Phân tích bài thơ Nhớ mưa quê hương – Lê Anh Xuân –

Đề bài: Viết bài văn nghị luận Phân tích bài thơ Nhớ mưa quê hương – Lê Anh Xuân –

Ôi yêu quá, mấy cây dừa trước ngõ
Rễ đùa nâu, mườn mượt gần to
Đường quanh rào, đất lên màu tươi mới
Đã yêu rồi sao bỗng thấy yêu hơn…

Quê hương ơi,
Mấy năm trời xa cách
Đêm nay ta nằm nghe mưa rơi,
Nghe tiếng trời giầm xa lắc…
Có sao lòng lại xót đau?

Ta muốn về quê nội
Ta muốn trở lại tuổi thơ
Ta muốn nằm trên mảnh đất ông cha
Nghe mưa đập cành tre, nghe mưa rơi tàu lá…

(Trích Nhớ mưa quê hương, Lê Anh Xuân¹, Cái đẹp trong thơ kháng chiến Việt Nam 1945 – 1975, NXB Giáo dục, 2001, tr.660)

Dàn ý chi tiết

* Giới thiệu tác giả, tác phẩm và vấn đề nghị luận: nêu xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác (nếu có); đề tài; ý nghĩa nhan đề của tác phẩm.

Trong mạch thơ kháng chiến giàu cảm xúc quê hương, Lê Anh Xuân là giọng thơ luôn hướng về đất mẹ bằng tất cả sự chân thật và hồn nhiên của một tâm hồn Nam Bộ. Nhớ mưa quê hương là một trong những thi phẩm như thế – một khúc nhớ thấm đẫm hơi mưa, hơi đất, hơi dừa của miền quê tuổi nhỏ. Chỉ vài câu thơ mở đầu đã gợi lên cả một vùng ký ức xanh ngời, nơi cây dừa trước ngõ, rễ nâu mượt như lối xưa quen thuộc, trở thành chất liệu nuôi dưỡng tấm lòng người xa quê. Từ nỗi nhớ mưa, nhớ đất mà bật lên tiếng gọi tha thiết với quê hương, bài thơ cuộn trào những xúc động sâu kín của người con đang ở giữa khoảng cách và khát vọng trở về.

* Phân tích nội dung:
– Hình ảnh quê hương:
+ Quê hương bình dị, gần gũi; các hình ảnh cây dừa trước ngõ, rễ dừa nâu, mướt mượt gần to,…
+ Quê hương gắn liền với kí ức tuổi thơ: mưa đập cành tre, mưa rơi tàu lá,…
– Tâm trạng của nhân vật trữ tình:
+ Tình yêu tha thiết với quê hương: Yêu quá, yêu rồi, yêu hơn, có sao lòng lại xót đau?,…
+ Khao khát mãnh liệt được trở về quê hương: ta muốn về quê nội; ta muốn trở lại tuổi thơ,…
* Một số nét đặc sắc về nghệ thuật:
– Thể thơ tự do, nhịp điệu linh hoạt.
– Ngôn ngữ bình dị, mộc mạc.
– Hình ảnh thơ gần gũi sinh động; sử dụng các biện pháp tu từ: nhân hoá, điệp ngữ,…
– Giọng điệu trữ tình thiết tha.
* Đánh giá khái quát giá trị vấn đề:
– Đoạn thơ thể hiện những tình cảm sâu lắng, tinh tế của nhà thơ đối với quê hương, qua đó bộc lộ tâm hồn nhạy cảm, sâu sắc.
– Trân trọng tài năng nghệ thuật và cảm xúc của người con với quê hương.

Khép lại đoạn thơ, dư âm của tiếng mưa quê hương vẫn ngân dài như tiếng gọi của cội nguồn. Nỗi nhớ của nhân vật trữ tình – cũng là của nhà thơ – không ồn ào mà thấm đến tận lòng người: nhớ từ màu đất mới, tiếng tre vờn mưa đến cả miền tuổi thơ đã lùi về xa mà vẫn còn nguyên vẹn trong ký ức. Trong tiếng “ta muốn về quê nội”, ta cảm nhận một trái tim luôn hướng về nơi chôn nhau cắt rốn, nơi giữ gìn sự an yên và bền chặt nhất của đời người. Bài thơ vì thế không chỉ là nỗi nhớ riêng của Lê Anh Xuân, mà còn là lời nhắc dịu dàng: dù đi bao xa, quê hương vẫn là “mảnh đất ông cha” nâng đỡ bước chân ta, là cơn mưa lành tưới mát cả những ngày lưu lạc.