Phân tích bài thơ Xin đừng gọi Anh là liệt sỹ vô danh – Văn Hiền

Đề bài: Phân tích bài thơ Xin đừng gọi Anh là liệt sỹ vô danh – Văn Hiền

LIỆT SĨ VÔ DANH

(1) Xin đừng gọi Anh là liệt sỹ vô danh

Anh có tên như bao khuôn mặt khác

Mẹ sinh Anh tròn ngày tròn tháng

Cha đặt tên chọn tuổi, chọn mùa

Anh nhận ra lưỡi cày, lưỡi hái

Vệt mòn dưới nắng, dưới mưa.

(2) Xin đừng gọi Anh là liệt sỹ vô danh

Anh có tên như bao khuôn mặt khác

Hạt lúa củ khoai nuôi Anh khôn lớn

Tháng tám nước trong, tháng năm nắng trải

Bàn chân săn chắc dáng trai.

(3) Xin đừng gọi Anh là liệt sỹ vô danh

Anh có tên như bao khuôn mặt khác

Ngày lên đường bờ vai mặn chát

Mắt ai vấn vít hàng quân.

(4) Xin đừng gọi Anh là liệt sỹ vô danh

Anh có tên như bao khuôn mặt khác

Chiến trường gần, chiến trường xa đuổi giặc

Tên làng, tên đất theo Anh        

(5) Bình yên sau cuộc chiến tranh

Anh trở về không tên, không tuổi

Trắng hàng bia những ngôi sao không nói

Rưng rưng cỏ mọc dưới chân.

(6) Xin đừng gọi Anh là liệt sỹ vô danh

Anh từng có tên như bao khuôn mặt khác

Tổ quốc không mất tên Anh

Chỉ lặng thầm nhận về mình

Nỗi đau xanh cùng năm tháng

(“Xin đừng gọi Anh là liệt sỹ vô danh”, Văn Hiền, in trong Lục bát cho mình, Nxb Hội Nhà văn, Hà Nội, 2010)

Dàn ý chi tiết

Đề xuất được hệ thống ý phù hợp để làm rõ vấn đề của bài viết:

Nêu những nét khái quát về tác giả, tác phẩm và giới thiệu vấn đề cần nghị luận.

Có những bài thơ không ồn ào mà khiến người đọc phải chậm lại, như bước chân khựng trước hàng bia trắng lặng im trong một nghĩa trang. “Xin đừng gọi Anh là liệt sĩ vô danh” của Văn Hiền là một bài thơ như thế. Giữa khoảng trời bình yên hôm nay, tiếng nói của nhà thơ vang lên như một lời gọi tên tha thiết, gợi nhớ đến những con người đã đi qua chiến tranh với một cuộc đời tròn đầy trước khi hóa thành những ngôi sao lặng lẽ. Bằng giọng thơ lắng sâu và day dứt, bài thơ đưa ta trở về với cội nguồn của sự hy sinh — nơi mỗi người lính đều có tên, có quê hương, có hơi ấm gia đình — và mãi mãi không thể bị xem là “vô danh”.

Phân tích, đánh giá chủ đề:

2.1 Chủ đề:

Bài thơ thể hiện nỗi niềm xót xa trước những nấm mồ liệt sĩ chưa rõ tên tuổi, là lời kêu gọi thiết tha rằng hay đừng coi họ là những liệt sĩ vô danh, bởi ai cũng từng có cho mình một cái tên, một xuất xứ, một cội nguồn. Và cho dù bây giờ họ nằm dưới những nấm mộ không tên, thì tên tuổi của họ đã được Tổ quốc mãi khắc ghi, sẽ trường tồn cùng đất nước.

2.2. Phân tích, đánh giá:

– Cảm hứng bi thương khi đứng trước những nấm mồ liệt sĩ, nhất là liệt sĩ vô danh đã được ghi dấu trong nhiều tác phẩm thơ ca.

– Tuy nhiên, ở bài thơ “Xin đừng gọi Anh là liệt sỹ vô danh”, Văn Hiền đã đem đến cho chúng ta một cách nhìn mới, cách suy nghĩ mới: tác giả phủ nhận danh xưng “Liệt sĩ vô danh”, đồng thời cũng mong mỏi mọi người không gọi những người chiến sĩ chưa xác định được tuổi tên kia là “Liệt sĩ vô danh”, bởi: Anh có tên như bao khuôn mặt khác. Cụ thể: Anh được mẹ cha chờ đón, nâng niu từ lúc hoài thai đến phút lọt lòng: “Mẹ sinh anh tròn ngày, tròn tháng/ Cha đặt tên chọn tuổi, chọn mùa”. Anh được lớn lên trong một gia đình, một dòng tộc, một làng quê rất cụ thể, nơi mà “hạt lúa củ khoai nuôi anh khôn lớn”. Anh gắn với xứ sở mà thiên nhiên khắc nghiệt “lưỡi cày lưỡi hái” bị “mòn vẹt dưới nắng, dưới mưa”, một miền quê lắm hạn hán và bão lũ: “Tháng tám nước trong/ tháng năm nắng trải”. Nhưng miền quê nghèo đó đã nuôi dưỡng anh trưởng thành: “bàn chân săn chắc dáng trai”. Thời bình, anh là lực điền. Khi giặc đến nhà, anh để lại sau lưng luống cày bỏ dở, mối tình đầu mà kỷ niệm còn đọng “bờ vai mặn chát” buổi chia ly và “mắt ai vấn vít” suốt dọc đường hành quân để anh đi hết “chiến trường gần, chiến trường xa đuổi giặc/ Tên làng, tên đất theo Anh”. Bây giờ anh mang một tên mới: Chiến sĩ Vệ quốc quân – chiến sĩ Giải phóng quân!

– Sang khổ thơ thứ (5), giọng điệu bài thơ bỗng chùng xuống bùi ngùi: “Bình yên sau cuộc chiến tranh/Anh trở về không tên không tuổi”. Dù biết những người lính ấy đã từng có tên tuổi, quê quán, có cả một cuộc đời bình dị mà cao đẹp của những người nông dân mặc áo lính đã hy sinh qua các cuộc chiến tranh, thì trái tim đa cảm của nhà thơ vẫn phải đối diện với một sự thật nghiệt ngã đến thiên nhiên cũng động lòng “rưng rưng cỏ mọc dưới chân” khi ngắm “trắng hàng bia những ngôi sao không nói”. Đây là hình tượng ám ảnh tâm trí chúng ta về sự hy sinh thầm lặng của bao người con yêu nước và cái giá của hòa bình.

– Giọng thơ càng thống thiết hơn khi điệp khúc lời cầu xin càng lúc càng luyến láy và nâng lên cấp độ: “Xin đừng gọi anh là liệt sĩ vô danh/Anh từng có tên như bao khuôn mặt khác”. Một chữ “từng” chỉ xuất hiện ở điệp khúc khép lại bài thơ đủ nói lên lời cầu xin “trả lại tên cho Anh” càng trở nên bức thiết, cấp bách. Về ý nghĩa cụ thể, việc tìm lại danh tính cho một số liệt sĩ mãi mãi là một ẩn số… Nhưng nhà thơ đã tìm nơi trang trọng nhất để ghi danh cho họ: “Tổ quốc không mất tên Anh/ Chỉ lặng thầm nhận về mình/ nỗi đau xanh cùng năm tháng”. Như vậy, họ đã không còn vô danh, họ đã được Tổ quốc ghi tên, đất nước ghi tên, và tên gọi của họ, do vậy, sẽ mãi mãi trường tồn.

Đánh giá khái quát vấn đề.