nếu không muốn bị ông Trời trừng phạt.

– Chủ đề của truyện thể hiện tính nhân văn: Ông Trời tuy có quyền ban phúc giáng họa, nhưng không phải tự do đưa ra quyết định, mà là căn cứ vào tính chất tốt – xấu trong hành động của con người nơi hạ giới.

2. Phân tích, đánh giá những nét đặc sắc về nghệ thuật:

a.Nghệ thuật xây dựng không gian, thời gian:

– Không gian và thời gian trong truyện thần thoại “Ông Trời” mang đặc trưng của thần thoại suy nguyên. Đó là không gian rộng lớn, bao gồm nhiều cõi, gắn với quá trình tạo lập vũ trụ và sáng tạo muôn loài của ông Trời. Thời gian là thời gian không xác định, mang tính vĩnh hằng.

– Không gian tập trung vào cõi Trời, nơi ông Trời, hay còn gọi là Ngọc Hoàng ngự trị, và từ đó xem xét và cai quản thế gian. Qua việc miêu tả không gian, ta thấy được quan điểm của người Việt xưa về cõi Trời: đó là một không gian bao gồm nhiều tầng, với ông Trời ở tầng cao nhất. Việc miêu tả cung điện và các buổi thiết triều của Ngọc Hoàng cho thấy sự phản chiếu của sinh hoạt cõi người: Cung điện của Ngọc Hoàng giống như cung điện của vua ở hạ giới, và khung cảnh các buổi thiết triều, thành phần tham dự các buổi thiết triều cũng có nét tương tự. Điều này cho thấy tác giả dân gian đã hư cấu không gian thần thoại dựa trên sự hiểu biết của mình từ cõi hạ giới.

1. Xây dựng cốt truyện:

– Cốt truyện của truyện thần thoại “Ông Trời” xoay quanh ba vấn đề:

+ Nói về công việc sáng tạo ra vạn vật của ông Trời

+ Nói về vai trò của ông Trời trong việc thực thi công lí đối với trần gian

+ Nói về không gian nơi ông Trời ngự trị

– Việc mở rộng cốt truyện ra nhiều khía cạnh vừa tạo ra sự đa dạng về thông tin, vừa tạo sức hấp dẫn cho câu chuyện.

– Việc đưa vào cốt truyện những dòng bình luận về đạo Trời giúp thể hiện niềm tin của người xưa về một đấng tối cao luôn thực thi công lí ở đời. Nó cũng gửi gắm thông điệp rằng mọi hành động của con người đều không qua khỏi mắt Trời, từ đó, ngầm khuyên con người nên sống lương thiện, tử tế nếu không muốn bị Trời trừng phạt.

– Cốt truyện cũng xen vào một chi tiết rất đời thường, đó là việc ông Trời có vợ và ông Trời, bà Trời cũng có lúc cãi mắng nhau. Chi tiết này vừa giúp tác giả dân gian lí giải hiện tượng vừa mưa vừa nắng ở trần gian, vừa thể hiện sự hóm hỉnh, hài hước của người xưa.

1. Xây dựng nhân vật:

– Nhân vật trung tâm của truyện thần thoại trên là ông Trời, được miêu tả với đặc trưng của nhân vật thần thoại suy nguyên: Là vị thần tối cao, có khả năng phi phàm, sáng tạo ra muôn loài.

– Nhân vật ông Trời còn được miêu tả với một nét đặc biệt: Đó không chỉ là vị thần sáng tạo, mà còn là vị thần thực thi công lí. Đây là vị thần vừa sáng tạo lại vừa cai quản đời sống nhân gian với tư cách là một vị vua. Ông Trời thấu suốt hết mọi việc ở trần gian, là vị thần cầm cân nảy mực, ban phúc giáng họa đối với mọi hành động của con người ở chốn hạ giới.

– Ông Trời ngoài đặc điểm siêu nhiên của một vị thần, cũng đã được miêu tả với những tình tiết rất đời thường: cũng có vợ, vợ chồng cũng có lúc cãi vã, ông Trời cũng có lúc nóng giận. Ông Trời cũng ở trong cung điện, cũng mặc trang phục, thiết triều, ngồi ngai vàng như một ông vua dưới hạ giới. Chi tiết này khiến cho ông Trởi trở nên gần gũi với con người.

– Ông Trời cũng gần gũi với con người ở tấm lòng nhân đức, phân minh, thưởng phạt không bỏ ai, nhất nhất đều hành xử công bằng, ra quyết định dựa trên công hay tội của người dưới hạ giới.

III. KẾT BÀI

– Khẳng định khái quát những nét đặc sắc về chủ đề và nghệ thuật của truyện: Truyện thần thoại “Ông Trời” là một câu chuyện đặc sắc trong kho tàng thần thoại Việt Nam. Truyện còn rất thành công về mặt nghệ thuật như việc xây dựng không gian và thời gian, xây dựng cốt truyện hấp dẫn, nhân vật sinh động, gần gũi, gây ấn tượng mạnh đối với người đọc.

– Nêu ý nghĩa của truyện kể đối với bản thân và người đọc: Truyện thần thoại “Ông Trời” giúp chúng ta hiểu hơn về tâm hồn và trí tuệ của người xưa; giúp chúng ta biết sống tử tế, lương thiện hơn để hợp với đạo Trời, nếu không muốn bị trừng phạt.