Phân tích chủ đề nghệ thuật của truyện ngắn Bài hát cũ bây giờ ai hát nữa và bàn về mối quan hệ giữa văn học với hiện thực

Đề bài:

Hãy viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của truyện ngắn Bài hát cũ bây giờ ai hát nữa. Từ đó bàn luận về mối quan hệ giữa văn học và hiện thực.

Dàn ý chi tiết

Trong hành trình đi tìm ý nghĩa của văn chương, có người từng nói: “Mỗi số phận con người đều là một trang sách chưa kịp viết hết.” Truyện ngắn Bài hát cũ bây giờ ai hát nữa của Lê Minh Hà giống như cách người viết mở lại những trang sách ấy, để lắng nghe tiếng vọng của một thời lịch sử đã lùi xa nhưng chưa bao giờ nguội lạnh trong tâm trí những người ở lại. Những phận người mang trên mình dấu vết chiến tranh – người đàn bà điên, cậu lớp trưởng, người em gái – bước vào trang văn bằng vẻ lặng lẽ mà lay động, nhắc người đọc trẻ hôm nay về một lớp kí ức tưởng đã chìm sâu. Từ câu chuyện ấy, vấn đề lớn hơn dần hiện ra: văn học có thể làm gì để nối người đương thời với hiện thực đã qua? Và chính hiện thực đã nuôi dưỡng văn học bằng cách nào?

* Phân tích, đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của truyện ngắn: (7,0)

– Xác định và phân tích, đánh giá chủ đề:

+ Từ câu chuyện của nhân vật “người đàn bà điên”, thằng bạn thân lớp trưởng và câu chuyện của cô em gái, truyện đã thể hiện sự đồng cảm, trân trọng của nhân vật “tôi” với những con người, những số phận đã trải qua những năm tháng oanh liệt của một thời lịch sử vẻ vang; đồng thời truyện cũng cho thấy sự đón nhận và đánh giá của người trẻ hiện nay với những con người và văn hóa của một thời đã qua.

+ Chủ đề của truyện có nhiều nét đặc sắc như: tái hiện được câu chuyện của những mảnh đời, số phận đang phải chịu những di chứng của chiến tranh, thậm chí hy sinh vì độc lập của Tổ quốc những trên tất cả, đối với họ, những năm tháng đó là đẹp đẽ nhất, là một phần không thể quên trong cuộc đời. Truyện cũng cho thấy những hậu quả của chiến tranh, những mất mát, đau thương mà chiến tranh đã gây ra. Cho dù bao nhiêu năm đã trôi qua nhưng nỗi đau vẫn còn đó, kí ức vẫn còn đó.

– Phân tích, đánh giá một số nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của truyện:

Một số gợi ý:

+ Đặc sắc trong cách tổ chức cốt truyện: cốt truyện được xây dựng khá đơn giản qua lời kể của nhân vật ‘tôi”. Các sự kiện được sắp xếp theo dòng thời gian nhưng vẫn lồng ghép, đan xen giữa những câu chuyện của quá khứ và hiện tại một cách khéo léo. Cốt truyện thể hiện cái nhìn của người trẻ hiện nay với những chứng nhân của lịch sử.

+ Đặc sắc trong cách xây dựng nhân vật: nhân vật được xây dựng chủ yếu qua lời kể, cái nhìn của nhân vật “tôi” về ngoại hình, hành động, tính cách, cách giao tiếp,… Một số nhân vật không xuất hiện trực tiếp mà chỉ như những mảnh ghép qua câu chuyện của người khác vẫn hiện lên với bức chân dung toàn diện về con người, tính cách, tài năng, cuộc đời,… Cách xây dựng nhân vật giúp nhân vật có thể đi xuyên suốt tác phẩm mà vẫn luôn tạo được sự hứng thú, tò mò của người đọc,…

+ Đặc sắc trong cách lựa chọn ngôi kể và điểm nhìn

+…

Bàn luận về mối quan hệ giữa văn học và hiện thực. (2,0)

– Bàn luận mối quan hệ giữa văn học và hiện thực:

+ Hiện thực đời sống là đề tài vô tận cho văn chương khai thác và phản ánh, là chất liệu vô cùng phong phú sinh động cho nhà văn lựa chọn và sử dụng trong quá trình sáng tạo nghệ thuật. Hiện thực chính là cái nôi nuôi dưỡng nhà văn, là mảnh đất nhà văn sống hình thành cảm xúc. “Cuộc đời là nơi xuất phát cũng là nơi đi tới của văn học”, “Nhà văn là người thư kí trung thành của thời đại”. Bởi vậy văn học là cuốn “ bách khoa toàn thư” về đời sống và con người. Nhà văn lấy chất liệu là cuộc sống hiện thực, từ đó cung cấp cho con người nhưng tri thức về xã hội, làm giàu vốn tri thức của con người.

+ Văn học và hiện thực có mối quan hệ biện chứng với nhau. Các câu chuyện về con người, hiện tượng của đời sống được nhà văn khai thác, thể hiện trong tác phẩm. Ngược lại, tác phẩm văn học giúp con người có cái nhìn toàn diện hơn về cuộc sống, từ đó hiểu biết hơn về chính con người với thế giới tâm hồn, cảm xúc phức tạp và về cuộc sống đa màu đa nhiệm qua cách nhìn, cách nghĩ của người sáng tác.

– Đánh giá, nhận xét:

+ Qua trải nghiệm của Lê Minh Hà và việc tự mình trải nghiệm tác phẩm, học sinh khẳng định lại mối quan hệ mật thiết giữa hiện thực và văn học. Hiện thực là cái có trước, là cơ sở để sản sinh ra văn học. Văn học ra đời để làm phong phú thêm đời sống và con người.

+ Nhà văn không ngừng trải nghiệm cuộc sống, gia tăng vốn sống để thu thập nguồn chất liệu đắt giá sáng tạo nên tác phẩm. Người đọc tìm đến văn học để thấy được cách nhìn, cách cảm của nhà văn về cuộc đời sống cũng đừng quên tự mình trải nghiệm cuộc sống.

Truyện ngắn khép lại nhưng dư âm của những phận đời vẫn còn ở lại như lời nhắc về một thực tại từng chảy dưới chân lịch sử. “Bài hát cũ” có thể không còn ai hát trọn vẹn, nhưng tiếng ngân của nó vẫn vang trong những trang văn, để thế hệ hôm nay hiểu rằng quá khứ chưa bao giờ là điều có thể quên. Từ tác phẩm của Lê Minh Hà, mối quan hệ giữa văn học và hiện thực hiện ra rõ ràng hơn: hiện thực là nguồn mạch để văn chương cất lời, còn văn chương là nơi hiện thực được nhìn sâu hơn, nhân hậu hơn. Chính ở điểm gặp gỡ ấy, người đọc nhận ra ý nghĩa của việc bước vào văn học: không chỉ để biết thêm một câu chuyện, mà để không ngừng mở rộng cái nhìn về đời sống, về con người và về những gì đã làm nên chúng ta hôm nay.