Phân tích đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật trong đoạn trích trên của tiểu thuyết Mưa đỏ ( Chu Lai)

Đề bài: Anh, chị hãy viết bài văn ( khoảng 600 chữ) Phân tích đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật trong đoạn trích trên của tiểu thuyết Mưa đỏ ( Chu Lai).

( Tóm lược:Tiểu thuyết Mưa đỏ của Chu Lai tái hiện khốc liệt 81 ngày đêm bảo vệ Thành cổ Quảng Trị năm 1972. Nhân vật trung tâm là Cường, một chiến sĩ trẻ quả cảm, đại diện cho cả thế hệ thanh niên Việt Nam dấn thân vào chiến tranh với niềm tin son sắt vào Tổ quốc. Cùng đồng đội như Tạ,Bình, Tấn, Hải, …, Cường chiến đấu giữa mưa bom bão đạn, chịu đựng đói khát, thương tích và mất mát. Bên cạnh những trận đánh dữ dội là tình đồng đội sâu nặng, tình yêu trong sáng giữa Cường và Hồng, cô gái dũng cảm làm công tác cứu thương. Kết thúc tiểu thuyết là cảnh hai người mẹ của hai nhân vật chính ở hai chiến tuyến cùng trở lại Thành cổ viếng mộ con, họ tình cờ gặp nhau, cùng thắp nén hương lên hai ngôi mộ. Đoạn trích sau đây kể về cảnh bác sĩ Lê và cô gái Hồng phẫu thuật cho một người lính bị thương nặng ở chiến trường.

(…) Mùi hôi thối nồng nặc xộc ra từ hầm phẫu.

Bác sĩ Lê đang chuẩn bị cưa khúc chân bị hoại tử thối rữa của một người lính còn rất trẻ. Anh càu nhàu:

– Hết bố nó đồ gây tê rồi, thằng em ráng chịu đau, đừng kêu mất sức!

Nói rồi, anh ngáng một thanh gỗ vào giữa hai hàm răng người thương binh, nhờ hai chiến sĩ bị thương nhẹ đứng gần đấy giữ chặt chân tay đầu cổ cho. Không blouse, không khẩu trang, không mũ y tế, anh bắt đầu cưa. Máu phọt lên mặt, phọt cả lên trần nhà. Người thương binh quằn người lên, răng nghiến vào thanh gỗ ken két như tiếng mọt gặm trong đêm, mồ hôi vã ra, vẻ đau đớn tột cùng. Lưỡi cưa đẫm máu vẫn nghiến xoèn xoẹt vào xương người, thỉnh thoảng lại vấp cái cục! Lại quằn lên, căng giật, thanh gỗ ngáng miệng văng ra để bật lên một tiếng thét man dại: “Con chết mất mẹ ơi!…” Lưỡi cưa đành dừng lại. Máu từ đó chảy xuống thành vũng dưới nền xi măng.

Vừa lúc Hồng chạy từ ngoài vào. Nước da trắng hồng ngày nào đã chuyển màu xanh sạm, khuôn mặt gầy đi rất nhiều, đôi mắt không còn long lanh như cũ nhưng lại cháy sáng một đốm lửa bên trong như không thể dập tắt. Tiếng nói của cô cũng trầm hơn, thoáng mệt mỏi:

-Báo cáo, thuyền chở thương bổ sung đã đến ạ!

-Tốt! – Bác sĩ Lê không nhìn lên.

– Giờ cô ngồi xuống đây, hát một bài gì đó đi, hát thật ngọt vào, hát thay cho thuốc mê.

Hiểu ra, sau một chút ngập ngừng, cô đưa tay áo lau nhanh giọt mồ hôi trên má rồi khẽ ngồi xuống cạnh người thương binh, cầm lấy bàn tay run bắn của anh, vỗ nhè nhẹ, ánh mắt tỏa ra vẻ xót xa, rất đỗi dịu dàng của người mẹ, người chị, người em. Và cô hát. Hát một làn điệu dân ca thao thiết, thăm thẳm buồn của vùng đất Quảng Trị. Lời hát bay lên, lan tỏa vào tất cả các ngóc ngách chật đặc thương binh, lan sâu vào đôi mắt đang mở to đau đớn của anh. Đôi mắt ấy nhìn lên cô như cái nhìn của một đứa trẻ được mẹ hiện ra vỗ về. Cô vẫn hát. Tiếng hát là lời tâm sự của một người yêu tiễn người yêu đi xa, của một người mẹ cầu mong đứa con ra khơi vượt qua muôn trùng sóng dữ, của những cô gái nón lá chao nghiêng đứng ở triền đê đợi người ấy trở về, của… Lưỡi cưa lại chuyển động. Tiếng kim loại xiết vào xương cốt, trộn vào làn điệu dân ca tạo thành một hợp âm kiêu hãnh, tức tưởi của một thời bom đạn. Người lính thiếp dần, thiếp dần và ngất đi. Nước mắt cô cũng trào ra nhỏ từng giọt xuống tóc người thương binh…

( Trích tiểu thuyết Mưa đỏ, Chu Lai,NXB Văn học, 2019, tr 161,162)

Chú thích: Đại tá, nhà văn Chu Lai tên khai sinh là Chu Văn Lai, sinh ngày 5 tháng 2 năm 1946 tại xã Hưng Đạo, huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên. Trong kháng chiến chống Mỹ, ông là một chiến sĩ đặc công hoạt động trong vùng Sài Gòn. Sự trui rèn qua khói lửa chiến tranh cùng với cảm hứng lãng mạn cách mạng, ông đã viết nên những tác phẩm đồ sộ, vạm vỡ về chiến tranh và người lính. Mưa đỏ giành giả A cuộc thi tiểu thuyết của Hội Nhà văn Việt Nam năm 2016 và giải A – Giải thưởng của Bộ quốc phòng.

Dàn ý chi tiết

Bài văn mẫu tham khảo

Bài làm

Tiểu thuyết Mưa đỏ của Chu Lai là một trong những tác phẩm xuất sắc viết về chiến tranh cách mạng Việt Nam thời chống Mỹ, đặc biệt là trận chiến 81 ngày đêm bảo vệ Thành cổ Quảng Trị năm 1972 – biểu tượng của chủ nghĩa anh hùng bất khuất và tình người giữa khói lửa. Đoạn trích miêu tả cảnh phẫu thuật thương binh của bác sĩ Lê và cô gái Hồng là một lát cắt điển hình cho chủ đề lớn của tác phẩm: sự khốc liệt tột cùng của chiến tranh và vẻ đẹp bi tráng, nhân văn tỏa sáng trong tâm hồn con người Việt Nam.

Trước hết, đoạn trích thể hiện rõ nét chủ đề chiến tranh khốc liệt nhưng tình người vẫn ngời sáng. Ngay từ đầu, Chu Lai đã tái hiện không khí ngột ngạt, ám ảnh của chiến trường bằng chi tiết “mùi hôi thối nồng nặc xộc ra từ hầm phẫu”. Một không gian tù túng, thiếu thốn, bẩn thỉu – nơi sinh mạng con người mong manh trong từng giọt máu. Bác sĩ Lê phải “ngáng một thanh gỗ vào giữa hai hàm răng người thương binh” vì “hết bố nó đồ gây tê rồi” – câu nói thô ráp nhưng chứa đựng sự bất lực và xót xa. Chi tiết “máu phọt lên mặt, phọt cả lên trần nhà”, “lưỡi cưa đẫm máu vẫn nghiến xoèn xoẹt vào xương người” là những hình ảnh hiện thực trần trụi, gây ám ảnh mạnh mẽ, cho thấy chiến tranh không chỉ tàn phá vật chất mà còn dày xéo thể xác con người. Tiếng kêu “Con chết mất mẹ ơi!” của người lính trẻ là tiếng kêu đau đớn tận cùng, nhưng cũng là tiếng gọi thiêng liêng của tình mẫu tử, khiến người đọc nhói lòng.

Giữa hiện thực tàn khốc ấy, vẻ đẹp của con người – của tình người và sức mạnh tinh thần – lại tỏa sáng rực rỡ. Sự xuất hiện của cô gái Hồng làm dịu đi bầu không khí chết chóc. Dưới ngòi bút Chu Lai, Hồng hiện lên với “nước da xanh sạm”, “đôi mắt cháy sáng một đốm lửa bên trong”, vừa kiên cường, vừa dịu dàng. Khi cô hát để thay thuốc mê cho người thương binh, hành động ấy không chỉ là sự xoa dịu mà còn là biểu tượng của lòng nhân ái, là liều thuốc tinh thần giúp người lính vượt qua nỗi đau thể xác. Tiếng hát dân ca “thao thiết, thăm thẳm buồn” như đưa con người vượt khỏi chiến tranh, trở về cội nguồn quê hương, nơi có mẹ, có người yêu, có những cô gái “nón lá chao nghiêng đứng ở triền đê đợi người ấy trở về”. Đặc biệt, khi tiếng hát hòa cùng “tiếng kim loại xiết vào xương cốt”, Chu Lai đã tạo nên một hợp âm bi tráng – vừa dữ dội, vừa thiêng liêng, diễn tả sự giao hòa giữa nỗi đau và niềm tin, giữa sự sống và cái chết. Đó là vẻ đẹp đặc trưng của con người Việt Nam trong chiến tranh: dẫu bi thương vẫn kiêu hãnh, dẫu mất mát vẫn chan chứa tình người.

Bên cạnh nội dung sâu sắc, đoạn trích còn thể hiện những nét đặc sắc về nghệ thuật trong phong cách viết của Chu Lai.
Cốt truyện tuy đơn giản – chỉ xoay quanh một ca phẫu thuật – nhưng lại được triển khai đầy kịch tính: từ lúc chuẩn bị mổ, cảnh đau đớn đến khi tiếng hát vang lên và kết thúc bằng giọt nước mắt của Hồng. Chu Lai đã dẫn dắt mạch truyện theo trình tự thời gian, tạo cảm giác chân thực, sống động như đang chứng kiến một thước phim tài liệu, đồng thời biết “hạ màn” đúng lúc bằng nốt lặng đầy xúc động.

Về ngôn ngữ và giọng điệu, Chu Lai sử dụng giọng văn kết hợp giữa hiện thực khốc liệt và trữ tình sâu lắng. Những câu văn gãy gọn, mạnh, đôi khi thô ráp, phản ánh chất lính: “Hết bố nó đồ gây tê rồi!” – đó không chỉ là lời nói mà là tinh thần, là phong cách của con người giữa chiến trường: bộc trực, can trường nhưng không hề mất đi lòng nhân hậu. Song song với giọng văn hiện thực ấy là những đoạn giàu chất thơ, đậm tính biểu cảm: “Tiếng hát là lời tâm sự của một người yêu tiễn người yêu đi xa…”. Chính sự đan xen này đã tạo nên sắc thái bi tráng đặc trưng trong văn Chu Lai – nơi sự khốc liệt được nâng đỡ bởi lòng nhân ái, nơi cái chết được soi chiếu bằng ánh sáng của tình người.

Về nghệ thuật xây dựng nhân vật, Chu Lai đã khắc họa họ qua hành động, lời thoại và chi tiết. Bác sĩ Lê hiện lên là người lính – thầy thuốc bản lĩnh, bình tĩnh trước hiểm nguy, giàu trách nhiệm. Cô gái Hồng vừa là biểu tượng của tuổi trẻ, vừa là hình ảnh người phụ nữ Việt Nam kiên cường, nhân hậu. Người thương binh là hiện thân của thế hệ thanh niên sẵn sàng hiến dâng tuổi xuân cho Tổ quốc. Ba con người – ba phận đời – cùng hiện lên trong một không gian máu lửa, nhưng đều tỏa sáng bằng tinh thần vị tha và ý chí quật cường.

Qua đoạn trích, ta thấy rõ thái độ và tình cảm của nhà văn Chu Lai: ông không ca ngợi chiến tranh, mà ca ngợi con người trong chiến tranh – những con người dám hy sinh, dám yêu thương, dám sống và dám chết vì Tổ quốc. Ông viết bằng trải nghiệm của một người lính từng đi qua bom đạn, nên từng câu chữ đều thấm đẫm mồ hôi, máu và nước mắt, nhưng không hề bi lụy; trái lại, chan chứa niềm tin và lòng biết ơn sâu sắc đối với đồng đội.

Đoạn trích trong Mưa đỏ không chỉ khắc họa hiện thực chiến tranh khốc liệt mà còn tôn vinh vẻ đẹp tinh thần, tình người trong khói lửa. Với nghệ thuật kể chuyện giàu kịch tính, ngôn ngữ hiện thực hòa quyện trữ tình, Chu Lai đã dựng nên một bức tranh vừa đau thương, vừa rực sáng – nơi giữa tiếng cưa xương và làn điệu dân ca, ta vẫn nghe vang lên bản anh hùng ca bất tận của dân tộc Việt Nam trong chiến tranh.