Phân tích ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh bàn chân người lính được thể hiện trong bài thơ Bàn chân người lình – Nguyễn Duy

Đề bài:

Viết đoạn văn nghị luận làm rõ ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh bàn chân người lính được thể hiện trong bài thơ Bàn chân người lình – Nguyễn Duy

BÀN CHÂN NGƯỜI LÍNH

Các anh hành quân xuyên qua giấc ngủ

để lại trên đường dấu chân đẫm sương

                        ***

Già trẻ hỏi nhau lòng rưng rưng

các anh đi nửa đêm hay gà gáy

chỉ thấy dấu chân như lời chào ở lại

                        ***

Bàn chân chuyển lay đổ bốt sập đồn

đi êm hơn giấc ngủ những người thương

                                           1970 (Nguyễn Duy, in trong Cát trắng, 1973, NXB Hội nhà văn, 2010, tr. 61)

Dàn ý chi tiết

– Mở đoạn: Giới thiệu vấn đề nghị luận: Hình ảnh thơ là tín hiệu thẩm mĩ đặc thù, mang trong mình ý nghĩa biểu tượng phong phú. Hình ảnh Bàn chân người lính trong bài thơ cùng tên của Nguyễn Duy là một dạng tín hiệu thẩm mĩ như thế, chứa đựng những ý nghĩa biểu tượng vừa thân thuộc vừa mới lạ.

Nhà thơ từng nói: “Thơ trước hết là những rung động thật của trái tim.” Khi đọc Bàn chân người lính của Nguyễn Duy, ta bắt gặp một rung động như thế – lặng mà sâu, nhỏ bé mà lay thức. Chỉ bằng hình ảnh “bàn chân”, nhà thơ đã mở ra cả một thế giới biểu tượng về người lính: bình dị như đất, lặng lẽ như sương đêm, mà mạnh mẽ như bước đi của dân tộc trong những tháng ngày chiến tranh. Hình ảnh ấy trở thành nơi hội tụ vẻ đẹp của hi sinh, của nghĩa tình, của sức vóc và lòng yêu nước – những phẩm chất làm nên dáng đứng bất tử của anh bộ đội Cụ Hồ.

– Thân đoạn: Có thể triển khai như sau:

+ Hình ảnh Bàn chân người lính qua dấu chân đẫm sương đêm đã cho ta thấy các anh hành quân xuyên qua giấc ngủ là biểu tượng của những vất vả, hi sinh và làm sáng lên tinh thần trách nhiệm của các anh đối với non sông đất nước.

+ Hình ảnh bàn chân người lính qua dấu chân như lời chào ở lại là biểu tượng đầy xúc động cho tình quân dân thắm thiết. Chỉ cần thấy dấu chân để lại, già trẻ đều rưng rưng, cái rưng rưng của sự tiếc nuối khi không được chào đón các anh; cái rưng rưng của yêu thương, cảm phục khi tất cả còn đang yên giấc ngủ thì các anh đã phải lên đường; cái rưng rưng cảm động vì nhận ra lời chào, lời nhắn nhủ đầy yêu thương qua dấu chân để lại.

+ Hình ảnh bàn chân đã trở thành biểu tượng cho sức mạnh và tình yêu thương. Vẫn là bàn chân ấy thôi nhưng ý nghĩa của nó đã có sự chuyển hoá một cách nhuần nhị, tự nhiên: với kẻ thù, bàn chân ấy mạnh mẽ, quả quyết mang theo sức mạnh phi thường “lay đổ bốt, sập đồn”; với nhân dân, bàn chân ấy lại nhẹ nhàng, nâng niu, yêu thương “êm hơn giấc ngủ những người thương”.

+ Hình ảnh bàn chân là hình ảnh mang ý nghĩa biểu tượng được được miêu tả qua những từ ngữ gần gũi, bình dị; qua biện pháp tu từ hoán dụ, so sánh; giọng điệu thơ rưng rưng, xúc động, nhẹ nhàng mà thấm thía…

– Kết đoạn: Khẳng định lại vấn đề:

+ Hình ảnh bàn chân biểu tượng cho vẻ đẹp của người lính: không ngại vất vả, gian khó, hi sinh; tràn đầy sức mạnh nhưng cũng chan chứa yêu thương. Nó có sự lay động sâu thẳm đến nhận thức, tình cảm của mỗi người tiếp nhận.

+ Nguyễn Duy đã đưa ta về với những gì gần gũi, quen thuộc, yêu thương mà không kém phần cao cả, thiêng liêng qua bài thơ và nhất là hình ảnh bàn chân người lính. Nguyễn Duy đã làm cho Cái điều ở người khác có thể chỉ là chuyện thoảng qua thì ở anh, nó lắng sâu và dường như đọng lại (Hoài Thanh)

Ý nghĩa biểu tượng của bàn chân người lính trong thơ Nguyễn Duy vì thế không chỉ dừng lại ở một chi tiết nghệ thuật. Đó là dấu vết của những bước chân đi mãi không mỏi trên con đường giữ nước, và cũng là hơi ấm dịu dàng gửi lại cho những “người thương” đang ngủ yên giữa làng quê. Nhìn vào dấu chân lặng lẽ ấy, ta hiểu vì sao Tố Hữu từng viết: “Có những phút làm nên lịch sử.” Chính từ những phút ấy — những bước chân thầm lặng — mà đất nước có được hòa bình hôm nay. Và trong sâu thẳm lòng người đọc, hình ảnh bàn chân người lính vẫn còn ở đó, như lời nhắc nhở về một vẻ đẹp giản dị mà lớn lao: bước chân bình thường, nhưng mang hồn thiêng sông núi.