Viết đoạn văn quy nạp ghi lại cảm nghĩ của em về bài thơ Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão

Đề bài:

Viết đoạn văn quy nạp ghi lại cảm nghĩ của em về bài thơ Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão. Trong đoạn văn có sử dụng một trợ từ, một câu hỏi tu từ (gạch chân, chú thích rõ).

Phiên âm:

Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu,

Tam quân tì hổ khí thôn ngưu.

Nam nhi vị liễu công danh trái,

Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu.

Dịch nghĩa:

Cầm ngang ngọn giáo trấn giữ non sông vừa chẵn mấy thu,
Ba quân dũng mãnh như hổ báo, khí thế nuốt trôi trâu.
Thân nam nhi mà chưa trả xong nợ công danh,
Thì luống thẹn thùng khi nghe người đời kể chuyện Vũ hầu.

Dịch thơ:

Múa giáo non sông trải mấy thu,
Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu.
Công danh nam tử còn vương nợ,
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu.

Thuật hoài (Tỏ lòng) – Phạm Ngũ Lão

(Ngữ văn10 Cánh diều, tập một, NXB Đại học Huế – 2023)

(Bùi Văn Nguyên dịch, Hợp tuyển thơ văn Việt Nam, tập II, NXB Văn học, Hà Nội, 1976)

Chú thích:

– Bài thơ được sáng tác năm 1284 trong không khí quyết chiến quyết thắng quân Mông – Nguyên xâm lược lần thứ 2 của quân đội nhà Trần với hào khí Đông A.

– Vũ hầu: Tức Gia Cát Lượng, tự Khổng Minh, người nổi tiếng về tài dùng binh, có nhiều công trạng giúp Lưu Bị lập nên nhà Thục Hán.

Dàn ý chi tiết

– Mở đoạn: Giới thiệu khái quát tác phẩm, tác giả

Giữa thời đại sôi sục khí thế Đông A, Phạm Ngũ Lão đã để lại Tỏ lòng như lời khẳng định về tầm vóc của người anh hùng Trần triều: không chỉ cầm giáo giữ nước mà còn cầm khí phách để giữ lấy danh dự của một kẻ làm trai. Hình ảnh “Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu” vừa là tư thế trấn thủ biên cương, vừa là tuyên ngôn sống, chứng tỏ con người thời Trần không tách mình khỏi vận mệnh quốc gia. Và càng đọc, càng thấy rõ nỗi day dứt thanh cao của nhà thơ khi cất lên: “Nam nhi vị liễu công danh trái” – một câu thơ không phải để nói về vinh hiển, mà để soi vào lòng mình trước non sông đã gọi tên.

– Thân đoạn:

+ Hai câu đầu: Hình tượng con người và quân đội thời Trần: Hình ảnh người tráng sĩ, hình ảnh tam quân (phân tích từ ngữ, hình ảnh biện pháp nghệ thuật…từ đó nêu cảm nhận) -> Cảm phục, tự hào khí thế hùng dũng, mang tầm vóc của vũ trụ, ý chí quyết tâm bảo vệ tổ quốc, gợi hào khí Đông A của thời nhà Trần.

+ Hai câu sau: Nỗi lòng của tác giả (phân tích từ ngữ, hình ảnh biện pháp nghệ thuật…từ đó nêu cảm nhận) -> Trân trọng tấm lòng yêu nước, thương dân, nỗi thẹn của một nhân cách cao cả, có hoài bão lập công lớn giúp dân, giúp nước nhưng chưa được như ý (chưa tài giỏi bằng Vũ Hầu).

Lưu ý: Biết liên hệ, so sánh với bài thơ có cùng thể loại, đề tài, chủ đề như Nam quốc sơn hà, Tụng giá hoàn kinh sư…

* Nghệ thuật: Đảm bảo luật thơ Đường với thể thơ thất ngôn tứ tuyệt cô đọng, hàm súc; giọng điệu, âm hưởng vừa hào hùng vừa trầm lắng suy tư; sử dụng điển tích, điển cố; biện pháp nói quá, so sánh…

– Kết đoạn: Khái quát, khẳng định lại giá trị nội dung đồng thời nhận xét, đánh giá khái quát thành công nghệ thuật của bài thơ.

Khép lại Tỏ lòng, dư âm còn lại không chỉ là khí thế “tam quân tì hổ khí thôn ngưu” mà còn là nét đẹp của một nhân cách biết xem công danh như món nợ lớn với giang sơn. Cái “thẹn” trong “Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu” đâu phải tự ti, mà là sự nghiêm cẩn của bậc tráng sĩ trước chuẩn mực cao nhất của đạo làm trai: lấy tài đức mà đáp đền xã tắc. Vì thế, bài thơ không chỉ dựng dậy vóc dáng Đại Việt một thời, mà còn đánh thức trong ta hôm nay niềm tự trọng của mỗi con người trước Tổ quốc – sống sao cho xứng với ánh nhìn của lịch sử, để mai này không cúi đầu trước chính mình.