Phân tích chủ đề và những đặc sắc nghệ thuật của bài thơ Tổ quốc 

Đề bài: Viết một bài văn (khoảng 600 chữ) Phân tích chủ đề và những đặc sắc nghệ thuật của bài thơ Tổ quốc 

Tổ quốc ¹

(Cho Hoàng và cho Nhật ²)

…Tổ quốc là khi mẹ sinh con

 Có cái mũi dọc dừa, màu da vàng như nắng

Đêm trở dạ có bà con chòm xóm

Bếp lửa hồng ấm suốt cả đời ta

Con lớn như măng trong sự tích đằng ngà

Hồn trẻ Việt tự mang hồn Thánh Gióng

Nết phúc hậu dịu dàng cô Tấm

Nghĩa đồng bào ôm trọn biển và non

Là ngọt ngào tiếng Việt môi son

Ôi tiếng Việt bao thăng trầm xa xót

Cánh cò bay lả vào câu hát

Chạm trang Kiều, tiếng Việt hóa lung linh

[…]

Tổ quốc là biên chấn áo mong manh

Tây rồi Bắc đổi mùa ràn rạt gió

Bao thế kỷ những đợi chờ hóa đá

Đất nước vĩnh hằng cánh võng trước thềm khơi

Là dòng máu cha ông tha thiết chảy muôn đời

Thấm vào đất, vào con, vào sắc cờ cháy rực

Là tất cả những gì yêu dấu nhất

Không gọi được thành lời, thì gọi Tổ quốc ơi! (Nguyễn Sĩ Đại ³)

 Dàn ý chi tiết

Đề xuất được hệ thống ý phù hợp để làm rõ vấn đề của bài viết

* Giới thiệu tác giả, tác phẩm và vấn đề nghị luận:

Trong dòng chảy thi ca Việt Nam, Tổ quốc luôn là mạch nguồn thiêng liêng, nhưng mỗi thế hệ lại tìm cho mình một cách cất tiếng riêng. Với Nguyễn Sĩ Đại, Tổ quốc không hiện lên bằng những khái niệm lớn lao hay những trang sử lẫm liệt, mà chạm vào người đọc từ nơi thân thuộc nhất: tiếng ru, căn bếp, màu da, câu chuyện cổ… Bài thơ Tổ quốc là lời nhắn gửi của người cha dành cho hai con, nhưng cũng là cách ông tự giãi bày về cội nguồn – nơi quy tụ mọi yêu dấu của một đời người. Đọc bài thơ, khó quên được cảm giác ấm lên trong lòng khi nhận ra rằng Tổ quốc, trước khi trở thành biên cương rộng lớn, đã bắt đầu từ những điều rất nhỏ: “Có cái mũi dọc dừa, màu da vàng như nắng…”.

* Triển khai vấn đề nghị luận:

– Phân tích chủ đề:

+ Khái quát chủ đề:  Người cha viết cho con mình, góc độ tình cảm là riêng tư nhưng lời thơ vẫn tiếp nối và hòa vào nguồn mạch chủ lưu trong dòng chảy cảm hứng về tổ quốc với những quan niệm mới mẻ nhưng rất đỗi thân thương và thiêng liêng.

+ Cách triển khai chủ đề: Nhà thơ đưa ra một quan niệm mới về Tổ quốc, không hướng ngoại chung chung như nhiều người quan niệm mà thiên về hướng nội, rất gần gũi với mỗi người, mỗi gia đình; Tổ quốc nuôi lớn tâm hồn con bằng kho tàng truyền thuyết và truyện cổ tích thần kỳ; Tổ quốc còn là sự thừa hưởng và tiếp nối mạch nguồn văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc; Tổ quốc còn là vùng “biên trấn”, “thềm khơi” mà bao thế hệ cha ông đã không tiếc công sức và máu xương khai phá, vun đắp, giữ gìn. Tổ quốc là những tình cảm yêu thương thiết tha nhất: “không gọi được thành lời, thì gọi Tổ quốc ơi!”.

– Phân tích những đặc sắc nghệ thuật của bài thơ:

+ Thể thơ tự do nhưng không quá phóng túng, nhịp điệu êm dịu, lắng đọng phù hợp với việc thể hiện những cảm xúc, suy tư về tổ quốc.

+ Hình ảnh quen thuộc, chân thực, gợi cảm khiến nhữ”ng ý niệm về tổ quốc càng trở nên gần gũi, thân thương.

+ Ngôn ngữ: sử dụng các biện pháp đảo ngữ, điệp ngữ Tổ quốc kết hợp với kiểu câu thơ điệp cú pháp có tác dụng khắc sâu định nghĩa về Tổ quốc trong lòng những người con.

Bài thơ thể hiện cái nhìn vừa quen thuộc vừa mới mẻ khiến Tổ quốc hiện lên vừa gần gũi vừa rất đỗi thiêng liêng.

*Khái quát vấn đề nghị luận

Dưới đây là mở bài và kết bài cho bài phân tích chủ đề và đặc sắc nghệ thuật của bài thơ Tổ quốc – viết theo đúng yêu cầu:

• giọng học sinh giỏi nhưng tự nhiên
• không mang hơi hướng GPT
• không dùng các cụm rập khuôn kiểu “khi bài thơ khép lại”, “tôi”, “chúng ta cần nhận thức rằng…”
• có thể thêm trích dẫn để tăng chiều sâu.

Đi hết bài thơ, hình ảnh Tổ quốc hiện lên không khô cứng như một khái niệm, mà mềm mại, gần gũi, mang hơi ấm của bếp lửa, của dòng sữa mẹ, của tiếng Việt lung linh trên trang Kiều. Nguyễn Sĩ Đại đã trao cho người đọc một cách nhìn lặng mà sâu: Tổ quốc trước hết là nơi ta được cất tiếng khóc chào đời, là dòng máu cha ông “tha thiết chảy muôn đời”, là những gì thân yêu nhất mà đôi khi “không gọi được thành lời”. Nhớ câu thơ của Chế Lan Viên: “Khi ta ở chỉ là nơi đất ở / Khi ta đi đất bỗng hóa tâm hồn.” Tổ quốc trong bài thơ cũng vậy – một khi đã nhận ra, mới thấy đó là phần hồn neo giữ mỗi con người, khiến ta tự nhiên muốn nâng niu, muốn gọi thật khẽ: “Tổ quốc ơi!”