Phân tích bài thơ Em là hoa hồng nhỏ của tác giả Trịnh Công Sơn

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận:  Phân tích những đặc sắc về nội dung và đặc sắc nghệ thuật của bài thơ “Em là hoa hồng nhỏ”.

c. Triển khai vấn đề nghị luận: Vận dụng tốt các thao tác lập luận, đặc biệt thao tác phân tích, chứng minh. Học sinh có thể trình bày theo nhiều cách nhưng về cơ bản cần đảm bảo những nội dung sau:

Mở bài

Giới thiệu tên bài thơ, tác giả và nếu cảm nghĩ chung của em về bài thơ.

– Trịnh Công Sơn là một nhà thơ, một nhạc sĩ nổi tiếng của Việt Nam với phong cách sáng tác đậm chất trữ tình và triết lí. Bài thơ là phần lời của ca khúc cùng tên được nhạc sĩ Trịnh Công Sơn viết cho bộ phim “Cho cả ngày mai” của đạo diễn Long Vân (sản xuất năm 1981). Ca khúc được bình chọn là một trong 50 bài hát hay nhất thế kỷ XX.

–  Bài thơ diễn tả thế giới tâm hồn phong phú, trong trẻo với nhiều cung bậc cảm xúc, những tình cảm đẹp đẽ, trong sáng; cùng biết bao ước nguyện, suy tư đáng trân trọng của nhân vật em qua cái nhìn trìu mến, chan chứa yêu thương của nhà thơ Trịnh Công Sơn.

Trong thế giới nghệ thuật của Trịnh Công Sơn, con người luôn hiện lên với một trái tim biết yêu thương, biết hướng về cội nguồn và những điều giản dị nhất của đời sống. Không chỉ là nhạc sĩ của những bản tình ca bất hủ, Trịnh Công Sơn còn để lại nhiều vần thơ giàu chất suy tưởng, đặc biệt là những bài thơ dành cho thiếu nhi. Em là hoa hồng nhỏ là một bài thơ như thế. Bằng giọng điệu trong trẻo và hình ảnh giàu tính biểu tượng, bài thơ khắc họa thế giới tâm hồn hồn nhiên của một đứa trẻ, đồng thời gửi gắm những suy tư sâu lắng về tình thân, tình người và quê hương. Như chính Trịnh Công Sơn từng quan niệm, nghệ thuật trước hết phải bắt đầu từ lòng nhân ái, và trong bài thơ này, lòng nhân ái ấy được thể hiện bằng những ước mơ rất nhỏ mà vô cùng đẹp đẽ.

a. Phân tích nội dung đặc sắc của tác phẩm.

* Luận điểm 1: Đoạn thơ thứ nhất: Niềm khao khát thơ ngây mà cao đẹp của em mong ước mang tới nhiều niềm vui, niềm hạnh phúc cho cha mẹ; được đến trường; được sống một cuộc đời đầy ý nghĩa…

– Hai câu thơ đầu: Em mong muốn được là mùa xuân tươi đẹp, đầy sức sống của mẹ; là những tia nắng rực rỡ, ấm áp trong cuộc đời của cha. Em khao khát được trở thành những gì đẹp nhất của cha, của mẹ.

(Chú ý các nghệ thuật điệp ngữ, so sánh, ẩn dụ,..)

– Sáu câu thơ tiếp theo: niềm hạnh phúc của em khi được đến trường học bao điều hay, điều lạ để khôn lớn, trưởng thành hơn.

(Chú ý phân tích từ láy và những hình ảnh so sánh, ẩn dụ giàu sức gợi như trang sách hồng, những vần thơ, hoa hồng nhỏ…)

* Luận điểm 2 Đoạn thơ thứ hai: Thế giới đẹp đẽ, lung linh với tình người ấm áp, chan hòa tiếp tục được mở ra trong trí tưởng tượng của em; từ đó, gợi bao suy tư sâu sắc về cuộc sống.

(Chú ý phân tích các hình ảnh thiên nhiên tươi đẹp, nghệ thuật ẩn dụ, liệt kê, so sánh, từ láy… làm nổi bật: một thế giới thiên nhiên đẹp đẽ, lung linh; một thế giới tâm hồn vô cùng trong sáng, đáng yêu của tuổi thơ; tình người ấm áp chan hòa; lòng biết ơn nguồn cội, lối sống tình nghĩa thủy chung; trái tim mỗi người đều chan chứa hình bóng quê hương…)

b. Những đặc sắc về hình thức nghệ thuật.

– Thể thơ tự do; giọng điệu trong sáng, nhẹ nhàng, giàu chất nhạc; cách ngắt nhịp chủ đạo 3/4, gieo vần linh hoạt sáng tạo.

– Các hình ảnh gần gũi, giàu tính biểu cảm: Các hình ảnh như “hoa hồng nhỏ,” “ánh mặt trời,” hay “bài ca” đều rất giản dị, gợi nhớ đến những điều quen thuộc trong cuộc sống hàng ngày. Nhưng dưới ngòi bút của Trịnh Công Sơn, chúng trở thành những biểu tượng ý nghĩa, chứa đựng triết lý về tình yêu, cuộc sống và sự kết nối giữa con người với thiên nhiên..Hình ảnh “hoa hồng nhỏ” không chỉ gợi lên sự tươi đẹp, trong sáng mà còn là ẩn dụ cho sự sống, tình yêu và giá trị của con người trong cuộc đời.

– Các biện pháp tu từ độc đáo: so sánh, ẩn dụ, điệp ngữ, liệt kê;

– Ngôn ngữ giản dị, trong trẻo, hồn nhiên, gợi hình, gợi cảm.

– Nhan đề giàu sức gợi…

– Khẳng định lại giá trị của bài thơ.

– Cảm xúc hoặc lời nhắn gửi tới mọi người.

Khép lại Em là hoa hồng nhỏ, hình ảnh đứa trẻ với những ước mong trong sáng vẫn còn lặng lẽ tỏa hương trong lòng người đọc. Bài thơ không chỉ là lời ca ngợi vẻ đẹp hồn nhiên của tuổi thơ mà còn là một thông điệp nhân văn sâu sắc: mỗi con người, dù nhỏ bé, đều có thể mang lại yêu thương và hơi ấm cho cuộc đời. Với ngôn ngữ giản dị, giọng thơ nhẹ nhàng và những hình ảnh giàu sức gợi, Trịnh Công Sơn đã biến “hoa hồng nhỏ” thành biểu tượng của sự sống, của tình người bền bỉ. Đọc bài thơ, ta chợt nhận ra rằng, như một lời nhắn gửi thầm thì: sống là biết yêu thương, biết gắn bó với gia đình, quê hương và biết làm cho thế giới này dịu lại bằng chính trái tim mình.