Làm sáng tỏ ý kiến: Đó là một kỳ quan nghệ thuật bé nhỏ nhưng có sức chấn động phi thường

2.1. Giải thích ý kiến

– Khái niệm truyện ngắn: truyện ngắn là tác phẩm tự sự cỡ nhỏ với một dung lượng hiện thực, số lượng nhân vật, sự kiện, thời gian, không gian…tương đối hạn chế.

– Nói truyện ngắn là “một kì quan nghệ thuật bé nhỏ nhưng có sức chấn động phi thường” là cách nói có tính liên tưởng, so sánh:

+ Kì quan nghệ thuật: công trình nghệ thuật độc đáo, có sức hấp dẫn đặc biệt.

+ Kì quan nghệ thuật bé nhỏ: quy mô nhỏ bé, có tính giới hạn.

+ Có sức chấn động phi thường: Có giá trị và sức tác động, ảnh hưởng rộng lớn tới người đọc.

à Nhận định vừa nêu lên đặc trưng cơ bản của truyện ngắn: (một thể loại bị giới hạn về thế giới nghệ thuật nhưng có sức khái quát cao về giá trị tư tưởng), vừa khẳng định và đề cao vị trí cũng như sức hấp dẫn đặc biệt của thể loại này.

* Bình luận: Truyện ngắn là “một kì quan nghệ thuật bé nhỏ nhưng có sức chấn động phi thường”:

– Ngôn ngữ ít, số trang ngắn và bị giới hạn nhưng hàm súc, cô đọng nên có sức chứa lớn về tư tưởng.

– Đề tài nhỏ, thường chỉ xoay quanh một vấn đề nhưng chủ đề lớn, có ý nghĩa hiện thực, nhân sinh và có tính triết lí cao.

– Thời gian, không gian bị hạn chế (chỉ tập trung phản ánh một thời điểm tiêu biểu, một địa điểm cụ thể) nhưng đó là những thời khắc và những điểm không gian có ý nghĩa, có khả năng dồn nén sức nặng hiện thực. Ngoài ra, không gian, thời gian còn được mở rộng bằng sự hồi tưởng, liên tưởng nên vẫn khái quát được cả cuộc đời và cả một thế hệ…

– Số lượng nhân vật thường ít, tính cách không quá phức tạp nhưng thường được miêu tả ở những khía cạnh nổi bật nhất (ngoại hình, nội tâm, hành động…) và được đặt trong tình huống để bộc lộ nhận thức và hành động.

– Cốt truyện đơn giản, ít sự kiện nhưng lại chú ý xây dựng những chi tiết đắt, có sức cô đọng, khái quát, khắc họa tính cách nhân vật và thể hiện ý nghĩa, giá trị của tác phẩm.

– Kết cấu đơn giản, không phức tạp nhưng luôn tạo những bất ngờ và đột biến thông qua việc xây dựng phần mở đầu ấn tượng, hấp dẫn và kết thúc bất ngờ, thú vị.

– HS chọn một số tác phẩm Ngữ văn để phân tích, chứng minh. Trong quá trình phân tích chứng minh cần làm nổi rõ tính “bé nhỏ” (sự giới hạn về thế giới nghệ thuật) và “sức chấn động phi thường” (ý nghĩa và giá trị khái quát sâu xa) của tác phẩm truyện ngắn.

Q Anh: Chiếc thuyền ngoài xa – Phùng, chánh án Đẩu, người đàn bà làng chài bị ck đánh…

– Nhận định đã khái quát chính xác đặc trưng cơ bản và giá trị, sức hấp dẫn của thể loại truyện ngắn: truyện ngắn là phải ngắn, nhưng lại có sức khái quát, sự cô đọng, tinh chất.

– Truyện ngắn là một trong những thể loại văn học khó nhất, đòi hỏi một công phu lao động lớn của nhà văn: khả năng quan sát và khái quát các vấn đề của cuộc sống; tổ chức tác phẩm và chọn lọc chi tiết; xây dựng nhân vật, lựa chọn ngôn ngữ…, tất cả đều được tính toán một cách kĩ càng, chính xác.

– Do đó, để tiếp nhận một truyện ngắn cũng đòi hỏi sự công phu, kĩ lưỡng và một sự cảm thụ vô cùng tinh tế của người đọc trong việc đọc – hiểu và lĩnh hội một tư tưởng lớn, một thông điệp sâu và một tài năng nghệ thuật viết truyện đặc sắc chứa đựng trong một truyện ngắn.