Phân tích bài thơ Khúc ru quê 

Đề bài: Phân tích bài thơ Khúc ru quê 

KHÚC RU QUÊ

Con trở về tìm lại tiếng ru

Tiếng ầu ơ, những trưa hè mẹ hát

Tiếng mưa rơi trong những ngày giáp hạt

Đêm cồn cào, khắc khoải mãi trong con…

Con trở về, tìm kí ức dòng sông

Bến đò vắng, có thân cò lặn lội

Trong tim con, khúc ru quê mãi đợi

Dù đục trong, vẫn dòng nước ngọt ngào.

Cho con về! Về lại với trăng sao

Ở nơi ấy, những cánh đồng khắc khổ

Đêm mênh mông, dáng cha gầy bé nhỏ

Để quê nghèo hóa muối mặn gừng cay

Con trở về nơi khóe mắt nồng cay

Tuổi thơ con nướng lùi nơi gốc rạ

Để xa quê, mới hiểu quê vất vả

Thổn thức về, tìm lại khúc ru quê…

(Vũ Tuấn “Khúc ru quê” – NXB Hội Nhà văn Việt Nam)

Dàn ý chi tiết

I. MỞ BÀI

• Giới thiệu khái quát về bài thơ “Khúc ru quê” của Vũ Tuấn – một khúc hát trữ tình thấm đượm nỗi nhớ quê hương và tình cảm gia đình.
• Nêu vấn đề: Bài thơ tái hiện tâm trạng của người con xa quê, trở về tìm lại những ký ức yêu thương gắn với tuổi thơ, với mái nhà, với dòng sông và khúc ru quê mẹ.

Trong những ngày xa xứ, có khi chỉ một làn mưa quê cũng đủ đánh thức cả miền ký ức tưởng như đã ngủ quên. “Khúc ru quê” của Vũ Tuấn được viết từ mạch cảm xúc ấy – một nỗi nhớ chảy ngầm, kiên nhẫn như tiếng ầu ơ của mẹ, như bến sông buổi trưa lặng nước. Bài thơ không chỉ là hành trình trở về không gian tuổi nhỏ, mà còn là hành trình trở về với chính cội nguồn tâm hồn. Ở đó có tiếng ru, có dòng sông, có dáng cha gầy trong đêm gió nổi… tất cả kết lại thành một khúc ru dài mà người con mang theo suốt đời.

II. THÂN BÀI

1. Nhân vật trữ tình

• Nhân vật trữ tình trong bài thơ là người con xa quê, đã rời khỏi nơi “chôn nhau cắt rốn”.
• Trải qua thời gian và những lo toan mưu sinh, người con trở lại quê hương để tìm lại giá trị tinh thần sâu nặng đã nuôi dưỡng tâm hồn mình.

2. Tâm trạng của nhân vật trữ tình

• Tìm lại tiếng ru xưa
  Bắt đầu từ tiếng ầu ơ của bà, của mẹ – những âm thanh dịu dàng mà tha thiết đã thấm vào tuổi thơ.
  Tiếng ru không chỉ là âm thanh mà còn là tình yêu, sự nâng đỡ, là nơi để trở về sau bao năm tháng phiêu bạt.
  Người con trở về để tìm lại cả những khắc khoải, giáp hạt, đêm cồn cào mà mẹ từng trải qua – những hi sinh âm thầm.
• Tìm lại kí ức dòng sông
  Dòng sông quê, bến đò vắng, cánh cò lặn lội… trở thành hình ảnh biểu tượng cho sự bình yên, mộc mạc của quê hương.
  Dù “đục trong”, dòng nước ấy vẫn ngọt ngào – tượng trưng cho tình quê đẹp đẽ, thủy chung và bất biến trong lòng người xa xứ.
• Tìm lại tuổi thơ và dáng hình cha mẹ
  Cánh đồng khắc khổ, dáng cha gầy, những đêm quê mênh mang… gợi lại tuổi thơ ấm áp nhưng cũng đầy vất vả.
  Tuổi thơ “nướng lùi nơi gốc rạ” mang vẻ đẹp chân chất, bình dị.
  Người con xa quê càng thấm thía sự nhọc nhằn của quê nghèo, càng hiểu sâu sắc tình quê và giá trị của những năm tháng đã qua.
• Tổng hòa tâm trạng
  Toàn bộ bài thơ là những nỗi nhớ hòa quyện: nhớ mẹ, nhớ cha, nhớ dòng sông, nhớ tuổi thơ.
  Đó là tiếng lòng chân thành, da diết, là khát khao được tìm lại bản ngã và cội nguồn.

3. Đặc sắc nghệ thuật

• Thể thơ tự do mang hình thức phóng khoáng, phù hợp với cảm xúc dạt dào.
  Vần nhịp nhẹ nhàng, uyển chuyển như hòa vào nhịp điệu của khúc hát ru quê.
• Ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, gần gũi với đời sống lao động của người nông dân, tạo cảm giác thân thuộc.
• Giọng điệu nhẹ nhàng, tha thiết, chan chứa tình cảm, như lời thủ thỉ tâm tình của người con với quê hương.
• Biện pháp tu từ phong phú:
  • Điệp từ – điệp ngữ (“Con trở về…”, “tìm lại…”) nhấn mạnh nỗi nhớ triền miên.
  • Liệt kê (tiếng ru, dòng sông, cánh đồng, tuổi thơ…) tái hiện cả một không gian ký ức.
  • Hình ảnh thơ được xây dựng từ chất liệu cuộc sống làng quê: cánh đồng, gốc rạ, cánh cò, đêm giáp hạt… tạo nên vẻ đẹp chân thực, lay động.
• Sự kết hợp hài hòa giữa hình ảnh và cảm xúc khiến bài thơ giống như một khúc ru vang lên từ tâm hồn người con xa quê.

III. KẾT BÀI

• Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ: “Khúc ru quê” là lời nhắc nhở về cội nguồn, về sự thiêng liêng của quê hương và tình gia đình.
• Bài thơ giúp người đọc thấu hiểu rằng dù đi bao xa, mỗi con người vẫn mang theo khúc ru quê như phần hồn không thể tách rời.
• Qua đó, tác giả ca ngợi vẻ đẹp bình dị mà sâu nặng của quê hương – nơi nuôi dưỡng tâm hồn mỗi người con đất Việt.

Giữa những xô lệch của đời sống hôm nay, “Khúc ru quê” như một bàn tay dịu dàng kéo người đọc trở về miền ký ức nguyên sơ nhất của mình. Tiếng ru, dòng sông, cánh đồng, dáng cha gầy trong đêm mặn gió… tất cả hòa thành một mạch thương nhớ không bao giờ cạn. Đọc bài thơ, chợt nhớ câu của nhà văn Nguyễn Minh Châu: “Quê hương mỗi người chỉ một, như là chỉ một mẹ thôi.” Quả thật, quê nghèo có thể lam lũ, tuổi thơ có thể đã lùi xa, nhưng tình quê thì vẫn neo lại trong mỗi bước chân người đi xa – một miền sáng trong đến nỗi chỉ cần khẽ nhớ là lòng đã nôn nao. Nhờ thế, “Khúc ru quê” không chỉ gợi lại một lát cắt ký ức mà còn nhắc mỗi người giữ lấy phần gốc rễ âm thầm nuôi dưỡng mình suốt cả đời.